اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «ضرورت و جایگاه‌شناسی توثیقات عامّ در تعدیل روات و اعتبارسنجی روایت» در تاریخ 20 آذر 1402 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید.

در بخش اوّل این جلسه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای منوچهر آقایی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر حدیث و رجال مرکز نور، به بیان اهمّیّت و ضرورت اعتبارسنجی راویان و نقش توثیقات عامّ در این جهت پرداخت و ضمن بیان نمونه‌هایی از کارهای انجام‌شده، گوشه‌ای از فعّالیّت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این جهت را تشریح کرد.

در بخش دوم جلسه، جناب حجّت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی غلامعلی، عضو هیأت علمی و استادیار گروه علوم حدیث و رئیس مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث، به‌عنوان ناقد این نشست، تقسیم مطرح‌شده برای شیوه‌های ارزیابی راویان را مورد بررسی و نقد و نظر قرار داد و ضمن بیان نکاتی مرتبط با استفاده از نرم‌افزار درایة النور (نسخه 3)، پیشنهادهایی برای بهترشدن آن ارائه کرد.

آنچه از نظر شما می‌گذرد، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «بررسی ساختار جامع فرق و مذاهب، قابل تطبیق با فرقه‌های اسلامی» در تاریخ 19 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در شهر مقدّس قم برگزار گردید.

در این نشست، ابتداء جناب حجّت‌الاسلام‌والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، مدیر گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به‌عنوان ارائه‌کننده، گزارشی از ویژگی‌های نرم‌افزار جدید نور تحت عنوان «دانشنامه فرق و مذاهب» که در حال تولید است، ارائه نمود و ضمن اشاره به روند انتخاب منابع برای این برنامه، به معرّفی مهمّ‌ترین ویژگی‌های درختواره در این نرم‌افزار پرداخت.

در بخش دوم، حجّت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیأت علمی و دانشیار شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، به‌عنوان ناقد، به ارائه بحث پیرامون کتابخانه و دانشنامه فرق و مذاهب اسلامی پرداخت و ضمن بیان برخی ملاحظات، مطالبی را در قالب پیشنهاد برای بهترشدن این نرم‌افزار اشاره کرد.

آنچه از نظر می‌گذرد، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری، به شکل نوشتار تبدیل شده است.

اشاره

امروزه هوش مصنوعی، از مباحث بسیار مهم و رایج در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به شمار می‌رود. بدیهی است که هر فرصتی، تهدیدهایی را نیز به همراه دارد که باید از قبل، در باره آن اندیشید و راهکارهای مواجهه یا برون‌رفت از آن را به‌درستی دانست تا بتوان به قلّه‌های بلند این دانشِ نوظهور دست یافت. رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره اهمّیّت هوش مصنوعی فرموده: «مسئله هوش مصنوعی، در اداره دنیا نقش دارد و باید به گونه‌ای عمل کنیم که ایران جزو ده کشور برترِ هوش مصنوعی در دنیا قرار بگیرد.»

هفتمین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در هفته پژوهش، به موضوع «بررسی چالش‌های امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی» اختصاص داشت. سخنران ویژه این نشست، دکتر امیر جلالی، عضو هیأت علمی و مدیر آزمایشگاه نرم‌افزارهای هوشمند دانشگاه قم بود که با ارائه نمونه‌ها و مثال‌های متعدّد، به تبیین بحث چالش‌های موجود در حوزه امنیتی و حریم خصوصی در هوش مصنوعی پرداخت.

این نشست علمی با حضور مسئولان، متخصّصان و علاقه‌مندان، در روز پنج‌شنبه 23 آذرماه 1402 شمسی در سالن اجتماعات مرکز نور برگزار شد. نوشتار حاضر، خلاصه‌ای از مطالب ارزنده و مفید این سخنرانی را ارائه می‌کند که امید است مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

اشاره

نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3» مشتمل بر کتاب‌ها و رساله‌های ارزشمندی در موضوع اصول فقه است. در این نوشتار، فهرست کلّی شماری از این منابع را عرضه نموده‌ایم. در این کتابخانه دیجیتال، متن 1105 عنوان کتاب و رساله در 1754 جلد از آثار مرتبط با دانش «اصول فقه» ارائه شده است.

دسته‌بندی همه منابع موجود در برنامه بر اساس: مذهب، موضوع (اصول فقه، اصول مقارن، فرهنگ اصطلاحات و دائرة المعارف‌ها، کلّیات و تاریخ علم اصول، شرح و تعلیقه، ترجمه، قواعد و...)، کتب مرتبط، پدیدآورنده و زبان، شیوه استفاده از محتوای علمی این نرم‌افزار را برای کاربران و محقّقان اصولی آسان نموده و به شکل چشمگیری، ارتقاء بخشیده است.

گفتنی است که در بخش «درختواره»، محتوای 15 عنوان کتاب بر اساس نمودار درختواره اصول فقه، تحلیل و دسته‌بندی شده که شامل: 2583 شاخه، 155469 نمایه یا مکمل و 11274 کلیدواژه می‌باشد.

اشاره

بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد، از 26 شهریور سال جاری لغایت 5 مهرماه، در محلّ نمایشگاه‌های دائمی بغداد برگزار شد. در این نمایشگاه، ناشرانی از کشور عراق و کشورهای عربی، مانند: مصر، لبنان و اردن شرکت کردند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با همکاری و میزبانی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، در این نمایشگاه حضوری فعّال داشت. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در این نمایشگاه محصولات علمی و پژوهشی دیجیتالی خویش، اعمّ از نرم‌افزارهای رومیزی، پایگاه‌های اینترنتی و برنامه‌های موبایلی را عرضه نمود که با استقبال خوب قشرهای مختلف مردم عراق، به‌ویژه دانشگاهیان و حوزویان روبه‌رو شد. گفتنی است، این دومین حضور متوالی مرکز نور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بغداد به شمار می‌رود.

فصلنامه ره‌آورد نور، در این راستا با آقای غلامرضا رحمانی، مدیر کلّ حراست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که در این نمایشگاه حضور داشته، گفت‌وگویی انجام داده است تا خوانندگان محترم از کیفیت برگزاری این نمایشگاه و استقبال مردم از محصولات تولیدی نور آگاه شوند.

پیشینه

ظهور پدیده ماشین‌های پردازشگر و رایانه در دهه 1360 هجری شمسی، بارقه به‌کارگیری این ابزار در پردازش علوم حوزوی و داده‌کاوی در دانش‌های حدیث و رجال را میان برخی طلّاب جوان و خوش‌فکر حوزه علمیه قم ایجاد کرد. این اندیشه، با همراهی بعضی مهندسان برنامه‌نویس رایانه از دانشگاه مواجه شد و حمایت جمعی از مراجع معظّم، راه را برای شکوفایی این تفکّر هموار ساخت. این گروه از طلّاب و مهندسان، با تلاش و پشت‌کار سخت، با فراهم کردن چند دستگاه رایانه خانگی که نسل اوّل رایانه‌ها به شمار می‌آمد و بیشتر کاربرد سرگرمی داشت، نخستین‌گام را برای سپردن داده‌های رجالی و حدیثی به حافظه‌های اندک این رایانه‌ها برداشتند؛ امّا پیاده‌سازی این ایده‌ها، هزینه‌های سنگین مالی و منابع انسانی و پشتیبانی‌های سخت‌افزاری پیشرفته‌ای را که فراتر از منابع محدود حوزوی و طلبگی بود، می‌طلبید. ازاین‌رو، پس از ظهور اوّلین دستاورد این حرکت فنّاورانه، یعنی تولید برنامه نرم‌افزاری «معجم الفاظ کتب اربعه» و برخی از منابع رجالی و چند جلد از مجموعه روایی «بحار الأنوار» و ارائه به محضر علما و مراجع معظّم حوزه، به‌سرعت این ابتکار و نوآوری در حوزه دین، مورد تأیید و پشتیبانی حوزه علمیه قم قرار گرفت و امر تأسیس و نهادینه‌سازی مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی را سرعت بخشید.

 چکیده

«ویژه‌نامه» در مطبوعات کاغذی، به شماره‌ای از یک نشریه ادواری اطلاق می‌شود که به موضوع خاصّی اختصاص دارد و به صورت گاهنامه در کنار نشریه ارائه می‌گردد. با پیدایش اینترنت و ایجاد صفحات وب، این اصطلاح در تارنماهای اینترنتی به کار گرفته شد. در پایگاه‌های اینترنتی، معمولاً ویژه‌نامه به مجموعه‌ای از مطالب مدوّن در باره یک موضوع اطلاق می‌شود که به صورت منسجم و یکپارچه در یک صفحه ارائه می‌گردد.

پایگاه حوزه از ابتداء تأسیس تاکنون، از ظرفیت ویژه‌نامه برای انتقال مفاهیم فرهنگ دینی به مخاطبان، نهایت استفاده را برده است و تا به امروز برای همه مناسبت‌های دینی، فرهنگی و ملّی و برای بیشتر مفاخر و اندیشمندان برجسته، ویژه‌نامه‌ای مستقلّ تولید شده است. در این نوشتار، ضمن معرّفی و بیان اهمّیّت ویژه‌نامه‌های پایگاه حوزه، روش تدوین آنها، شیوه انتخاب مطالب و نیز چگونگی روزآمدسازی آنها بیان شده است.

اشاره

اوّلین سخنران آیین رونمایی از نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3»، معاون محترم پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی‌نیا بود. تبیین جایگاه علم اصول فقه و تاثیر آن در فهم و استنباط مسائل فقهی، آثار مهم اصولی شیعه و اهل‌سنّت و نیز معرّفی محتوای علمی و امکانات تحقیقاتی نسخه سوم نرم‌افزار جامع اصول فقه، از جمله مباحثی بود که معاون پژوهش مرکز نور در صحبت‌های خود به آنها پرداخت.

آنچه در ذیل می‌خوانید، مشروح سخنان ایشان در این آیین رونمایی است.

اشاره

سخنران ویژه آیین رونمایی از نسخه جدید نرم‌افزار «جامع اصول فقه»، حضرت آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، رئیس محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که بعد از سخنان معاون پژوهش مرکز نور و خوشامدگویی ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به ایراد سخن پرداخت. ایشان ضمن تقدیر از تولیدات مفید مرکز نور و تسهیل کارهای پژوهشی، بر اهمّیّت توسعه و ارتقاء دانش اصول فقه با استفاده از ابزارهای فنّاورانه تأکید نمود.

در این نوشتار، متن کامل فرمایش ایشان، با اندکی ویرایش به همراه تیتربندی مطالب، تقدیم خوانندگان عزیز می‌گردد.

اشاره

در آبان‌ماه سال 1402 شمسی، آیین رونمایی از نرم‌افزار «کتابخانه و درختواره جامع اصول فقه ـ نسخه3» با حضور شخصیت‌های علمی، اساتید حوزه علمیه و محقّقان علوم اسلامی، مسئولان برخی از نهادها و مؤسّسات دینی و پژوهشی، دست‌اندرکاران و متولیان امر تولید این نرم‌افزار و نیز با سخنرانی مهمان ویژه این جلسه، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد.

در این مراسم، شخصیت‌ها، بزرگان و فرهیختگان برجسته‌ای همچون: حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر رئیس مؤسّسه علمی - فرهنگی دارالحدیث و تولیت حرم مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی، حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر حسینی‌نژاد رئیس مجمع نمایندگان طلّاب حوزه علمیه، حجّت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری دبیرکلّ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آقای سید محمد آقامیری استاندار محترم قم، حجّت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد معاون آموزش حوزه‌های علمیه، دکتر بهروز مینایی عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دیگر مسئولان، اساتید علم فقه و اصول و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی حضور داشتند.