واژگان کلیدی: وبلاگ های قرآنی، ویژگی ها، کاستی ها، بایسته ها
ویژگی های کارآمد
جای بسی خرسندی است که در میان وبلاگ های مذهبی، توجه نسبتاً خوبی به قرآن کریم شده است و وبلاگ های متعددی به بحث در باره قرآن و موضوعات مرتبط با آن پرداخته اند.
نگارنده پس از بررسی ده ها وبلاگ قرآنی و دقت نظر در ساختار و محتوای آنها به نکاتی چند دست یافت که در سرآغاز سخن با خصیصه های ارزشمند و قابل توجه این وبلاگ ها آشنا می شویم:
1. سادگی و روان بودن متن
از جمله ویژگی هایی که در معمول وبلاگ های قرآنی دیده می شود، سادگی و روان و بی تکلف بودن متن آنهاست که کمک بسیاری به فهم آسان کاربران از مطالب عرضه شده می کند. در این خصوص، توجه خاص به مخاطب و سطوح مختلف آنان بسیار مهم می نماید و در واقع، نوع پاسخی که وبلاگ نویس جهت مخاطب خود می نگارد، بسته به سطح فکری معلومات افراد تفاوت خواهد داشت؛ چنان که در برخی وبلاگ ها به آموزش قرآن برای کودکان و نوجوانان نیز توجه شده است که از نقاط قوت یک وبلاگ به شمار می آید.
البته بعضی از وبلاگ ها قدری علمی ترند و با زبان تخصصی سخن رانده اند که مخاطبان خاص خود را دارند؛ اما همین وبلاگ ها نیز باید دارای متنی روان و قابل فهم برای خوانندگان باشند.
2. پرداختن به موضوع خاص
اختصاصی بودن و پرداختن به موضوع معین در یک وبلاگ، از دیگر نشانه های یک وبلاگ قرآنی مطلوب می باشد. وقتی وبلاگ نویس به ارائه یک موضوع واحد می پردازد، خواننده می داند که در این وبلاگ به دنبال چیست و خیلی راحت تر نیاز خویش را برطرف می سازد. البته اختصاصی بودن محتوای وبلاگ، به معنای نداشتن تنوع لازم نیست؛ بلکه شایسته آن است که محور اصلی بحث نویسنده مشخص باشد و از هر دری سخن به میان نیاید. ضمن اینکه تنوع و توجه به جنبه های مختلف یک موضوع قرآنی، خود از ویژگی های مثبت یک وبلاگ محسوب می گردد؛ چنان که وبلاگ «قرآنی» و «اطلاعات قرآنی» از این خصایص برخوردارند.
آن که به ارائه شبهات روز در باره موضوعات قرآنی مورد بحث خود و بیان پاسخ مستدل و منطقی به آنها همت می گمارد و یا به عرضه پرسش ها و پاسخ های قرآنی و مربوط به موضوع وبلاگ خویش نیز می پردازد، علاوه بر اهتمام به محتوای معین و مشخص، تنوع مطلوب و مرتبط را نیز به وجود آورده و نیاز مخاطب خود را نیز بهتر برآورده است.
3. عرضه متون معتبر
ارائه متن کامل قرآن کریم و عرضه متن برخی ازکتاب های مهم قرآنی و تفسیری جهت استفاده بهتر کاربران، یکی دیگر از این ویژگی هاست. برخی از وبلاگ های قرآنی ضمن مباحث خود به تفسیر آیات نیز پرداخته اند و گاهی نیز برداشت هایی معنوی، اخلاقی و فلسفی از آیات قرآن عرضه نموده اند. متاسفانه وبلاگ نویسان به موضوع تفسیر آیات کمتر توجه نشان می دهند و جای خالی وبلاگ های تفسیری کاملاً احساس می شود.
در این خصوص باید مطالب ارائه شده مستند، موجز و رسا باشد و به دلیل فضای حاکم بر وبلاگ، از اطاله بی مورد کلام و عرضه مباحث خسته کننده و طولانی پرهیز نمود تا اثربخشی سخن حفظ گردد.
در مورد وبلاگ های تفسیری می توان به وبلاگ «تفسیر قرآن» اشاره کرد که گامی بسیار پسندیده در این عرصه به شمار می آید. افزون بر اینکه اطلاعات تفسیری را با زبانی شیوا و عباراتی موجز ارائه نموده و خوانندگان را به دقت و تدبر در معانی آیات دعوت کرده است.
4. ارائه لینک های مرتبط
معرفی پایگاه های اطلاع رسانی و وبلاگ های مرتبط، از دیگر خصایص یک وبلاگ خوب است. معمول وبلاگ ها به منظور استفاده بهتر کاربران از محتوای برنامه، به پایگاه ها و وبلاگ های مرتبط لینک داده اند و در واقع حوزه محتوایی وبلاگ خود را توسعه بخشیده اند و دسترسی کاربران را به مطالب بیشتر تسهیل نموده اند. ضمن اینکه برخی نیز در خلال بحث، به مباحث موجود در دیگر وبلاگ ها استناد کرده اند و به وبلاگ مربوطه لینک هم نموده اند.
5. نوآوری در طرح مباحث
وبلاگی که فقط به دیگر وبلاگ ها و یا پایگاه های اطلاع رسانی لینک داده و کمتر از خود مطلب ارائه کرده است، در شمار وبلاگ های موفق محسوب نمی شود. از این رو، وجود خلاقیت در ارائه موضوع های جالب و خواندنی را باید از جمله ویژگی های مهم یک وبلاگ قرآنی دانست، مانند وبلاگ «نورالمهدی» که در خصوص قرآن در جبهه با زبانی ساده و روان سخن می گوید، هر چند نام آن ارتباط تنگاتنگی با محتوای یک وبلاگ قرآنی ندارد.
بعضی از وبلاگ ها نیز به موضوع هایی چون: اخبار قرآنی، معرفی فعالیت های قرآنی، پرسش و پاسخ، جواب به شبهات موجود، تفسیر قرآن، تاریخ قرآن، علوم قرآنی و مباحث موضوعی مانند تربیت در قرآن پرداخته اند که در نوع خود قابل توجه اند.
کاستی ها و معایب
بدیهی است که با در نظر گرفتن ویژگی های یک وبلاگ مطلوب، کاستی های آن نیز به نوعی آشکار می شود. از این رو، در این بخش از سخن به بیان چند نکته مهم و اساسی بسنده می کنیم:
1. عدم مستند سازی مطالب
مستند نمودن متون ارائه شده به منابع معتبر و حتی الامکان دسته اول و نیز نشانی دهی آیات استفاده شده در وبلاگ ها، به میزان بهره مندی و استقبال کاربران از یک وبلاگ می افزاید و برای خواننده از لحاظ درستی مباحث، نوعی اطمینان خاطر ایجاد می کند و ارزش و اعتبار وبلاگ را نیز دو چندان می نماید. از این رو، نوشتن مطالبی که بدون ارجاع دقیق و عاری از هر گونه استتناد معتبر قرآنی است، از معایب یک وبلاگ به شمار می آید، مانند آنچه در وبلاگ «اطلاعات قرآنی»، «داستان های قرآنی» و «تاریخ قرآن» ارائه شده است.
2. بی توجهی به مؤلفه های بصری
معمول وبلاگ های قرآنی از رنگ، طرح و قالب متناسب با عنوان و محتوا بهره نبرده اند. بدیهی است که استفاده بجا از تصویر و ساختار مناسب و نیز خالی نگذاشتن بیش از حد صفحات، به وبلاگ مربوطه جذابیت بیشتری بخشیده، تاثیر آن را دوچندان می کند. یک محتوای زیبا و ارزشمند را باید در قالب و ظاهری زیبا و جذاب عرضه نمود تا هدف ما را بهتر تامین کند.
3. عرضه متون خام
ارائه متن به صورت خام و نبود دسته بندی مناسب و منطقی نیز از جمله این معایب می باشند. برخلاف برخی وبلاگ ها که مطالب خود را به صورت منظم، دسته بندی و تیترگذاری کرده اند، شمار بسیاری از آنها از این ویژگی بی بهره اند. این نقیصه موجب سردرگمی کاربران شده، میزان استفاده مطلوب از وبلاگ را کاهش می دهد.
4. توضیح اندک
اختصارگویی در بیان مطالبی که باید توضیح بیشتری در مورد آنها ارائه گردد و به دلیل اهمیت، نیازمند تفصیل و دقت نظر به جنبه های گوناگون بحث است، از دیگر کاستی های وبلاگ نویسی به شمار می آید؛ زیرا بسنده کردن به متن کوتاه در چنین مواردی خواننده را با سؤالات دیگر مواجه می سازد و رضایت مندی لازم را برای او به وجود نمی آورد. این نوع از معایب وبلاگ ها بیشتر در پاسخ به سوالات و شبهات قرآنی قابل مشاهده است.
5. غلطهای نگارشی
وجود غلطهای تایپی و اشکال های فاحش از لحاظ جمله بندی و دستور و زبان نگارش نیز از دیگر کاستی های موجود می باشد. پیشنهاد ما این است که متن نگارشی را پیش از آنکه در دسترس کاربران قرار دهید، یک بار با دقت تمام بازخوانی کنید تا از هر گونه اشتباهی عاری گردد.
6. ارائه مطالب بی ارتباط
برخی از وبلاگ ها به پایگاه ها و یا وبلاگ هایی لینک داده اند که صبغه قرآنی ندارند و یا بعضی از مطالب ارائه شده در آنها ارتباط لازم و منطقی با مباحث قرآنی را ندارند و برخی موارد هم از اتقان کافی برخوردار نیستند؛ به عنوان مثال، در وبلاگ «علوم قرآنی» تعریفی از علوم قرآنی مطرح شده است که چندان علمی نمی نماید و خوب بود که تعریف مذکور با استفاده از منابع معتبر در این زمینه ارائه می شد.
7. طومار نویسی
همان طور که گذشت، تیتربندی و عنوان گذاری مناسب برای مباحث قرآنی نقش بسزایی در فراگیری دانش، فهم متقابل و توجه مطلوب تر مخاطبان دارد. برخی از وبلاگ ها به مثابه طوماری می مانند که مشخص نیست از چه چیز یا چیزهایی سخن به میان آورده اند و خواننده برای ورود به چنین صفحاتی تمایل چندانی از خود نشان نمی دهد. از این رو، بایسته است که برای هر مبحثی که مطرح می شود، عنوانی متناسب با آن نیز انتخاب گردد تا کاربران راحت تر به مطلوب خود دست یابند. یکی از دلایلی که باعث گردیده تا وبلاگی مانند «قرآن بخوانیم» با استقبال خوب کاربران مواجه شود، همین تیتربندی مناسب مطالب می باشد.
8. به کارگیری قلم نامناسب
نگارش با قلم های غیر استاندارد و نامناسب فضای وبلاگ، از دیگر معایب است. به نظر می رسد که برای مطالب قرآنی باید از قلم های مناسب با این فضا استفاده کرد و مثلاً نوع قلم آیات باید با متن تفاوت داشته باشد تا تمایز آن از سایر مطالب آسان تر باشد. ضمن اینکه گاهی اوقات میان تیتر انتخابی و متن ذیل آن ارتباط و هماهنگی لازم از نظر نوع قلم وجود ندارد.
9. عدم روزآمدی
برخی از وبلاگ های قرآنی که بعضاً از ساختار و محتوای نسبتاً خوبی نیز برخوردارند، نه تنها روزآمد نمی شوند؛ بلکه گاهی اوقات چندین روز، هفته و یا ماه تعطیل می گردند و همچنان دست نخورده باقی می مانند. این امر موجب می شود که وبلاگ نویسان عزیز مخاطبان خود را به راحتی از دست بدهند و میزان بهره مندی آنها از دیدگاه های ارزشمند کاربران به حداقل ممکن برسد.
بایسته های وبلاگ نویسی قرآنی
با دقت نظر در ویژگی ها و کاستی های وبلاگ های قرآنی می توان به فرهنگ شایسته و درخور توجه برای این نوع وبلاگ ها دست یافت. اما به منظور بسترسازی مناسب جهت دسترسی به فرهنگی همگانی و بایسته وبلاگ های قرآنی، تبیین نکاتی چند مهم و ضروری می نماید که متاسفانه در معمول وبلاگ هایی از این دست، مورد غفلت قرار گرفته است:
1. کاربرانی که اقدام به ساخت و ارائه یک وبلاگ قرآنی می کنند، باید با ویژگی های لازم برای ایجاد یک فضای قرآنی نیز آشنایی پیدا کنند و نکات ساختاری و محتوایی را در این زمینه رعایت نمایند.
2. پرداختن به موضوعی مشخص و داشتن هدف معین، از نکات بسیار مهم است. کسی که از هر دری سخن می گوید و از باب «هر چه پیش آید، خوش آید» به وبلاگ نویسی مبادرت می ورزد و مقصد خاصی را دنبال نمی کند، نتیجه مطلوبی را از زحمت خود نمی گیرد و مخاطبان زیادی هم نخواهد داشت و در عمل نیز مباحث قرآنی در چنین وبلاگ هایی به مهجوریت دچار می شوند.
3. سعی کنید عنوانی را برای وبلاگ خود برگزینید که با محتوا و مباحث مطرح شده تناسب و هماهنگی داشته باشد. بدیهی است که انتخاب یک نام مرتبط و زیبا برای وبلاگ قرآنی به جذب کاربران و جذابیت وبلاگ شما کمک شایانی می کند و حال آنکه عنوان وبلاگ «عدل الهی» که به طور پراکنده به مباحث قرآنی پرداخته است، با موضوعات کلامی تناسب بیشتری دارد تا مطالب قرآنی. و یا وبلاگ «الابرار» متعلق به واحد قرآنی کانون فرهنگی رهپویان وصال شیراز که علاوه بر داشتن ویژگی های عدیده و برجسته، هر چه جلوتر رفته رنگ و بوی قرآنی آن ضعیف تر شده و بیش از آنکه به موضوعات قرآنی بپردازد، به ارائه مطالب مربوط به امام زمان (ع) همت گمارده است؛ در حالی که از یک واحد قرآنی بیش از این انتظار می رود تا بسیار علمی تر و فنی تر به عرضه مباحث قرآنی اقدام نماید.
4. وقتی که همراه مطالب قرآنی، تصاویر و طرح های مرتبطی را به نمایش می گذارید، در واقع میزان استقبال کاربران را از وبلاگ خود بالا برده اید و بر محبوبیت آن افزوده اید. پیشنهاد ما این است که در استفاده از رنگ های متنوع و تصاویر مرتبط با متن، ضمن توجه به اصول فنی باید از افراط و تفریط پرهیز کرد و حد اعتدال را رعایت نمود.
5. وقتی شما پایگاه ها و یا وبلاگ هایی را که با حال و فضای وبلاگتان مرتبط هستند، معرفی می کنید و به آنها لینک می دهید، حوزه اطلاعات قرآنی را برای کاربران گسترده اید و مانند آن است که خوانندگان را به منابع بیشتر در باره موضوع مورد بحث خود ارجاع داده اید و در تبیین مطالب خود از دانش دیگران نیز سود جسته اید.
6. یکی دیگر از نکاتی که به فرهنگ سازی در عرصه وبلاگ های قرآنی کمک می نماید، انسجام در بیان و سبک نوشتاری مطلوب و نیز ارائه منسجم و پیوسته مباحث می باشد. سعی کنید که در نگارش مطالب قرآنی سبک نوشتاری شما با محتوای وبلاگتان همخوانی داشته باشد و همواره در اندیشه روزآمدی مطالب خود و عرضه بحث های جدید و مورد نیاز کاربران باشید. طرح مضامین مهم، توجه به مناسبت های روز و نیز سؤالات و شبهات مبتلابه و پاسخ زودهنگام به پرسش های ارائه شده از سوی کاربران، از جمله مؤلفه های مهم یک وبلاگ مطلوب قرآنی به شمار می آیند، مانند آنچه که در وبلاگ «اطلاعات قرآنی» شاهد آن هستیم.
7. نکته دیگر، قالب و شکلی است که یک وبلاگ قرآنی در آن ظاهر می شود. برخی از وبلاگ های قرآنی با قالبی ارائه شده اند که به هیچ عنوان شایسته یک وبلاگ قرآنی نیست. از این رو، بایسته است که پایگاه هایی مانند: پرشین بلاگ، بلاگفا، بلاگر و بلاگ اسکای که در زمینه وبلاگ خدمت رسانی می کنند، قالب های آماده خود را براساس موضوعات موجود دسته بندی کنند و برای هر موضوع قالب های متناسب و متعددی را در معرض استفاده کاربران قرار دهند تا وبلاگ نویسان عزیز با توجه به نوع موضوع و فضای وبلاگ خود قالب مناسبی را انتخاب کنند و پیکره مباحث خویش را با ظاهری زیبا بیارایند و در پرتو هماهنگی اجزاء ساختاری و تصویری با محتوا، بر جذابیت کار خود بیفزایند.
همچنین پایگاه های مذکور می توانند به هنگام ثبت نام کاربران در فهرست اعضای خود بسته به نوع موضوع انتخابی، مطالبی را جهت آموزش به وبلاگ نویسان ارائه کنند تا کاربران با دانش و تسلط بیشتری وارد این فضا شوند.
8. خلاقیت در ارائه موضوعات نوین، استفاده از انتقادات و پیشنهادات سازنده دیگر وبلاگ نویسان این عرصه، ابتکار عمل در طرح مباحث و فعالیت مستمر، پرداختن به مباحث مهم روز، ایجاد فضای گفتگو و مشارکت قرآنی در میان کاربران و توجه به مباحث آموزشی، همگی از گام هایی هستند که باعث شکل گیری فرهنگ پویا و بالنده قرآنی در زمینه وبلاگ نویسی گردیده، به گسترش احکام و معارف اسلامی و معنوی می انجامد.
وبلاگ هایی نظیر: «تفسیر قرآن» ، «داستان های قرآنی» و «تاریخ قرآن» با وجود کاستی هایی که دارند، از جمله وبلاگ هایی هستند که به جهت انتخاب عنوان خوب، پرداختن به موضوع مهم و یا طرح مباحث مفید قرآنی، در خور توجه و تقدیرند.
سخن آخر
در پایان، شایان ذکر است که اگر در این نوشتار نام برخی از وبلاگ های قرآنی بیان شده و به کاستی های آنان اشاره گردیده است، به معنای نبود ویژگی های مثبت و نکات درخور توجه در آنها نیست و هدف ما تنها کمک بیشتر به بهینه سازی وبلاگ هایی است که در عرصه قرآن کریم فعالیت می کنند.
امیدواریم که وبلاگ نویسان این حوزه ضمن توجه به مطالب یادشده، بر میزان اهمیت کار خود واقف گردند و با استفاده از اصول فنی و محتوای صحیح، به مطالب خویش رنگ و بوی قرآنی بیشتری ببخشند و بستر لازم را برای ایجاد یک فرهنگ اثربخش قرآنی در این عرصه فراهم سازند و با حضور چشمگیرتر در این فضای پرمخاطب، نسبت به اشاعه معارف اصیل قرآن کریم همت گمارند.
به نظر می رسد که برگزاری جشنواره های مربوط به وبلاگ های اسلامی و مذهبی در گستره استانی و کشوری از سوی مسئولان امر، کمک شایانی به بهبود ساختار و محتوای وبلاگ های دینی نموده، فضای لازم را برای پیشرفت و نوآوری در این عرصه مهیا می کند و به ویژه در ایجاد فرهنگ بهینه قرآنی در حوزه وبلاگ نویسی نقش بسزایی را ایفاء می نماید.
