معرفی مرکز و محصولات نور، نیازمند حضور فعال در فضای مجازی است
اشاره
اطّلاعرسانی چهرهبهچهره در زمینه چگونگی بهرهگیری از امکانات رایانه و نرمافزارهای اسلامی به شخصیتهای علمی داخل و خارج کشور، از جمله: عالمان، اندیشمندان، مسئولان نهادهای فرهنگی، سیاستمداران، اساتید و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، در شمار اقدامات فرهنگساز بخش «روابط عمومی و بینالملل» مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی است.
ارتباط با شخصیتهای حقیقی و حقوقی خارج از مرکز؛ شرکت و حضور در مجامع، سمینارها، کنگرهها و جلسات علمی، فرهنگی و تحقیقاتی داخلی و خارجیِ مرتبط با فعّالیتهای مرکز؛ کارشناسی در خصوص درخواست تأسیس و ایجاد بانکهای اطّلاعات خودگردان و مدیریت و نظارت بر عملکرد آنها، گوشههایی از وظایف این بخش به شمار میرود.
نظر به اهمّیّت بحث روابط عمومی و بینالملل در مرکز نور، به حضور مدیرکل این دفتر، جناب حجتالاسلام والمسلمین محمدباقر خوانساری رسیدیم تا از نزدیک با پیشینه، وظایف، فعّالیّتها و برنامهها و چشماندازهای بخش مذکور، بیشتر آشنا شویم.
پروژه نرمافزار دانشنامه فرق و مذاهب؛ معرفی، چرایی، هدف، چشمانداز، محتوا و قابلیتها
درآمد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سامان دادن پژوهشهای رایانهای خویش، از گروههای متعدّد علمی و افراد متخصّص و کارشناس در حوزه علوم و معارف اسلامی بهره میبرد و در این سالها، تاکنون محصولات کاربردی و مفیدی را در زمینههای مختلف تولید کرده و در معرض استفاده علاقهمندان و محقّقان قرار داده است. یکی از این گروههای علمی، گروه علوم عقلی نور است که به همت حجّتالاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی اداره و مدیریت میشود.
گفتنی است که به کوشش گروه علوم عقلی مرکز نور، محصولات نرمافزاری ارزشمندی تولید و عرضه شده است. یکی از مهمترین پروژههای در دست اقدامِ این گروه، «دانشنامه فرق و مذاهب» است. این پروژه، در راستای تصریح اساسنامه مرکز مبنی بر تولید برنامههای مورد نیاز پژوهشگران علوم اسلامی، بهویژه برای دینپژوهان و علاقهمندان حوزه فرق و ادیان، طراحی شده و به مرحله اجراء درآمده است که به نوبه خود، منبع مناسبی برای پژوهشهای دینی خواهد بود و در مسیر ساماندهیِ تحقیقات حوزه فرق و مذاهب، بسیار راهگشا میباشد.
آنچه در این مختصر از نظر شما میگذرد، گذری است اجمالی بر معرّفی، چرایی و هدف، چشمانداز، محتوا و قابلیتهای تحقیقاتی نرمافزارِ «دانشنامه فرق و مذاهب» که امید است مورد توجّه و استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.
یکپارچه سازی محتواهای مرکز، نقش مهمی در تولید دانش دارد
اشاره
در سالهای گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفههای مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار میرفت؛ امّا امروزه یکپارچهسازی دادهها به همراه تعامل با کاربران و استفادهکنندگان محصولات نرمافزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفتوگو نمودیم.
در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش ادارهها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرمافزار در مرکز، یکپارچهسازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، دادهمحوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقهمندان قرار گیرد.
پژوهشمحوری در گام سوم تولید نرمافزارهای نور
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پیشگام در دادهپردازی علوم اسلامی است که تاکنون نرمافزارهای بسیاری را در حوزههای مختلف علوم اسلامی تولید کرده است. این مرکز در مسیر سی ساله دیجیتالسازی متون و تولید نرمافزارها، تاکنون مراحل مختلفی را طّی نموده که میتوان مجموعه فعّالیّتهای گذشته را دو گام اساسی و بنیادی دانست. اینک، گام سوم تولیدات نرمافزاری نور، با ارائه نرمافزار جامع فقه 3 آغاز شده است. این برنامه در راستای ایجاد امکانات و دسترسیهای پژوهشی به محقّق، ویژگیهای برجستهای دارد. در این نوشتار، ضمن تشریح این گامهای سهگانه، مهمترین ویژگیهای پژوهشی جامع فقه 3 معرفی شده است.
زیستبوم پژوهشهای علوم اسلامی را در فضای مجازی ترسیم می کنیم
اشاره
حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، سال 1354 در تهران متولد شد. ایشان دانشآموخته حوزه علمیه قم و فارغالتحصیل دکترا در رشته علوم قرآن و حدیث از واحد تربیت مدرس دانشگاه قم، بیش از بیست سال است که با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در ردههای مختلف مدیریتی و پژوهشی همکاری میکند و همچنین، دارای کرسی تدریس در دانشگاه و نهادهای حوزوی و سابقه چند سال معاونت فنّاوری اطّلاعات مرکز مدیریت حوزههای علمیه قم است. نگارش مقالات متعدّد علمی و پژوهشی، مدیریت و مشارکت فعّال در طراحی، تولید و توسعه محصولات فنّاورانه، از جمله آثار به جای مانده از ایشان است. از جمله مسئولیتهای اجرائی و فرهنگی حجّتالاسلام بهرامی میتوان به این موارد اشاره کرد:
مسئولیتهایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (مانند: قائممقام ریاست مرکز، قائممقام معاون پژوهش، معاون پژوهش، معاون شبکه اطّلاعرسانی نور، مدیر گروه پژوهشی حدیث، عضو هیئت مدیره شرکت نور رایانه سپهر)؛ مدیر پژوهشکده فنّاوری اطّلاعات و علوم اسلامی وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه و مدیر گروه علمی تربیتی حدیث؛ عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه؛ مدیر گروه علمی مرکز تخصّصی حدیث حوزه؛ دبیر شورای فضای مجازی حوزه علمیه؛ نماینده مرکز مدیریت حوزههای علمیه در کمیته محتوای مرکز ملّی فضای مجازی؛ شرکت در برگزاری نمایشگاههای مختلف داخلی نرمافزارهای علوم اسلامی و نمایشگاههای خارجی فنّاوری اطّلاعات مانند جیتکس دوبی و کتاب فرانکفورت آلمان.
دکتر بهرامی اکنون پس از پایان دوره ریاست جناب حجّتالاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری بر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با حکم مقام معظم رهبری، حضرت آیتالله العظمی خامنهای ـ مدّ ظله العالی ـ به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شدند و از ابتداء سال 1399 شروع به کار کردند. در این فرصت، گفتوگویی اختصاصی با ایشان انجام شده است که به نظر خوانندگان فرهیخته فصلنامه رهآورد نور میرسد.
نقش تعبیر واسطه در معجم رجال
اشاره
قسمت نخستِ این مقاله، در شماره 67 فصلنامه رهآورد نور (ویژهنامه پژوهشهای رجالی)، با مباحثی در نقش اصلی تعبیر واسطه و بیان کیفیت تحمّل روایت و بیان طُرُق هشتگانه تحملِ حدیث مطرح گردید. در این شماره، به ادامه بحث تعبیر واسطه و در واقع، آخرین بخش از مقاله مذکور میپردازیم.
بررسی نرم افزار درایة النور نسخه 2 و مقایسه آن با برنامه «جوامع الکلم» و وبگاه «رواة الحدیث الجامع»
اشاره
رجال، دانشی بسیار مؤثّر در علوم اسلامی و از دید کاربرد، بسیار پیچیده است. ازاینرو، استفاده از رایانه برای انجام پژوهشهای رجالی، بسیار توصیه میشود. برنامه درایةالنور 2، از مهمترین برنامههای رایانهای در رجال شیعه است که قابلیتها و امکانات گوناگونی برای پژوهشگران فراهم کرده است. در این مقاله، به بررسی مقایسه ای این برنامه با برنامه «جوامع الکلم» و پایگاه «رواة الحدیث الجامع» از دید رابط کاربری خواهیم پرداخت.
روند تحلیل و طراحی نرم افزار درایة النور 2
اشاره
در روند تولید نرمافزارهای پژوهشی، بعد از انجام کارهای تحقیقاتی سنگین و گسترده، فرایندهای فنّی کار نیز بسیار مهمّ و درخور توجّه است. آنچه زحمات و تلاشهای پژوهشی را سروسامان میدهد و در معرض استفاده آسان و کاربردی محقّقان قرار میدهد، همین قابلیتهای فنّی است که تکمیلکننده پروژههایی از این دست به شمار میرود.
آنچه در این گفتوگو از نظر شما خوانندگان عزیز میگذرد، مطالبی است که از زبان مدیر فنّی نسخه جدید نرمافزار درایةالنور، حجّتالاسلام والمسلمین، مهندس صفایی، مطرح شده است که بهروشنی، روند تحلیل و طراحی این محصول رجالی را تبیین نموده است. درایةالنور یا دانشنامه رجال شیعه، از جمله محصولات تخصّصی نور است که برای محقّقان علم رجال و حدیثپژوهان، بسیار مفید و کارآمد است. امید است مطالب عرضهشده در این مصاحبه، برای مسئولان، مدیران، علاقهمندان و کاربران این نرمافزار، مفید واقع شود و دورنمایی از زحمات ارزنده و ماندگار دستاندرکاران این برنامه را به تصویر کشد.
سیستم مترادفات و تمییز مشترکات در نرم افزار درایة النور
چکیده
علم رجال، عهدهدار شناخت راویان واقع در اسناد روایات، به منظور کشف صحّت و سقم سند، و در نتیجه، امکان استناد به متن حدیث میباشد. تکرار عنوانهایی که مشترک بین دو یا چند راوی میباشند و همچنین نام بردن از یک راوی با عناوین متعدّد، از جمله مشکلاتی است که در اسناد روایات به صورت چشمگیر وجود دارد. بحث «تمییز مشترکات» و «توحید مختلفات»، به شیوههای رفع این دو مشکل میپردازد. دانشمندان علم رجال، در این زمینه راهکارهایی، از جمله: سنجش تقریبی طبقه راوی، تتبع در اسناد، مراجعه به مداخل کتابهای رجالی، اسناد طرق در کتابهای رجالی و مشیخه کتب روایی در پیش گرفته اند که بهکارگیری آنها بدون استفاده از تواناییهای رایانه، مستلزم صرف وقت و نیروی فراوان توسط پژوهشگران خواهد بود.
در قسمت اوّل این مقاله، به توضیح عناوین مورد بحث، تبیین جایگاه و سابقه تاریخی آن در مباحث رجالی، و همچنین شناخت عوامل ایجاد اشتراک پرداخته میشود و در قسمت دوم که إن شاء الله در ویژه نامه بعدی ارائه میشود، مراحل «تمییز مشترکات» و «توحید مختلفات» به صورت کاربردی مورد بررسی قرار گرفته، روشهای سنّتی این مباحث با روش استفاده از قابلیتهای رایانه مقایسه خواهد شد.
نقش تعبیر واسطه در معجم رجال
اشاره
در این نوشتار، بعد از پرداختن به اهمّیّت رجال سند و درایه در علم حدیث، انواع تعابیر واسطه با طُرُق تحمّل حدیث مورد کنکاش قرار گرفته و کاربردی شدن آن، با دقّت عمل و کمترین مورد خطا مورد نظر است. مقاله پیش رو، ضمن ارائه این مهم در نرمافزار درایة النور، به جایگاه و نقش اساسی تعبیر واسطه در طرق تحمّل حدیث میپردازد.