ره آورد نور

چکیده

دین مبین اسلام، آیینی جهانی و جاودانه است و به منظور تبیین و تنظیم رابطه بین خدا، انسان و جهان نازل شده است؛ چنین دینی برای تحقق ویژگیهایی که از خاتمیت آن برخاسته، ماهیتاً باید تبلیغی نیز باشد و از همه ظرفیتها برای گسترش خود بهره ببرد تا مفاهیم و پیامدهای آسمانی آن به همه انسانها برای همیشه و در همه جا برسد.

با توجه به اهمیت تبلیغ دین در دنیای امروز، از هر نوع امکانات و ابزار مدرن میتوان در راستای تبلیغ استفاده کرد که یکی از این امکانات، فضای مجازی است؛ چه اینکه اهمیت تبلیغ دین در فضای مجازی، به‌مراتب بیشتر از رسانه منبر و در فضای مسجد است. از مزایای این نوع تبلیغ، دسترسی سریع و آسان، هزینه پایین و بازدهی سریع و بالا نسبت به سایر روشهای تبلیغ است .

از طرف دیگر، در حکومت اسلامی برای نهاد دین، سه نقش اساسی: تحقیق، تبلیغ و تحقق دین متصور شده است که ایجاد فضای سالم برای پرداختن به این نقشها، از مهمترین وظایف حوزههای علمیه است. برای تحقق این امر، لازم است به سوی ایجاد رسانههای دینی متعدد و متکثر حرکت کرد و از ظرفیت ویژه این ابزارها در جهت گسترش ارزشهای الهی بهره برد.

در این میان، تلاش سازمانهای وابسته مثل سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه و دانشگاه را نمیتوان انکار کرد؛ اما این مهم نیاز به توجهات ویژه و گستردهتری دارد. ازاین‌رو، فرهنگسازی مناسبی میان همه سطوح همچون حوزههای علمیه، دانشگاهها و کسانی که دغدغه اسلامی و انقلابی دارند، لازم است.

به نظر میرسد که در این زمینه، مراجع عظام تقلید و علمای اسلام میتوانند گرد هم آیند تا پس از گفتوگو، مسیر را شناسایی نموده، با تشکیل مجموعههای اندیشهورز در حوزههای علمیه و دانشگاهها و سایر نهادها، حمایت مادی و معنوی خود را اعلام کنند؛ مطلبی که در این پژوهش تلاش شد با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی ابعاد آن پرداخته شود.

چکیده

تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولتها و رسانههای غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمیآورند و با تبلیغات نادرست، میکوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روشهای جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک میکند با آشنایی راهبردی تاکتیکهای دشمن، محتوای غنی دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نمایند که عمدهترین تاکتیکهای دشمن در این زمینه، عبارت است از:

نمایش زننده برخی اعتقادات غیردینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفانهای کاذب و انحرافی به عنوان گرایش‌های دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوع در عرصه فناوری در راستای اشاعه فحشا و دینگریزی کاربران و به‌ویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومتهای اسلامی در استفاده ازفناوریهای نو در عرصه نظارت و مدیریت.

پژوهشگران در این مقاله، تلاش کردهاند با گردآوری آرا و نظریات مختلف صاحبنظران، به مطالعه و بررسی راههای متنوع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته، با معرفی این راهها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن در این زمینه، به ایمنی‌بخشی مخاطبان در فضای مجازی کمک نمایند.

چکیده

ویرایش، به لحاظ‌های مختلف، دارای اقسامی است. از نظر محیط، ویرایش بر دو نوع کاغذی و رایانه‌ای است. قبل‌ از اختراع رایانه، انجام ویرایش، منحصر در کاغذ بود؛ اما امروزه با اختراع و پیشرفت روزافزون رایانه و نرم‌افزارهای جانبی آن، برخی ویراستارانِ علاقه‌مند به رایانه، از ویرایش رایانه‌ای استفاده می‌کنند. ویرایش رایانه‌ای، با جود فواید بی‌شماری که دارد ـ مانند سرعت بالا به‌ دلیل استفاده از دستورات کلی (Find و Replace) ـ دارای معایبی نیز هست. در نوشتار حاضر، برخی از مهم‌ترین فواید و معایب ویرایش رایانه‌ای بررسی شده و راهکارهای مناسب نیز ارائه گردیده است. روش پژوهش، کتابخانه‌ای است و در طرح برخی مباحث، از تجربیات کاربران استفاده شده است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را میتوان نهادی دانست که با وارد شدن به مسیری نوین، جایگاهی ویژه در میان پژوهشگران عرصه دین یافته و در اندک زمانی تقریباً تمام آنان را مخاطب خود ساخته است و این، نیست جز با پیوند تواناییهای رایانهای و مجموعه دانشهای دینی. بدیهی است که این جایگاه، تنها زمانی حفظ خواهد شد که این نهاد همچنان همگام با پیشرفتها، به‌ویژه در عرصه هوشمندسازی گام بردارد؛ وگرنه جایگاه خود را به دیگران خواهد سپرد. در این شماره گفت‌وگویی با یکی از همکاران پُرسابقه مرکز نور انجام دادیم که از پژوهشگران «گروه متن‌کاوی و ادبیات» معاونت پژوهشی می‌باشد که به نظرتان می‌رسد.

پیشینه تولید نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای نور

از سال‌های اوّلیه فعالیت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (از این به بعد مرکز)، نرم‌افزارهای بسیار خوبی تحت سیستم‌عامل داس و ویندوز تولید شد. در آن زمان، ارائه محصول به زبان فارسی در محیط ویندوز بسیار سخت می‌نمود؛ چراکه مشکل تایپ از راست به چپ و ارائه فونت‌های فارسی و نمایش گرافیکی اشیا، کار سختی بود. مرکز با ارائه نرم‌افزاری همچون «نور الأنوار»، کاری بی‌نظیر در کشور انجام داد. این نرم‌افزار و نرم‌افزارهای بعدی مشابه آن، علاوه بر رابط کاربری خوب، حجم عظیمی از اطلاعات را نیز عرضه می‌کرد. این محصول، به ذایقه پژوهشگران علوم اسلامی خوش‌ آمد و رغبت آنان را به برنامه‌های نور بیشتر نمود و در نتیجه، روند تحقیقات علوم اسلامی در کشور تغییر کرد.

پس از این مرحله، در حوزه نرم‌افزارهای رومیزی، مرکز یک نرم‌افزار کتابخانه‌ای به نام «نورلایب» آماده کرد. با استفاده از این کتابخانه و کدهای مربوط به آن، تحت قالب نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، نرم‌افزارهای بسیاری تولید شد. بیشتر کدهای این نرم‌افزارها، دست‌ساخته برنامه‌نویسان مرکز بود. در طی این مدت، اجزای نرم‌افزاری به‌روز این نرم‌افزارها که دارای پشتوانه بین‌المللی نیز بودند، در دیگر کشورها شکل‌گرفته بود. مرکز از این فرصت استفاده کرد و اجزای مختلفی(1) را که با استاندارهای بسیار خوبی تولید شده بود، به کار گرفت و معماری قدیم نرم‌افزارهای خود را که در گاهی پاسخگوی نیاز کاربران نبود، تغییر داد. بنابراین، مهاجرت دیتای مرکز به قالب‌های جدید نرم‌افزاری شروع شد که با توجه به نیازهای متعدد نرم‌افزارهای مرکز، کاری سخت بود. این فرایند، حدود 6 سال به طول انجامید.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پیشگام در داده‌پردازی علوم اسلامی است که تاکنون نرم‌افزارهای بسیاری را در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی تولید کرده است. این مرکز در مسیر سی ساله دیجیتال‌سازی متون و تولید نرم‌افزارها، تاکنون مراحل مختلفی را طی نموده که می‌توان مجموعه فعالیت‌های گذشته را دو گام اساسی و بنیادی دانست. اینک، گام سوم تولیدات نرم‌افزاری نور، با ارائه نرم‌افزار جامع فقه 3 آغاز شده است. این برنامه در راستای ایجاد امکانات و دسترسی‌های پژوهشی به محقق، ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. در این نوشتار، ضمن تشریح این گام‌های سه‌گانه، مهم‌ترین ویژگی‌های پژوهشی جامع فقه 3 معرفی شده است.

چکیده

موضوع «ترتیب اسانید و ارتباط راویان»، در هر سه مرحله: تشخیص سند، تنقیح اجزای آن و بررسی احوال راویان، تأثیرگذار است. در مرحله اوّل، اسناد از ابهام‎های پدیدآمده مانند: تعلیق، ضمیر، اشاره، تحویل و تذییل رهایی می‌یابند و به یک سند کاملاً مشخص و ساده تبدیل می‌شوند. در مرحله دوم، نوبت به تنقیح و تحلیل اجزای آن می‌رسد که با تمییز مشترکات و توحید مختلفات و تعیین عناوین معیار برای عنوان‌های راویان حاصل میشود. همچنین، بـا تشخیص تحریفـات و چگـونگی آنهـا، سند منقح می‌شود. در کنار این مباحـث، مـی‌تـوان اشـتباهات و ابهامـات سـند را مرتفع کرد. در مرحله سوم نیز با بررسی منابع رجالی و قواعد و مبانی جاری در اسناد و آزمون توثیقاتعام و راهکارهای مختلف، حال راوی و وثاقت او احراز می‌شود تا به سندی صحیح یا غیرصحیح و روایتی قابل اعتماد و غیر آن دست یافت.

همه این مراحل، در نسخه دوم نرم‌افزار درایة النور پیاده شده است.

اشاره

وجود عناوین مشترک و مترادف در اسناد روایات، زمینه‌ساز طرح بحث «تمییز مشترکات» و «توحید مختلفات» در کتاب‌های رجالی شده است. برای رسیدن به عنوان واحد از میان عناوین متعدد و مختلف یک راوی، نیازمند رجوع به کتب رجالی می‌باشیم. اگر با تتبع کتب رجالی نتیجه مطلوب حاصل نشد، سنجش تقریبی طبقه راوی از طریق بررسی تمام اسناد آن راوی و بهره‌گیری از اطلاعاتِ جمع‌آوری‌شده از کتب رجالی محقق را در مسیر رسیدن به عنوان واحد یاری خواهد کرد. در پایان این نوشتار، ضمن ارائه چند نمونه عینی، مراحل توحید مختلفات را به صورت کاربردی در اختیار پژوهشگران رجالی قرار خواهیم داد.

اشاره

در شماره 67 فصلنامه ره‌آورد نور (ویژه‎نامه پژوهش‌های رجالی)، پس از بیان جایگاه و سابقه تاریخی بحث تمییز مشترکات، عوامل ایجاد اشتراک مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این شماره، مراحل چهارگانه تمییز مشترکات به صورت کاربردی در اسناد کتاب شریف کافی ارائه می گردد.

در مرحله اوّل، با سنجش تقریبی طبقه راوی، دامنه اطراف تردید و به تبع آن، دامنه اطراف تحقیق کاهش می‌یابد و در مرحله دوم، با تتبّع فردی یا استفاده از منابع مکتوب و یا نرم‌افزارهای رایانه‌ای، اطراف تردید مشخّص می‌گردد. اگر در این دو مرحله، نتیجه مطلوب حاصل نشد، در گام سوم به مقایسه بین اسناد اطراف تردید پرداخته شده و با توجّه به وجود عناوین متعدّد برای هر راوی، تعیین مصداق می‌شود. در برخی اسناد، پس از طی این مراحل سه‌گانه نیز مصداق عنوان مشترک شناسایی نمی‌شود. در این مرحله، رجوع به کتب رجال، نقش مؤثّری در بازشناسی عنوان مردّد خواهد داشت.

» با سلام و تشکر از جنابعالی که فرصتی را در اختیار ما قرار دادید، بفرمایید چه فعّالیّت‌هایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و به‌خصوص در گروه رجال دارید.

◊ بنده از سال 1369 در گروه رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تحت اشراف استاد بزرگوار، حجت‌الاسلام والمسلمین آقای سید محمدجواد شبیری مشغول به کار هستم و درس‌های رجال را از سال 1364 با ایشان آغاز کردم که منتهی به تشکیل گروه رجال در مرکز نور شد. من از اوّل کارهای رجالی، به عنوان محقّق در مرکز حضور داشته‌ و دارم و در این مدّت، در کنار کارهای تحقیقی، به تدریس، مخصوصاً دروس و مباحث رجالی هم اهتمام و اشتغال داشته‌ام.