اشاره

قرآن کریم و احادیث اسلامی، به‌عنوان ثقلین، اهمّیّت بسیاری در مسیر فهم و دریافت احکام و معارف الهی دارند. در این بین، حدیث که مفسّر آیات و کاشف ظرایف و معانی وحی است، نقش بسزایی در تعمیق و پیش‌بُرد علوم اسلامی داشته و دارد. ازاین‌رو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، نرم‌افزارهای حدیثی متعدّدی را تولید نموده و در دسترس حدیث‌پژوهان و علاقه‌مندان قرار داده است تا حرکت در این مسیر نورانی، تسهیل و تسریع شود.

در همین راستا، مراسم رونمایی از نرم‌افزار «کتابخانه علوم حدیث» صبح روز پنج‌شنبه 14 دی‌ماه 1402 هم‌زمان با سال‌روز ولادت فرخنده صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا (س)، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) برگزار شد. در این مراسم، حدیث‌پژوهان، علاقه‌مندان به معارف اهل‌بیت (ع)، رئیس محترم مرکز نور، معاون پژوهشی نور و دیگر اساتید و بزرگان و مسئولان، به همراه مهمان ویژه این برنامه، حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس محترم مؤسّسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث حضور داشتند.

نخستین سخنران این مراسم، حجّت‌الاسلام‌والمسلمین حجّت باشتنی، مدیر گروه علمی حدیث و رجال نور بود که در ابتداء مراسم به معرّفی این نرم‌افزار پرداخت. سخنران بعدی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) بود که ضمن تقدیر از حضور مهمانان، بر اهمّیّت حدیث‌پژوهی و نیز فعّالیت‌های متعدّد این مرکز در راستای ایجاد جایگاه درست و منطقی در پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال تأکید کرد. سخنران ویژه این آیین رونمایی، حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر، رئیس مؤسّسه دارالحدیث و تولیت آستان مقدّس حرم حضرت عبدالعظیم (ع) بود.

آنچه در ذیل می‌آید، مشروح سخنان این عزیزان در این مراسم باشکوه است که امید می‌رود مورد استفاده خوانندگان و علاقه‌مندان قرار گیرد.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «معادل‌یابی آیات در ترجمه‌های قرآن کریم؛ فواید و چالش‌ها» در تاریخ 21 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید.

در این جلسه، ابتداء جناب حجّت‌الاسلام‌والمسلمین مسیح توحیدی، رئیس پژوهشکده متن‌کاوی نصوص دینی مرکز نور، ضمن اشاره به اینکه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آستانه تولید نسخه چهارمِ نرم‌افزار جامع تفاسیر نور است، به بیان قابلیت جدیدی در این برنامه اشاره کرد که با یاری تیم فنّی و استفاده از ابزارهای متن‌کاوی و با کمک ماشین، معادل‌هایی از واژگان قرآنی ترجمه‌های موجود را در اختیار کاربر قرار می‌دهد و کاربر با انتخاب هر واژه قرآنی، معادل آن را در ترجمه‌ها مشاهده می‌کند.

در ادامه این نشست، جناب آقای مهندس لسانی، کارشناس آزمایشگاه هوش مصنوعی نور، به بیان شیوه کار و فرآیند استخراج معادل‌ها اشاره کرد و در بخش پایانی جلسه نیز جناب حجّت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رضا مختاری، استاد حوزه علمیه، مؤلّف آثار متعدّد و رئیس مؤسّسه کتاب‌شناسی شیعه، به‌عنوان میهمان این نشست، ضمن اشاره به فواید این کار، به بیان اهمّیّت کار ترجمه، به‌ویژه ترجمه قرآن کریم پرداخت و با بیان نمونه‌هایی از ترجمه‌های نادرست و غیردقیقِ برخی از مترجمان، کار ترجمه متون دینی را کاملاً تخصّصی و نیازمند تسلّط بر دانش‌های دینی، علاوه بر آشنایی با زبان مبدأ و مقصد دانست.

آنچه در ادامه می‌آید، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «ضرورت و جایگاه‌شناسی توثیقات عامّ در تعدیل روات و اعتبارسنجی روایت» در تاریخ 20 آذر 1402 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید.

در بخش اوّل این جلسه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین آقای منوچهر آقایی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر حدیث و رجال مرکز نور، به بیان اهمّیّت و ضرورت اعتبارسنجی راویان و نقش توثیقات عامّ در این جهت پرداخت و ضمن بیان نمونه‌هایی از کارهای انجام‌شده، گوشه‌ای از فعّالیّت‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این جهت را تشریح کرد.

در بخش دوم جلسه، جناب حجّت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی غلامعلی، عضو هیأت علمی و استادیار گروه علوم حدیث و رئیس مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه قرآن و حدیث، به‌عنوان ناقد این نشست، تقسیم مطرح‌شده برای شیوه‌های ارزیابی راویان را مورد بررسی و نقد و نظر قرار داد و ضمن بیان نکاتی مرتبط با استفاده از نرم‌افزار درایة النور (نسخه 3)، پیشنهادهایی برای بهترشدن آن ارائه کرد.

آنچه از نظر شما می‌گذرد، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری به نوشتاری روان تبدیل شده است.

اشاره

به مناسبت هفته پژوهش، نشست علمی «بررسی ساختار جامع فرق و مذاهب، قابل تطبیق با فرقه‌های اسلامی» در تاریخ 19 آذر 1402 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در شهر مقدّس قم برگزار گردید.

در این نشست، ابتداء جناب حجّت‌الاسلام‌والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، مدیر گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به‌عنوان ارائه‌کننده، گزارشی از ویژگی‌های نرم‌افزار جدید نور تحت عنوان «دانشنامه فرق و مذاهب» که در حال تولید است، ارائه نمود و ضمن اشاره به روند انتخاب منابع برای این برنامه، به معرّفی مهمّ‌ترین ویژگی‌های درختواره در این نرم‌افزار پرداخت.

در بخش دوم، حجّت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیأت علمی و دانشیار شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، به‌عنوان ناقد، به ارائه بحث پیرامون کتابخانه و دانشنامه فرق و مذاهب اسلامی پرداخت و ضمن بیان برخی ملاحظات، مطالبی را در قالب پیشنهاد برای بهترشدن این نرم‌افزار اشاره کرد.

آنچه از نظر می‌گذرد، مهمّ‌ترین مباحث مطرح‌شده در این نشست علمی است که برای استفاده راحت‌تر خوانندگان گرامی، از صورت گفتاری، به شکل نوشتار تبدیل شده است.

اشاره

نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3» مشتمل بر کتاب‌ها و رساله‌های ارزشمندی در موضوع اصول فقه است. در این نوشتار، فهرست کلّی شماری از این منابع را عرضه نموده‌ایم. در این کتابخانه دیجیتال، متن 1105 عنوان کتاب و رساله در 1754 جلد از آثار مرتبط با دانش «اصول فقه» ارائه شده است.

دسته‌بندی همه منابع موجود در برنامه بر اساس: مذهب، موضوع (اصول فقه، اصول مقارن، فرهنگ اصطلاحات و دائرة المعارف‌ها، کلّیات و تاریخ علم اصول، شرح و تعلیقه، ترجمه، قواعد و...)، کتب مرتبط، پدیدآورنده و زبان، شیوه استفاده از محتوای علمی این نرم‌افزار را برای کاربران و محقّقان اصولی آسان نموده و به شکل چشمگیری، ارتقاء بخشیده است.

گفتنی است که در بخش «درختواره»، محتوای 15 عنوان کتاب بر اساس نمودار درختواره اصول فقه، تحلیل و دسته‌بندی شده که شامل: 2583 شاخه، 155469 نمایه یا مکمل و 11274 کلیدواژه می‌باشد.

اشاره

با توجّه به برگزاری آیین رونمایی نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه3» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و انعکاس آن در این شماره از فصلنامه ره‌آورد نور، ضروری می‌نمود تا نوشتاری را به معرّفی تفصیلی این محصول اختصاص دهیم. ازاین‌رو، نگارنده با استفاده از بخش «درباره برنامه» این نرم‌افزار، متن حاضر را تنظیم و تدوین نموده است که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان و پژوهشگران اصول فقه قرار گیرد.

مقاله پیش رو، مشتمل است بر پیشینه و اهمّیّت دانش اصول فقه و معرّفی محتوای علمی و قابلیت‌های تحقیقاتی نسخه سوم نرم‌افزار «جامع اصول فقه».

اشاره

اوّلین سخنران آیین رونمایی از نرم‌افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3»، معاون محترم پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی‌نیا بود. تبیین جایگاه علم اصول فقه و تاثیر آن در فهم و استنباط مسائل فقهی، آثار مهم اصولی شیعه و اهل‌سنّت و نیز معرّفی محتوای علمی و امکانات تحقیقاتی نسخه سوم نرم‌افزار جامع اصول فقه، از جمله مباحثی بود که معاون پژوهش مرکز نور در صحبت‌های خود به آنها پرداخت.

آنچه در ذیل می‌خوانید، مشروح سخنان ایشان در این آیین رونمایی است.

اشاره

سخنران ویژه آیین رونمایی از نسخه جدید نرم‌افزار «جامع اصول فقه»، حضرت آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، رئیس محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که بعد از سخنان معاون پژوهش مرکز نور و خوشامدگویی ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به ایراد سخن پرداخت. ایشان ضمن تقدیر از تولیدات مفید مرکز نور و تسهیل کارهای پژوهشی، بر اهمّیّت توسعه و ارتقاء دانش اصول فقه با استفاده از ابزارهای فنّاورانه تأکید نمود.

در این نوشتار، متن کامل فرمایش ایشان، با اندکی ویرایش به همراه تیتربندی مطالب، تقدیم خوانندگان عزیز می‌گردد.

اشاره

در آبان‌ماه سال 1402 شمسی، آیین رونمایی از نرم‌افزار «کتابخانه و درختواره جامع اصول فقه ـ نسخه3» با حضور شخصیت‌های علمی، اساتید حوزه علمیه و محقّقان علوم اسلامی، مسئولان برخی از نهادها و مؤسّسات دینی و پژوهشی، دست‌اندرکاران و متولیان امر تولید این نرم‌افزار و نیز با سخنرانی مهمان ویژه این جلسه، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد.

در این مراسم، شخصیت‌ها، بزرگان و فرهیختگان برجسته‌ای همچون: حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر رئیس مؤسّسه علمی - فرهنگی دارالحدیث و تولیت حرم مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی، حجّت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر حسینی‌نژاد رئیس مجمع نمایندگان طلّاب حوزه علمیه، حجّت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری دبیرکلّ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آقای سید محمد آقامیری استاندار محترم قم، حجّت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد معاون آموزش حوزه‌های علمیه، دکتر بهروز مینایی عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دیگر مسئولان، اساتید علم فقه و اصول و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی حضور داشتند.

اشاره

بیش از سه دهه است که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به تولید محصولات نرم‌افزاری در موضوعات مختلف اسلامی، علمی، ادبی و فرهنگی همّت گماشته و دستاورهای ارزنده‌ای را به جامعه علم‌طلب و ادب‌دوست ایران‌زمین تقدیم نموده است و چه بسا انوار جهان‌گستر آن، افق‌های دیگر کشورها را نیز درنوردیده و قلب و اندیشه بسیاری را در سراسر دنیا روشنی بخشیده است.

یکی از موضوعات که همواره مخاطبان فراوانی دارد، مباحث مرتبط با ادب، عرفان و حکمت است که از ویژگی‌های مردمان مشرق‌زمین است. ادب فارسی و عرفان اسلامی، از جمله مباحثی است که عالمان و دانشمندان بزرگ دینی ما همواره به آن توجّه نشان داده‌اند و آثار و برکات بی‌شماری نیز برای رشد و ارتقاء علمی، اخلاقی و معنوی بشریت داشته است.

در همین راستا، یکی از محورهای مورد توجّه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، تولید محصولاتی از این دست می‌باشد که به عنوان نمونه می‌توان به مهمّترین آنها اشاره کرد که عبارت‌اند از:

دانشنامه نبوی، دانشنامه علوی، مثنوی معنوی، شاهنامه فردوسی، دانشنامه حافظ، تراث، میراث مشترک هند و پاک، عرفان 3، دانشنامه اخلاق اسلامی2، مجموعه آثار میرداماد، ز ملک تا ملکوت، مجموعه معارف دانشگاه «5»: اخلاق اسلامی، مجموعه آثار آیت الله مشکینی، آثار استاد شهید مطهری2، مجموعه آثار حکیم سبزواری، نشریه تربیتی اخلاقی خُلُق، معارف تبلیغ، مجموعه آثار آیت الله مظاهری2، مجموعه آثار علّامه طباطبائی2، مجموعه آثار امام خمینی (ره)، اسوه تقوا (کنگره بزرگداشت آیت‌الله سید علی‌آقا قاضی) و مجموعه آثار عبدالرحمن جامی.

در این نوشتار، به معرّفی یکی از جدیدترین محصولات نور در این زمینه، یعنی «مجموعه آثار عبدالرحمن جامی» پرداخته‌ایم که مشتمل است بر تألیفات جامی به همراه شرح و ترجمه آثار او.

اهمّیّت آثار جامی و جایگاه ویژه او در جهان اسلام و ایران اسلامی و اهتمام مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نسبت به تعظیم عالمان جهان اسلامی، تولید چنین نرم‌افزاری را ضروری می‌نماید؛ به‌خصوص اینکه جامی، شخصیت جامع‌الأطرافی بوده و در بیشتر علوم اسلامی، آثاری از خود به جای گذاشته است. همه دوستداران عرفان و ادبیات فارسی و عربی، اعمّ از حوزوی و غیرحوزوی، مخاطب این نرم‌افزار می‎باشند.

اشاره

جدیدترین نسخه نرم‌افزار همراه قرآن نور، در اوایل شهریورماه سال جاری منتشر شد. این محصول موبایلی، امکانات قابل توجّهی در زمینه پژوهش‌های قرآنی و تفسیری در اختیار کاربران قرار می‌دهد. بحمدالله این برنامه، با استقبال خوب مخاطبان و قرآن‌پژوهان مواجه شده و جزء نرم‌افزارهای موفّق قرآنی محسوب می‌شود.

از نقاط قوّت این برنامه می‌توان به تمرکز دست‌اندرکاران «قرآن نور» بر ارائه محتوا و ابزارهای پژوهشی کارآمد اشاره کرد. همچنین، ساختار این نرم‌افزار به گونه‌ای طراحی شده که هم کاربران عمومی بتوانند به‌راحتی از نرم‌افزار استفاده کنند و هم امکان تحقیق را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه فراهم کرده باشد.

در این نوشتار، به‌اختصار و به شیوه آموزشی، به معرّفی محتوا و قابلیت‌های ارزنده نرم‌افزار همراه «قرآن نور» می‌پردازیم که امید است مورد استفاده خوانندگان گرامی، به‌ویژه کاربران این محصول ارزشمند قرآنی قرار گیرد.

اشاره

در گزارش‌های منابع مربوط به تاریخ ادیان، آمده است که اندکی پس از ظهور هر دینی، فرقه‌هایی با نام‌ها و ویژگی‌های مختلف، پیرامون آن دین پدید می‌آمده که پیروانشان، خود را میراث‌دار اصلی آن دین می‌دانسته‌اند. این امر، انگیزه‌های فراوانی را برای تحقیق فراهم آورده است. این دست تحقیقات و مطالعات در کنار تعامل با جوامع دیگر، نیازمند داده‌های صحیح و غیرمغرضانه است و برای یافتن دیدگاه‌ها و نظریات درست، گریزی جز شناخت صحیح ادیان و فرق و مذاهب انشعاب‌یافته از آنها نداریم. در همین راستا، تولید نرم‌افزاری که بتواند نمایانگر گزارش‌های فرقه‌نویسان ادیان، مذاهب و فرق به شکلی کامل باشد و از هرگونه پیش‌داوری به دور باشد، ضروری به نظر می‌رسد.

از این رو، با مدیر گروه علمی علوم عقلی مرکز نور، جناب حجّت‌الاسلام‌والمسلمین حمیدرضا شیرملکی، به گفت‌وگو نشستیم و درباره پروژه در دست اقدام این مرکز در خصوص فرق و مذاهب، سؤالاتی چند را مطرح نمودیم. امیدواریم مطالب این مصاحبه، مورد توجّه دین‌پژوهان و علاقه‌مندان به دانش فرقه‌شناسی قرار گیرد.

اهمّیّت و جایگاه زبان عربی

بی‌تردید، زبان، به معنای واژه‌هایی سامان‌یافته که با چینشی خاصّ در کنار یکدیگر و دست در دست هم، نقاب از چهره مفاهیم پنهان در ذهن انسان برمی‌دارند و اندرون وی را آشکار می‌کنند، یکی از نعمت‌های بزرگ خدای رحمان است که در ردیف آفرینش انسان و تعلیم قرآن و پدیده‌های زمین و آسمان، جلوه‌ای از رحمت بی‌کران او در برابر دیدگان آدمیان است. با این نگاه، گوناگونی زبان مردمان، همچون اختلاف رنگ این و آن و آفرینش شگفت زمین و آسمان و هزار و یک پدیده بیرون از بیان، آیه‌ای از آیات حکمت خدای سبحان است که با سرانگشتان آن حکیم پُرتوان بر صفحه‌ای از صفحات بی‌شمار کتاب هستی نگاشته شده است؛ تا جهانیان بخوانند و بیندیشند و نگارنده توانای آن را بشناسند و بستایند و نامهربانی با هر زبان، ناسپاسی به درگاه آن لطیف مهربان و پایمال‌کردن نعمت او، با لگد تکذیب و کفران است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، هم‌زمان با ایام پُربرکت دهه ذی‌حجة الحرام، در نشست خبری که با حضور خبرنگاران و اصحاب رسانه برگزار شد، از نسخه جدید نرم‌افزار «قواعد ادبیات عربی» رونمایی کرد. مدیر پژوهشی و علمی این محصول، استاد سید مصطفی حسینی به تشریح قابلیت‌ها و امکانات ارزنده آن پرداخت و در پایان نیز به سؤالات مطرح‌شده پاسخ گفت.

در این گزارش، مروری داریم اجمالی به آنچه در این نشست خبری گذشت. امید است، خوانندگان محترم با اهمّیّت و ضرورت تولید این محصول و نیز محتوای علمی و امکانات تحقیقاتی و فنّی این نرم‌افزار کتابخانه‌ای بیشتر آشنا شوند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که تولیدکننده محصولات نرم‌افزاری در حوزه علوم و معارف اسلامی است، بخش قابل توجّهی از تولیداتش به شکل شخصیت‌محور عرضه می‌شود. برخی از بزرگان دینی و شخصیت‌های علمی، در عرصه‌های گوناگون صاحب‌نظر و متخصّص هستند و لازم است که همه آثار آنها در موضوعات مختلف در یک نرم‌افزار جمع‌آوری شود تا علاقه‌مندان و محقّقان بتوانند در جنبه‌های متعدّد شخصیتی و آرای علمی آنان، به شکل کامل، به مطالعه و تحقیق بپردازند و به دام یکسویه‌نگری و برداشت‌های اشتباه یا ناقص نیفتند و پژوهش جامعی را به سامان برسانند. بدیهی است که تولید محصولات شخصیت‌محور، فواید و برکات بسیاری دارد که بررسی آنها نوشتاری جدا می‌طلبد. یکی از این دست محصولات، «مجموعه آثار امام خمینی (ره)» است که به دلیل جایگاه و منزلت والای حضرت امام در نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران، از اهمّیّت فراوانی برخوردار است.

گفتنی است که نسخه جدید این نرم‌افزار، شامل 170 عنوان کتاب در 384 جلد و 36 رساله می‌باشد و به طور کلی، مشتمل است بر:

1. منابعی که اکثر آنها به قلم امام سامان یافته و برخی نیز تقریر مباحث علمی ایشان است که به همراه «موسوعة الإمام الخمینی (50 جلد)» عرضه شده است؛
2. متن کامل آثار موضوعی انتشاریافته از سوی مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) با عنوان «تبیان» که مشتمل بر موضوعات گوناگون است؛
3. آثار شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی.

در این مقاله، طیّ سه بخش به معرّفی اجمالی نسخه سوم این نرم‌افزار ارزشمند پرداخته‌ایم که آیین رونمایی از آن، خردادماه سال جاری در حسینیه جماران تهران برگزار شد.

اشاره

در سالروز میلاد باسعادت امام علی بن موسی الرضا (ع) و در آستانه سی و چهارمین سالگرد رحلت بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف)، مراسم رونمایی از نسخه سوم نرم‌افزار «مجموعه آثار امام خمینی (ره)» روز هشتم خردادماه 1402 شمسی، با حضور مسئولان مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در حسینیه جماران تهران برگزار شد.

در این جلسه، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی کمساری، مدیر مؤسّسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر راشدی‌نیا، معاون پژوهش مرکز نور و حجّت‌الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی، تولیت محترم حرم مطهر امام خمینی و مؤسّسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، به ایراد سخن پرداختند. در ادامه، گزارشی از مهمّترین مطالب مطرح‌شده توسط سخنرانان این مراسم، از نظر می‌گذرد.

اشاره

نرم‌افزارها و برنامه‌های ویژه تلفن همراه، بخشی از تولیدات کاربردی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که پاسخگوی نیازهای گروهی از کاربران و محقّقان در دسترسی به متون اسلامی و انسانی است. این نوع از برنامه‌ها، به دلیل ویژگی‌های کارآمد و مفیدی مانند: دسترسی آسان و همگانی، تولید زودهنگام و کم‌هزینه، کاربری ساده و زودیاب، همه‌پسندی، حجم اندک و نیز راحتی در نصب و حذف برنامه، از استقبال عموم کاربران برخوردار است. ازاین‌رو، مرکز تحقیقات نور با تولید این نوع از نرم‌افزارها در بستر سیستم‌عامل‌های اندرویدی، در نشر و گسترش معارف اسلامی در فضای مجازی، نقش مؤثّری ایفا نموده است. در نوشتار حاضر، جهت آشنایی بهتر خوانندگان با این دست از تولیدات نور، طیّ دو بخش، این محصولات را معرّفی می‌نماییم.

اشاره

آنچه در این نوشتار می‌خوانید، گفت‌وگویی است که با حجّت‌الاسلام‌والمسلمین سید جلال الدین بختیاری، مدیر محترم گروه فقه و اصول مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی انجام شده است. در این مصاحبه، ضمن اشاره به پیشینه شکل‌گیری گروه فقه و اصول در مرکز و معرّفی محصولاتی تولید آن، به برخی چالش‌های آماده‌سازی و تولید نرم‌افزارهای فقهی و اصولی اشاره شده و در پایان نیز چشم‌اندازها و محصولات در دست اقدام مرکز نور در حوزه فقه و اصول، بررسی شده است. امید که مورد استفاده علاقه‌مندان و کاربران محترم قرار گیرد.

چکیده

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پیشگام در داده‌پردازی علوم اسلامی است و گروه حدیث نور، از پُرسابقه‌ترین گروه‌های علمی این مرکز است که تاکنون بنا بر شرح وظایف خود، نرم‌افزارهای مختلفی را در حوزه حدیث، تولید و تقدیم جامعه علمی و حدیث‌پژوهان عزیز کرده است. این گروه، در مسیر غنی‌سازی متون حدیثی و تولید نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای و معجم‌های موضوعی، مراتب موفقیت خود را ثابت نموده و در حال حاضر، جدیدترین محصول این گروه، «کتابخانه جامع احادیث شیعه و اهل‌سنّت - نسخه ۲» را - که از آن به عنوان تجمیع 2 یاد می‌شود - تولید و عرضه عمومی کرده است. این محصول، به لحاظ گذر از عادت مستمرّ و آیین‌نامه‌ای مرکز در تولید محصولات حدیثی صرفاً امامی‌مذهب، برای نخستین‌بار گام جدید و بلندی در غنی‌سازی حجم گسترده‌ای از متون حدیثی اهل‌سنّت برداشته تا بتواند با فراهم‌سازی بستر مطالعات تطبیقی بین‌المذاهب و ایجاد امکانات و دسترسی‌های پژوهشی به کاربران، نقشی جدید و متفاوت ایفا کند.

این نوشتار، به توضیح و معرّفی محتوای علمی این نرم‌افزار و نوآوری‌های پژوهشی آن پرداخته است.

اشاره

تفسیر جامع البیان عن تأویل آی القرآن، اثر ابوجعفر محمد‌بن‌جریر طبری (224-310ق)، نخستین و معروف‌ترین تفسیر روایی اهل‌سنّت به‌شمار می‌رود. با توجّه به جایگاه و اهمیت این تفسیر، پژوهش فنّاورانه آن ضرورت می‌داشت. از آنجا که پژوهش به شیوه فرهنگ موضوعی، تخصّصی، زمانبر و پُرهزینه است، هیئت علمی گروه قرآن بر آن شد که پژوهش جامع البیان را به روش دانشنامه‌ای در دستور کار قرار دهد. در واقع، دانشنامه تفسیر طبری به لحاظ ساختار نرم‌افزاری و اهمّیّت محتوایی، برنامه‌ای است که به‌منزله «واحِد کَألف» (یکی به ارزش هزار) است. این برنامه، در میان مراکز علمی و دانشگاهی اهل‌سنّت می‌تواند بازتاب گسترده‌ای داشته باشد. ازین‌رو، تلاش شد رابط‌کاربری برنامه: سه زبانه (فارسی، عربی و انگلیسی) باشد. امید است که مقبول طبع اساتید تفسیر و علوم قرآن و طلّاب و دانشجویان این رشته قرار گیرد.