ره آورد نور

اشاره

هوش مصنوعی، شاخه‌ای در علوم رایانه است. در هوش مصنوعی، یک سیستم خبره رایانه‌ای، توانایی تصمیم‌سازی یک انسان خبره را شبیه‌سازی می‌کند. بر اساس فنّاوری هوش مصنوعی، سیستم خبره اطّلاعاتی علم رجال، بعد از مشخّص شدن اهداف، روش‌ها، موانع و مشکلات تحقیق رجالی، با استخراج قوانین از میان منابع موجود و انجام پژوهش‌های اوّلیه، ایجاد فرمت‌های تخصّصی بر منابع و به دست آوردن واحدهای مختلف اطّلاعاتی و ساختن زیرسیستم‌ها، به شناسایی و تعیین هویت افرادِ واقع‌شده در سلسله سند احادیث می‌پردازد و با جمع‌آوری اعتبار افرادِ موجود در سند، به صحّت و سقم و ضعیف و قویّ بودن سند حکم می‌کند. این مدل پردازه‌ای، در نرم‌افزار درایة النور طراحی و پیاده‌سازی شده است که نسخه دوم آن، در حال تولید می‌باشد.

سخنران پیش از نشست: دکتر بهروز مینایی

پیشینه بحث هوش مصنوعی

بسم الله الرحمن الرحیم. بنده به عنوان مقدّمه بر صحبت های آقای دکتر شهریاری که سخنران اصلی امروز هستند و نیز معرّفی پروژه «نجف» که مخفَّف عبارت «ناصر جامع فقیه» است، چند کلمه‌ای را خدمت شما عزیزان عرض می‌کنم. این جلسه، پیش‌نشستی است برای یک نشست و همایش اصلی که قرار است در آبان‌ماه سال جاری به منظور فرهنگ‌سازی استفاده از هوش مصنوعی در علوم اسلامی، به خصوص در مسیر فقاهت و اجتهاد، برگزار شود.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از سال 1368 شمسی راه‌اندازی شد. اتفاقاً می‌خواستم عرض کنم که دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت، مهرماه امسال سی سالگی خودش را جشن می‌گیرد و این موضوع، با سی سالگی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی همزمان شده است. بنده پروژه کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه علم و صنعت گرفتم. ما جزء ورودی‌های سال 1374ش بودیم. در سال 1376 توانستیم از پروژه خودمان که سیستم خِبرۀ رجال بود، دفاع کنیم. این پروژه، به عنوان یکی از سیستم‌های مقدماتی بحث فقیه‌یار محسوب می‌شود. اینکه گفتم، در واقع، بیانگر سابقه این همایش است.

چیستی و اهمیت

اینترنت اشیاء (Internet of Things) که در اصطلاح «IOT» نامیده می‌شود، مفهومی انتزاعی برای فرآیندی است که اشیاء فیزیکی به وسیله برچسبهای الکترونیکی و از طریق امواج به اینترنت متصل و سپس با انسان، یا اشیاء دیگر در ارتباط قرار می‌گیرند. در واقع شبکه جهانی اینترنت، پس از سه دهه تجربۀ انباشت، پردازش و انتشار اطّلاعات توسط انسان، اکنون به شبکه‌ای تبدیل می شود که اشیاء و یا به عبارت کاملتر، همه موجودات در جهان هستی نیز می توانند به مدد فنّاوری‌های نوین، از جمله RFID(1) به آن متصل شده و هویت خود را در آن ثبت و به محتوای اینترنت اضافه کنند. تشخیص اشیاء معمولاً به وسیله فرکانس رادیویی پیش‌شرطی برای اینترنت اشیاء تلقّی می شود. اگر همه اشیاء مردم که در زندگی روزمره خود از آن استفاده می کنند، به ابزارهای شناسایی مجهز شوند، می توان آنها را با کمک رایانه‌ها مدیریت و کنترل کرد.

البته با برخی فنّاوری های دیگر هم مثل: بارکدها، کدهای (2)«QR) «Quick Response Code) ، سیستم (3)«NFC) «Near Field Communication) و digital watermarking (4) می توان اشیاء را برچسبگذاری نمود.

اشاره

به دنبال تولید سه نرم افزار: دانشنامه فضایل اهلبیت (ع)، تاریخ تشیع و نور الولایة نسخه 2، آیین رونمایی از این محصولات، روز پنجشنبه 12 مهرماه 1397 شمسی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد و محتوای علمی و قابلیتهای فنّی و پژوهشی این تولیدات ارزشمند، در منظر علاقه‌مندان و محقّقان علوم اسلامی قرار گرفت.

در این مراسم، حضرت آیت الله اراکی، دبیر کلّ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و نیز شخصیتهای علمی و فرهنگی، اساتید، طلاب، پژوهشگران و دوستداران معارف اهلبیت عصمت و طهارت (ع) حضور داشتند. بعد از بیانات حضرت آیت الله اراکی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به سخنرانی پرداخت و مطالب خویش را در موضوع چیستی و کارکردهای اینترنت اشیاء در حوزه حاکمیت ارائه نمود. نظر به اهمّیّت مباحث و موضوعات مطرح شده در این سخنرانی، در صدد برآمدیم آن را در فصلنامه ره آورد نور عرضه نماییم تا در معرض استفاده خوانندگان عزیز قرار گیرد.

بسم الله الرحمن الرحیم. خدمت حضار محترم، مهمانان گرامی و همکاران عزیزمان در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نیز پژوهشگران مؤسسات تحقیقاتی و آموزشی حاضر در این مراسم، عرض سلام و ادب دارم. همچنین، بسیار متشکرم از مرجع عالی قدر شیعه، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی و دفتر معظم ایشان که با پیام شیوا و گهربار خود، ابراز لطف نمودند و با کلمات گوهربار خودشان، ما را در راستای اهداف و اقداماتی که در سال های گذشته انجام دادیم و ان شاء الله در سال های آینده نیز در حال انجام آنها هستیم، تشویق کردند. البته بنا بر این بود که از محضر مبارک معظم له نیز استفاده کنیم؛ ولی به دلیل کسالتی که برای ایشان عارض شد، چنین توفیقی از ما سلب شد. امیدواریم به مدد الهی هرچه سریع تر بهبودی کامل برای معظمٌ له حاصل شود.

 چکیده

درست همان گونه که جامعه صنعتی قرن 19 و 20 مبتنی بر منابع طبیعی بود، شاید بتوان جامعه کنونی را بر اطلاعات استوار دانست. همچنان که فقدان منابع در جامع صنعتی مانع از پیشرفت آن می شد، عدم تبادل اطلاعات، راه پیشرفت را در جامعه اطلاعات ناهموار می کند. از همین روی، در این روزگار، تبادل اطلاعات برای حوزه های بسیاری از جامعه، اهمیت اساسی دارد؛ به گونه ای که شرکت ها محصولات خود را در فروشگاه های برخط معرفی کرده، سفارش های الکترونیک را با متصدیانش تبادل می کنند؛ در حوزه پزشکی، اطلاعات کلی بیماران پزشکان، بیمارستان ها و بیمه های سلامت متبادل می شود؛ مدیران عمومی اطلاعات مالیاتی را از کارمندان دریافت نموده، خدمات برخط را به شهروندان ارائه می کنند.

فناوری های جدیدی که از تبادل سریع و دقیق اطلاعات حمایت می نمایند، به منزله پاسخی به این اهمیت فزاینده تبادل اطلاعات رو به افزایش است. نمونه بارز چنین فناوری جدیدی، وب مفهومی نام دارد. فناوری معنایی، معضل پیچیدگی اطلاعات را با فراهم کردن ملزومات عرضه و پردازش اطلاعات حل می کند. در این مقاله، به بررسی وب مفهومی می پردازیم.

چکیده

وب جهان گستر، شبکه ای عظیم از منابع اطلاعاتی است که به منظور نشر اطلاعات برای استفاده انسان ها ساخته شده است. در نتیجه، بسیاری از این اطلاعات در وب، متناسب با درک انسان طراحی شده است. شاید بتوان مسئله اصلی در وب امروزی را نیز این دانست که اطلاعات به گونه ای گرد آمده است که در جست و جوی آن ها، نتایج فقط برای انسان ها قابل فهم است؛ نه برای ماشین. با افزایش اندازه این وب و در دسترس بودن فناوری های نوین، مانند برنامه های تلفن همراه و دستگاه های هوشمند، نیاز شدید به در دسترس قرا دادن اطلاعات موجود در وبِ جهان گستر برای برنامه های رایانه ای که این اطلاعات را به نفع کاربر جست و جو، فیلتر، منتقل، تفسیر و تلخیص می کنند، احساس می شود. وب مفهومی، در پی آن است تا اطلاعات متنوع و گوناگون را به گونه ای دسته بندی کند که رایانه بتواند آن را بخواند.

طراحی و تولید نرم افزاری که توانائی ارائه مشاوره فقهی به مجتهدان را در فرآیند استنباط حکم شرعی داشته باشد، یکی از بایسته ها و بلکه آرزوهای طراحان نرم افزارهای اسلامی است. در چنین نرم افزاری باید سیستمی به عنوان مشاور فقیه ایجاد گردد که منابع استنباط حکم را بشناسد و با عرضه هر پرسشی اوّلاً سؤال را بفهمد و ثانیاً در مسیر درک و استنباط حکم با توجه به مبانی خاص آن فقیه، مشاوره فقهی لازم و دانش ذخیره شده خود را به نمایش گذارد. سیستم پس از تصمیم گیری نهایی فقیه نیز باید قابلیّت تصحیح و افزایش دانش خود را داشته باشد.