نرم افزارهای نهج البلاغه؛ کاستی ها و بایسته ها
اشاره
به طور کلی، ویژگی هایی چون: دقت، جامعیت، قاعده مندی علمی، تنوع و هنری بودن جزو ارکان اساسی تولید نرم افزار به شمار می آید و با توجه به نوع و سطوح مختلف کاربران می توان در یک نگاه، نرم افزارهای دینی، از جمله نرم افزارهای مربوط به نهج البلاغه را به سه دسته: تحقیقی، ترویجی و ترکیبی از آن دو تقسیم نمود.
درباره نهج البلاغه نرم افزارهای تحقیقی جامعی تدوین گردیده و گام های بلندی نیز در این زمینه برداشته شده است.
اما فعالیت های انجام شده درباره نهج البلاغه مسلماً با گستره و ژرفای این اقیانوس پهناور متناسب نیست، هرچند تاکنون تلاش های قابل تقدیری در این باره به انجام رسیده است. بدیهی است که بررسی نقادانه این تولیدات، به غنی سازی این حرکت مبارک کمک شایانی خواهد کرد.
تاکنون نرم افزارهای متعددی درباره نهج البلاغه عرضه گردیده است که عبارت اند از:
کتابخانه نور - عرفان2؛ گنجینه بزرگ عرفان اسلامی
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به منظور حفظ میراث کهن عارفان بزرگ اسلامی و عرضه آثار نفیس عرفانی به محققان و اندیشمندان، نرم افزار «کتابخانه نور - عرفان 2» را با قابلیت های مفید در اختیار کاربران قرار داده است. این برنامه نسبت به نسخه پیشین آن، از متون و منابع غنی تری بهره جسته و امکانات متنوع تری را در معرض استفاده پژوهندگان حوزه عرفان اسلامی قرار داده است.
قابلیت مقایسه دو متن مختلف، ارتباط دو سویه میان 5 عنوان ترجمه و متن، محدود کردن دامنه برنامه به کتاب یا کتاب های مورد نظر، امکان اولویت بندی در انتخاب 17 عنوان شرح مرتبط با متن، و نیز ارتباط میان متن کتب و آیات قرآن کریم، از جمله ویژگی های مهم این نرم افزار به شمار می رود.
نظام های سازمان دهی دانش در برنامه های تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
چکیده
عرضه منابع و کتاب های چاپی به شکل رقمی، سال هاست که رونق یافته و با سهولت شیوه های رقمی سازی و دسترس پذیری عمومی ابزارهای آن، این روند در روزگار کنونی شتاب بیشتری گرفته است. بسیاری از سازمان ها و یا افراد عادی، مجموعه ها و پایگاه های دادگانی را در اختیار دیگران قرار می دهند که گاه ارزش خاصی به این منابع نمی افزایند و تنها شایسته عنوان کتاب الکترونیک اند. گاه نیز اطلاعات این مجموعه ها با استفاده از نظام های سازمان دهی دانش، سامان مند می شود. در این نوشته، ضمن بیان کلیاتی درباره سازمان دهی دانش، به نظام های به کاررفته در سازمان دهی اطلاعاتِ عرضه شده در برنامه های مرکز پرداخته و پیشنهادهایی نیز برای تکامل و بهبود آن عرضه خواهد شد.
گنجینه منابع علوم اسلامی در اینترنت
اشاره
مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي که از پيشگامان و پيشتازان عرصه اطلاع رساني در علوم اسلامي و حوزوي بوده است، اينک در تلاشي ديگر با هدف ترويج فرهنگ استفادههاي پژوهشي از شبکه اينترنت و تسهيل دسترسي محققان و پژوهشگران به منابع ديني، کتابخانه ديجيتالي روي خط خود را راهاندازي کرده است.اين پايگاه که گنجينهاي عظيم و ارزشمند از منابع علوم اسلامي است، به زودي در فاز اول آن 6000 جلد کتاب مربوط به حوزه علوم اسلامي را در خود جاي ميدهد.
بدين بهانه، در محفلي صميمانه به حضور دو تن از دستاندر کاران تهيه اين برنامه رسيديم تا از چند و چون اين پايگاه مطلع شويم. جناب آقاي سقايي، معاونت فني مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي به عنوان مجري پروژه و جناب حجت الاسلام آقاي بهرامي سرپرست معاونت شبکه اطلاع رساني نور به عنوان متکفل اين پروژه هستند که در اين ميزگرد ما را همراهي ميکنند. در اين نوشتار، ضمن تشکر از اين عزيزان، حاصل گفتگوي آنان پيرامون اين پروژه را از منظر خوانندگان محترم ميگذرانيم.
مجموعه نور احکام
مقدمه
تبلیغ و ترویج دین مقدس اسلام، با بیان احکام و آموزش مسائل شرعی پیوند خورده است. مبلّغان دینی پس از آشنا نمودن مردم با کلیات اسلام و مبانی اعتقادی، به بیان مسائل شرعی میپردازند. آنها برنامه عملی اسلام را برای پرستش و عبودیت پروردگار یکتا و پیوستن به صفوف مؤمنان برای علاقهمندان بازگو میکنند. احکام شرعی که امروزه به این صورت در دسترس ما قرار دارد تاریخ یک هزار سالهای را برای استنباط، تدوین و تبویب پشت سر گذاشته است. عالمان و دانشمندان مسلمان صدها سال است که در حوزههای درس و بحث دینی برای استخراج احکام شرعی از منابع کتاب و سنّت، تلاش طاقتفرسایی را متحمل شدهاند.
در مکتب اسلام، عمل به تکالیف شرعی و انجام وظایف دینی از سن معینی واجب میشود که اصطلاحاً به آن سن تکلیف میگویند. نوجوانان پسر یا دختر پس از ورود به این سن، مکلَّف نامیده میشوند. در واقع، نقطه شروع سیر کمال انسانی و ورود به جرگه بندگی خداوند متعال از سن بلوغ که تحولات جسمی و روحی تازهای را در آدمی بهوجود میآورد، آغاز میگردد. این تحولات انسان را برای به دوش کشیدن امانت الهی و انجام تکالیف شرعی آماده میسازد. رسیدن به سن بلوغ اوّلین شرط از شرایط تکلیف شمرده میشود، شروط دیگری مانند عقل و قدرت نیز برای وجوب عمل به احکام الهی وجود دارد.
بررسی قابلیت ها و ویژگی های لوح فشرده پیامبر اعظم (ص) در اینترنت
اشاره
همسو با اعلان سال 1385ش از سوی رهبر فرزانه و معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنهای –مدّ ظلّه العالی– به نام مبارک پیامبر اعظم(ص) و تأکید ایشان بر استمرار این نامگذاری در سال جاری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ادامه تولیدات اینترنتی خود، این بار به عرضه لوح فشرده پیامبر اعظم(ص) در اینترنت اقدام نموده است تا به نوبه خود گامی در مسیر معرفی شخصیت و سیره انسانساز آن پیامبر بزرگ الهی بردارد.
نظر به اینکه امروزه از جمله والاترین رسالت رسانههای اطلاعرسانی، بهویژه شبکه جهانی اینترنت، معرفی همهجانبه سیره فردی و اجتماعی اهل بیت(ع)، خاصه رسول مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) است، این مرکز ضمن راهاندازی دو پایگاه ویژه پیامبر اعظم(ص) به نامهای «پایگاه رسول نور(www.rasoolnoor.com)» و «راهنمای پایگاههای نبی اعظم(www.nabiaazam.com)»، اقدام به تولید و عرضه لوح فشردهای مشتمل بر محتوای اینترنت در خصوص موضوع مورد نظر نیز نموده است.
پایگاه جامع الأحادیث، پنجره ای به روی معارف اهل بیت علیهم السلام
چکیده
پایگاه جامع الأحادیث، در تیرماه 1393 و با هدف عرضه فعالیتهای حدیثی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در فضای وب راهاندازی گردیده است. جامع الأحادیث، بزرگترین وبگاه حدیثی شیعه است که جهت آسانسازی فعالیتهای پژوهشی علاقهمندان و متخصصان حدیث، فعالیت میکند. در حال حاضر، نزدیک به 415000 حدیث از 278 جلد کتاب حدیثی شیعه، در آن ارائه شده است. جستجو در احادیث، امکان مشاهده روایات مشابه، امکان مقایسه روایات با یکدیگر، امکان دستهبندی روایات و امکان ایجاد پروژههای پژوهشی شخصی، از مهمترین ویژگیهای این پایگاه است. این نوشتار، ویژگیهای برجسته پژوهشی این پایگاه را مشخص میکند.
سمیم نور، نقش مهمی در تولید علم کارآمد دارد
اشاره
افزون بر دو دهه، از فعالیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حوزه داده پردازی علوم اسلامی میگذرد و در عمل، به انباشت اطلاعات علمی و پژوهشی مفیدی در این مرکز انجامیده است. یکی از تولیدات جدیدی که به استفاده بهینه و کارآمد از این اطلاعات و تجارب ارزشمند کمک شایانی مینماید، راهاندازی پایگاه اینترنتی سمیم نور (سامانه مشابهتیاب متون نور) به نشانی www.samimnoor.com است. این سامانه که افزون بر اهداف پژوهشی، میتواند تأمینکننده اهداف آموزشی نیز باشد، نقش بسزایی در تولید علم سالم و کارآمد در سطح کشور دارد. به منظور آشنایی بهتر خوانندگان و علاقهمندان عزیز با اهمیت، ویژگیها و قابلیتهای این پایگاه کاربردی، گفتوگویی را با معاون محترم دفتر تهران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آقای دکتر مهدی بهنیافر انجام دادیم که امید است مورد استفاده پژوهشگران، اساتید و تمامی دستاندرکاران عرصه تحقیق، دانش و فناوری قرار گیرد.
نرمافزار «مجموعه آثار شهید دستغیب» در یک نگاه
چکیده
کسب معرفت، همواره یکی از نیازهای روحی انسان بوده و میباشد. بدون شناخت، بیابان جهل سرمنزل آدمی خواهد بود و گودال نیستی سرانجامش. در این مجال، نگارنده سعی نموده تا با بیانی روان و ساده، به معرفی نرمافزار مجموعه آثار شهید دستغیب(ره) تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پرداخته، خواننده را با این کتابخانه دیجیتالی آشنا سازد. شایان توجه میباشد، در ابتدای این مقاله، به اختصار، شخصیت این بزرگانسان، در حیطههای علمی، اجتماعی و سیاسی معرفی گردیده است. در ادامه نیز قسمتهای مختلف این نرم افزار را معرفی نموده، به بیان محتوا، قابلیتها و امکانات قابل دسترسی در این برنامه، میپردازیم. امید است، این نوشتار بتواند به معرفی این کتابخانه ارزشمند کمک نماید.
اسناد شیخ صدوق
اشاره
شیخ ابو جعفر محمد بن على، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، از جمله محدثان بزرگ و فقهاى گرانقدر امامیه و مؤلف کتاب «من لا یحضره الفقیه»، از کتب اربعه حدیثى شیعه مى باشد. بخش درخور توجه آثار ارزشمند ایشان که نقش بسزایی در پیشبرد علوم و معارف اسلامی داشته و دارد، کتابهای حدیثی او است.
سنت و احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، به عنوان منبع معرفت دینى از اهمیت خاصى برخوردار است و راهیابى احادیث نادرست و مجعول به مجموعه احادیث گردآورى شده، بررسى اسناد و راویان این احادیث را غیر قابل اجتناب مىکند. بدین منظور، علم رجال با شناسایى شخص راویان حدیث، اعتبار یا عدم اعتبار و میزان اعتبار آنان را تحلیل مىنماید. نرمافزار اسناد شیخ صدوق، برنامهای است که میکوشد بهخوبی اسناد روایات نقلشده از جناب شیخ صدوق را بررسی کند. بدیهی است که این برنامه، نقش بالایی در پیشبرد تحقیقات اسلامی داشته و خاصه برای پژوهشگران علم درایه و رجال، بسیار کارگشا است.