فصلنامه شماره 71 (تابستان 1399)

فصلنامه شماره 71 (تابستان 1399)

سال نوزدهم/ پیاپی 88

اشاره

کتاب‌سنجی یا مطالعات معیارهای سنجش کتاب با استفاده از فنّاوری، ابزاری برای تجزیه و تحلیل اطّلاعات کتاب در کتابخانه‌های دیجیتال است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، سامانه‌ای با عنوان سیستم ارجاعات تولید کرده که در حال حاضر، در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (NOORLIB.IR) مورد استفاده قرار گرفته است. در این سامانه، ارجاعات پاورقی کتاب‌ها به صورت ماشینی تجزیه و تحلیل گردیده، کلیه ارجاعات به منابع اصلی استنادات پیوند داده شده است. بر اساس این سیستم، می‌توان تجزیه و تحلیل اطّلاعاتی و ارتباطات بسیار کاربردی و مفیدی در راستای کتاب‌سنجی و تحلیل استنادی، تهیه و تولید کرد.

  • نویسنده: حسین احمدی تنکابنی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

یکپارچه سازی محتواهای مرکز، نقش مهمی در تولید دانش دارد

گفت‌وگو با مهندس مهدی نیکنام، معاون فنّی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

اشاره

در سال‌های گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفه‌های مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار می‌رفت؛ امّا امروزه یکپارچه‌سازی داده‌ها به همراه تعامل با کاربران و استفاده‌کنندگان محصولات نرم‌افزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفت‌وگو نمودیم.

در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش اداره‌ها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرم‌افزار در مرکز، یکپارچه‌سازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، داده‌محوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقه‌مندان قرار گیرد.

  • نویسنده: تهیه و تنظیم: علی نعیم‌الدین خانی

اشاره

جست‌وجو در متون فلسفی موجود در نرم‌افزارهای دیجیتالی می‌تواند به دو صورت «لفظی» و «مفهومی» انجام پذیرد؛ امّا جست‌وجوی لفظی به‌تنهایی نمی‌تواند نیاز و خواسته محقّقان این حوزه را برآورده کند. ازاین‌رو، حتماً نیازمند آن هستیم که امکاناتی برای جست‌وجوی مفهومی در متون نیز فراهم شود. بر این اساس، یکی از ابزارهای دستیابی به این مهمّ، ابزار معاجم موضوعی است تا بتواند ما را تا حدّ مطلوبی به نتایج جست‌وجوی مورد نظر پژوهشگران نزدیک سازد و مسیر پژوهش‌های معنایی در منابع فلسفی را به دست دهد.

در این نوشتار، سعی می‌شود که چگونگی تحلیل محتوای متون فلسفی به صورت: موضوع، نمایه، کلیدواژه و سیستم‌های جانبی (مشترکات، مترادفات و یا مرتبطات) در معاجم موضوعی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین، اهمّیّت فوق‌العاده‌ آنها در راستای آسان‌سازی و دقّت هرچه تمام‌تر در تحقیق در قالب جست‌وجوی مفهومی برای پژوهشگران علوم فلسفی و حکمت و تولید علم از این طریق، بحث شود.

  • نویسنده: حمیدرضا شیرملکی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

درآمد

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سامان دادن پژوهش‌های رایانه‌ای خویش، از گروه‌های متعدّد علمی و افراد متخصّص و کارشناس در حوزه علوم و معارف اسلامی بهره می‌برد و در این سال‌ها، تاکنون محصولات کاربردی و مفیدی را در زمینه‌های مختلف تولید کرده و در معرض استفاده علاقه‌مندان و محقّقان قرار داده است. یکی از این گروه‌های علمی، گروه علوم عقلی نور است که به همت حجّت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی اداره و مدیریت می‌شود.

گفتنی است که به کوشش گروه علوم عقلی مرکز نور، محصولات نرم‌افزاری ارزشمندی تولید و عرضه شده است. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های در دست اقدامِ این گروه، «دانشنامه فرق و مذاهب» است. این پروژه، در راستای تصریح اساسنامه مرکز مبنی بر تولید برنامه‌های مورد نیاز پژوهشگران علوم اسلامی، به‌ویژه برای دین‌پژوهان و علاقه‌مندان حوزه فرق و ادیان، طراحی شده و به مرحله اجراء درآمده است که به نوبه خود، منبع مناسبی برای پژوهش‌های دینی خواهد بود و در مسیر ساماندهیِ تحقیقات حوزه فرق و مذاهب، بسیار راهگشا می‌باشد.

آنچه در این مختصر از نظر شما می‌گذرد، گذری است اجمالی بر معرّفی، چرایی و هدف، چشم‌انداز، محتوا و قابلیت‌های تحقیقاتی نرم‌افزارِ «دانشنامه فرق و مذاهب» که امید است مورد توجّه و استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.

  • نویسنده: به کوشش: گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

معرفی مرکز و محصولات نور، نیازمند حضور فعال در فضای مجازی است

گفت‌وگو با جناب حجت الاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری، مدیرکل روابط عمومی و بین‌الملل مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

اشاره

اطّلاع‌رسانی چهره‌به‌چهره در زمینه چگونگی بهره‌گیری از امکانات رایانه و نرم‌‏افزارهای اسلامی به شخصیت‌های علمی داخل و خارج کشور، از جمله: عالمان، اندیشمندان، مسئولان نهادهای فرهنگی، سیاستمداران، اساتید و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، در شمار اقدامات فرهنگ‌ساز بخش «روابط عمومی و بین‌الملل» مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی است.

ارتباط با شخصیت‌های حقیقی و حقوقی خارج از مرکز؛ شرکت و حضور در مجامع، سمینارها، کنگره‌ها و جلسات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی داخلی و خارجیِ مرتبط با فعّالیت‌های مرکز؛ کارشناسی در خصوص درخواست تأسیس و ایجاد بانک‌های اطّلاعات خودگردان و مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها، گوشه‌هایی از وظایف این بخش به شمار می‌رود.

نظر به اهمّیّت بحث روابط عمومی و بین‌الملل در مرکز نور، به حضور مدیرکل این دفتر، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری رسیدیم تا از نزدیک با پیشینه، وظایف، فعّالیّت‌ها و برنامه‌ها و چشم‌اندازهای بخش مذکور، بیشتر آشنا شویم.

  • نویسنده: تهیه و تنظیم: علی نعیم‌الدین خانی

مقدمه

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ارائه‌کننده نرم‌افزارهای علوم اسلامی است که در موضوعات متنوّعی به تولید و عرضه محصولات ویندوزی و وبی اقدام کرده است. یکی از این موضوعات، مباحث مربوط به علوم عقلی، مشتمل بر دانش: فلسفه، کلام و عرفان است که نیازهای علمی و پژوهشی بسیاری از محقّقان و علاقه‌مندان این حوزه را پاسخگوست. این نرم‌افزارها که در وهله نخست در قالب نسخه‌های دسکتاپ یا آفلاین تولید شده، به همّت محقّقان و متخصّصان نور، به‌ویژه پژوهشگران و دست‌اندکاران معاونت پژوهشی و معاونت تولید مرکز سامان یافته‌اند.

گفتنی است که معاونت پژوهشی مرکز نور، از گروه‌های مختلفی تشکیل شده که از آن جمله، گروه علمی عقلی است که در موضوعات: فلسفی، کلامی و عرفانی به انجام تحقیقات لازم و بسترساز برای تولید نرم‌افزارهای مرتبط با این علوم فعّالیّت می‌کند.

مجموعه تولیدات نرم‌افزاری مباحث علوم عقلی در مرکز نور، در سه قالب کلّی: کتابخانه‌ای، معجم موضوعی و درختواره‌ای سامان یافته است. معمولاً در نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، بیشتر سعی در گردآوری و ارائه منابع و فراهم نمودن امکانات تحقیقاتی و کاربردی برای جست‌وجوی لفظی در متن است؛ ولی در نرم‌افزار‌های معجم موضوعی و درختواره‌ای، سعی و هدف کلیدی تولیدکنندگان برنامه، بسترسازی برای جست‌وجوی مفهومی و تحلیل موضوعیِ محتوای متون مرجع و اصلی است.

آنچه در ادامه خواهید خواند، محتوا و قابلیت‌های محصولاتِ تولیدشده یا در دست تولید است که از ابتداء کار مرکز تاکنون در زمینه علوم عقلی عرضه شده‌اند یا خواهند شد. امید است که این نوشتار، مورد توجّه خوانندگان عزیز قرار گیرد.

  • نویسنده: علی نعیم‌الدین خانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

درآمد

امور کاربران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از بخش‌های فعّالِ معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی به شمار می‌آید که از دو واحد «نصب» و «پشتیبانی» تشکیل شده است. بدیهی است، اصلی‌ترین کار این بخش، بعد از اتمام فرایند تولید و عرضه نرم‌افزارهای نور آغاز می‌شود و کارشناسان خدوم و پُرتلاش آن، همواره باید به ابهام‌ها، سؤال‌ها و پیشنهادهای محقّقان و کاربران برنامه‌های نور پاسخ گویند و در خصوص فرایند نصب و فعّال‌سازی نرم‌افزارهای مرکز در قالب پیشخوان نور و تحت شبکه نیز جوابگوی خریداران باشند و گره از مشکلات آنها باز کنند.

با توجّه به اهمّیّت این بخش در روند تولید، عرضه و معرّفی محصولات مرکز، در نوشتار پیش رو، به تبیین گوشه‌ای از خدماتی که بخش امور کاربران به مخاطبان و مشتریان خود ارائه می‌کند، می‌پردازیم. در ابتداء اهداف و شرح وظایف این بخش را مرور می‌کنیم و آنگاه از زبان دست‌اندرکاران، خدمات و فعّالیّت‌های ارزنده و راهگشای آن را معرّفی می‌نماییم.

  • نویسنده: تهیه و تنظیم گزارش: علی نعیم الدین خانی

اشاره

ضریب نفوذ فنّاوری اطّلاعات در ایران، افزایش چشمگیری داشته است؛ به طوری که به متغیّر مستقلّی برای بیان برخی تغییرات سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. هدف از این مقاله، بررسی اجمالی تأثیر اینترنت و تلفن همراه، به عنوان دو نماد اصلی در عصر فنّاوری اطّلاعات بر امنیت ملّی است.

بررسی یادشده با بهره‌گیری از نظریه آشوب جیمز روزنا، در قالب سه پارامتر: خُرد، کلان و تلفیق (خرد ـ کلان) انجام می‌شود. فرضیه اصلی پژوهش پیش رو، این است که اگرچه تأثیر تحوّلات مربوط به این فنّاوری‌ها، تهدید جدّی را دربرنداشته، ولی آسیب‌پذیری کشور در برابر موجی از تغییرات را نشان می‌دهد.

  • نویسنده: مهدی رمرودی؛ فریده مرادقلی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

اشاره

موضوع نظارت بر فضای مجازی که بارها در فرمایش‌ها و سخنان حکیمانه رهبر معظم انقلاب و نیز متخصّصان و دست‌اندرکاران این حوزه، مورد توجّه و تأکید قرار گرفته، از مباحث مهم و کلیدی در حوزه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات است و تمام کشورهایی که وارد این عرصه می‌شوند، ناچارند که بر فضای مجازی نظارتی حساب‌شده داشته باشند تا در سایه آن، هم از فواید این حوزه بهره‌مند شوند و هم بدنه اجتماعی و فرهنگی خویش را از آسیب‌های این فضای مواج حفظ کنند‌. نظر به اهمّیّت این مسئله، مناسب دیدیم نگاهی به وضعیت این مقوله در کشورهای مختلف جهان داشته باشیم و آنگاه ضرورت توجّه به این موضوع را در کشور خودمان نیز یادآور شویم.

نوشتار حاضر، با استفاده از برخی منابع و مقالات موجود در فضای مجازی که در این باره به نگارش درآمده است، تهیه و تدوین شده که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان و خوانندگان عزیز قرار بگیرد.

درآمد

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در راستای اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسانسازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت‌بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی و انسانی، از مزیت‌های فنّاوری اطّلاعات و امکانات نوپدید رایانه‌ای بهره گرفته است.

این مرکز تاکنون در دو عرصه برخط و برون‌خط، با ارائه خدمات متنوّع فنّاوری اطّلاعات به محقّقان و مراکز علوم دینی، در ترویج معارف حقّه اهلبیت(علیهم السلام)، به موفّقیت‌های ارزشمند و چشمگیری دست یافته است. این خدمات، شامل اخذ سفارش از اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور تبدیل محتواهای اسلامی آنان به نرم‌افزارهای رایانه‌ای و یا عرضه این محتواها در فضای مجازی و تبادل دیتاست.

شما اينجا هستيد:خانه آرشیو فصلنامه شماره 71 (تابستان 1399)