ره آورد نور

اشاره

در پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی رسانه‌های دیجیتال، نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» به کسب رتبه دوم در زمینه فرهنگ عمومی و ایران‌شناسی نایل آمد. از این رو، گفتگویی را با ناظر طرح این برنامه و مسئول بخش تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ترتیب دادیم تا با محتوای علمی و امکانات این برنامه بیشتر آشنا شویم. آنچه در این گفتگوی کوتاه آمده، شما را با روند تولید و ویژگی‌های نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» آشنا می‌سازد.

اشاره

به دنبال تولید نرم افزار «جامع الأحادیث 3.5» و انتخاب آن در مراسم اختتامیه پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین المللی رسانه های دیجیتالِ امسال به عنوان «رتبه نخست در بخش بهترین مبلغ و مروج اسلام و معارف اسلامی»، بر آن شدیم تا نگاهی به محتوا علمی و قابلیت های فنی و پژوهشی این کتابخانه روایی داشته باشیم و خوانندگان عزیز را با توانمندیها و محتوای آن آشنا سازیم.

همزمان با سالروز میلاد پرخیر و برکت پیامبر اکرم اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(ص) و فرزند گرامی اش حضرت امام جعفر صادق(ع) در بهمن 89  طی مراسمی نرم افزار جامع فقه اهل بیت(ع) 2 با حضور مرجع عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، جعی از علما و فضلا و پژوهشگران علوم دینی در ساختمتان نور رونمایی شد.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی نرم افزارهای علوم اسلامی شهر قم در سه حوزه: قرآن، حدیث، فقه و احکام بر اساس معیارهای ارزیابی استخراج شده از منابع معتبر انگلیسی و فارسی است. از میان 12 مرکز تولید نرم افزارهای اسلامی، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، به عنوان بهترین تولیدکننده رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی محصولات نرم افزاری شناخته شد.

اشاره

در حاشیه برگزاری نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران، به حضور مسئول بخش نمایشگاه های داخلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رسیدیم تا از وضعیت و کیفیت نمایشگاه و نیز میزان استقبال کاربران از غرفه نور اطلاع کسب کنیم. تولیدات نرم افزاری نور که همواره در نمایشگاه های داخلی و خارجی عرضه می شود، به دلیل برخورداری از محتوای غنی و قابلیت های فنی و پژوهشی مناسب توانسته است توجه بسیاری از مخاطبان و محققان را به خود جلب نماید. آنچه در ذیل می خوانید، حاصل گفتگوی ره آورد نور با مسئول بخش نمایشگاه های داخلی مرکز نور است.

اشاره

با توجه به جايگاه و اهميت مباحث علوم قرآنی در فهم آیات قرآن و ارتباط آن با علوم دینی همچون تفسیر، مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي اقدام به توليد نرم‌افزار مشکاة الانوار نمود و این گونه، گام بسیار بلندی را برای معرفی و توسعه هر چه بهتر این علم برداشت. مشکاة الانوار یا كتابخانه جامع علوم قرآنى، نام نسخه اول از سرى برنامه هاى نرم افزارى علوم قرآنى مركز نور مى باشد كه به قرآن پژوهان و محققان گرامی عرضه شده است و نسخه دوم آن به نام «دانشنامه علوم قرآنى» مراحل پايانى را سپرى مى كند كه به مدد الهی در آينده عرضه خواهد شد.

اشاره

تهيه فرهنگ موضوعى قرآن كريم، آرزويى ديرين براى قرآن‌پژوهان به ‏شمار می آيد. بخش قرآن مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى بر اين باور بود كه براى عملى كردن اين مهم، بايد تجربه ‏اى اندوخته شود كه خود نمونه ‏اى از فرهنگ موضوعى متناسب با قرآن باشد. بدين جهت، پيشنهاد فرهنگ موضوعى دو تفسير، يكى از متقدمان و ديگرى از متأخران داده شد كه پس از بررسى فراوان، تفسير تبيان شيخ طوسى(ره) از متقدمان، و تفسير الميزان علامه طباطبايى(ره) از متأخران به تصويب رسيد كه ابتدا عمليات فرهنگ موضوعى تفسير تبيان آغاز گرديد. بدون شك، تكميل و توليد اين دو فرهنگ موضوعى تفسيرى، سببى براى كسب تجربه عملى و علمى محققان خواهد بود تا با افقى واقعى به پيشگاه فرهنگ موضوعى قرآن روند.

مقدمه

امروزه با گسترش وسايل اطلاع‏ رسانى، پيشرفت سريع فناورى اطلاعات و تشكيل مؤسسات در حوزه فناوری‌های جديد،  اطلاعات ارزشمند فراواني در قالب كتابخانه‌هاي الکترونیکی و نرم‌افزارهای متنی ارائه شده و کتابخانه‌های دیجیتال با شتابي فراوان به يك منبع اطلاعاتي ممتاز تبديل شده‌اند. برای دستیابی پژوهشگر به اطلاعات و منابع دیجیتالی، دو روش عمده وجود دارد: نخست، دستیابی به اطلاعات از طریق کلمات‌، فهارس و الفاظ. روش دوم که اساسی ترین و بیشترین درخواست کننده را  به خود اختصاص داده است، استفاده از نمایه‌ها و موضوعات جستجو برای رسیدن به محتوای مورد نظر می‌باشد. در این نوشتار، سعی شده است تا با بررسی روش‌های جستجو و اشاره به موارد مختلفی که می‌تواند در جستجو و بازیابی اطلاعات سرعت، دقت، جامعیت و مانعیت جستجو را بالا ببرد، اشاره شود.

اشاره

تاریخ اسلام همواره شاهد بروز اندیشه های گوناگون در حوزه معارف و عقاید اسلامی بوده است و برای پاسداشت از اصول ناب دینی و صیانت پیکره اسلام از آسیب هر گونه شبهه و انحرافی در حوزه عقیده، عالمان ربانی و اندیشمندان مسلمان تلاش‏های شایسته و آثار گرانقدری را از خود به یادگار گذاشته‏ اند. بدیهی است که جمع‏آوری این منابع ارزشمند و عرضه آن‏ها به صورت یک کتابخانه الکترونیکی، مسیر کاوش در آثار کلامی را تسهیل می‏نماید و به استفاده هر چه بهتر و بیشتر از متون علم کلام کمک می‏نماید. از این رو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کوشیده است تا با تولید نرم‏افزار کتابخانه کلام اسلامی گنجینه منابع عقاید اسلامی را به طور یکجا فراهم آورد و به وسیله ابزارهای پژوهشی روز به یاری اساتید و پژوهشگران این دانش بشتابد.

اشاره

آنچه در مواجهه با نرم‌افزار جامع فقه اهل البيت2 نسبت به نسخه قبلي آن احساس مي‌شود، تغييرات و ارتقاي چشمگير برنامه از نظر علمي و فني است. وجود قابليت‌هاي عديده پژوهشي و توانمندي‌هاي مفيد علمي در اين كتابخانه تخصصي فقهي باعث گرديد كه در اين شماره به حضور متكفل اين نرم‌افزار تخصصي فقه برسيم و مهم‌ترين امكانات علمي و تحقيقاتي اين برنامه را از زبان ايشان بشنويم.

مقدمه

نشر الکترونیک و یا به عبارتی ارائه اطلاعات در قالب الکترونیک، پدیدهای نو و انقلابی در عرصه نشر محتوا محسوب می‌شود که در کشور ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته و راهکارهای لازم جهت استفاده از آن به صورت جامع فراهم نشده است. مسلم است که با گسترش روزافزون دنیای ارتباطات، داشتن بستری جامع و منعطف برای نشر الکترونیک، لازمه بقا در عرصه نشر است. از همین رو و با توجه به مزایایی که ذکر می شوند، ارائه کتاب الکترونیک مورد توجه بسیاری از محافل علمی و تجاری قرار گرفته است.

 مسائل مربوط به «زن و خانواده»، از مهم‌ترین موضوعات جامعه امروزی است؛ چنانکه در گذشته نیز همواره مورد دغدغۀ پیشینیان بوده است.

امروزه تبلیغات مسموم دشمنان انسانیت با هدف دین و عدالت‌ستیزی، در گام نخست به نابودی خانواده می‌اندیشند؛ زیرا جهان‌خواران دریافته اند تا زمانی که خانواده سالم و مستحکم باشد، نسل استوار و ثابت قدم بوجود می‌آید و نمی توانند به‌آسانی به اهداف شیطانی خود برسند. از این رو، تلاش استعمار برای متزلزل کردن نهاد خانواده با استفاده از ابزارهای گوناگون خصوصاً شبکه‌های متنوع ماهواره‌ای و همچنین فضای اینترنت و نرم‌افزارها دو چندان شده است.  به همین جهت اندیشوران، دینداران و دلسوزان جامعه همواره به این خطر اشاره کرده و رسانه های مبتذل را برای خانواده‌ها سمی مهلک خوانده اند.

اشاره

گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و به خدمت گرفتن آن در مباحث علمی و فرهنگی، آثار و پیامدهای فراوانی را به همراه داشته است که می‌توان جهانی شدن سیاست و فرهنگ را از گویاترین و رساترین آن شمرد. روزگاری برای آشنایی با فرهنگ و تمدن یک ملت باید پژوهشگران سیر و سفر می‌نمودند که گسترش مستشرقان در قرن نوزدهم و بیستم گویای همین مطلب می‌باشد.

اشاره

علم فقه در میان علوم اسلامى، از جایگاه و مقام والایى برخوردار است. این علم آسمانى، تداوم و رشد و بالندگى خود را مدیون فکر، اندیشه و تألیفات ارزنده عالمان فرزانه مى‌داند. عالمان دینى از دیر باز تا کنون سعى کرده‌اند طالبان سعادت را به راه بندگى خداوند رهنمون شوند.

فقیهان و شاگردان مکتب اهل بیت علیهم السلام با تمام وجود در طول تاریخ با آموزه‌هاى دینى به پاسدارى و صیانت از مکتب حیات‌بخش اسلام همت گماردند و با کج‌روى‌ها و انحرافات مقابله نمودند که گوشه‌اى از کوشش‌هاى فکرى و علمى آنان در کتاب‌ها و آثارشان تجلى یافته است.

اشاره

امور کاربران، بخشی از معاونت بازرگانی و خدمات فرهنگی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ‌است که پشتیبانی از خریداران برنامه‌های رایانه‌ای این مرکز، از جمله وظایف آن است. دارندگان نرم‌افزارهای نور برای دریافت توضیح و یا پاسخ هر سئوالی در خصوص این برنامه‌ها با این بخش مرتبط شده و از راهنمایی و اطلاعات مورد نیاز برخوردار می‌شوند‌.

اشاره

بدیهی است که شناخت قابلیت‌های مشترکی که در معمول نرم‌افزارهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قابل دسترسی است، کمک شایانی به کاربران و پژوهشگران در استفاده بهتر از محصولات نور می‌نماید. این مرکز با بهره‌مندی از قابلیت‌های متنوع پژوهشی و امکانات ارزشمند در حوزه تحقیق در متون اسلامی، راه محققان و کاربران عزیز را در این مسیر به‌خوبی هموار نموده است.

مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي افتخار دارد كه در طي بيست سال تلاش شبانه‌روزي در عرصه دين‌پژوهي و فناوري اطلاعات محصولات ارزشمند و درخور توجهي را به جامعه علم و انديشه تقديم داشته است. به منظور آشنايي علاقه‌مندان و محققان گرامي با توليدات نور، در ذيل فهرستي از نرم‌افزارهاي اين مركز كه به همت دست‌اندكاران آن و يا با مشاركت مركز با ديگر مؤسسات و مراكز سامان يافته، فهرست مي‌گردد. به طور كلي، در خصوص موضوعات اين برنامه‌ها مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: تفسیر، عقاید، ادعیه، حدیث، نهج البلاغه، تاریخ و سيره، عرفان، اخلاق، فلسفه، منطق، اصول، فقه، رجال، جغرافیای اسلامی، مجموعه آثار، شعر و ادب، تراجم و کتاب‌شناسی.

چکيده

معماری سرویس‌گرا، روش جدید و در حال تکامل برای ساخت برنامه‌های توزیع شده است و یکی از جدیدترین دستاوردهای صنعت مهندسی نرم‌افزار می‌باشد که استفاده از آن روز به روز گسترش می‌یابد. در این مدل، نرم‌افزار به عنوان مجموعه‌ای از سرویس‌ها مطرح می‌شود. این معماری نرم‌افزاری می‌تواند توسط فناوری‌های مختلفی پیاده‌سازی شود که جدیدترین و پرکاربرد‌ترین روش پیاده‌سازی آن، استفاده از وب‌سرویس است. وب‌سرویس‌ها توابعی هستند که بین نرم‌افزار‌ها در بستر وب ارتباط برقرار می‌کنند. سرویس‌گرایی فراتر از یک معماری نرم‌افزاری است و می‌تواند معماری و ساختار سازمان‌های علوم اسلامی و مراکز تحقیقاتی را متحول کند. از‌ اين ‌رو، سرویس‌گرایی به عنوان یک راهکار مهم در توسعه نرم‌افزار‌های علوم‌اسلامی مطرح است.

اشاره

یکی از موضوعات مهم در نرم افزارهای تولیدی مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، در نظر گرفتن امکاناتی است که استفاده از برنامه را به شیوه‏ای مطلوب تسهیل کرده و راه های مختلفی را برای دست‏یابی کاربر به مطلب مورد نظر هموار می‏سازد. از جمله این قابلیت‏ها، امکان کارآمد و مفید «جستجو» است که برای کاربران و محققان اهمیت درخور توجهی دارد.

ارائه شیوه های گوناگون برای دسترسی به مطالب دلخواه و گنجاندن راه های متعدد جستجو در محتوای یک نرم افزار به منظور نیل به پاسخ دلخواه، از ویژگی‏های ارزشمند یک کتابخانه دیجیتالی است. این مهم در تمام نرم افزارهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به شکل کاربردی و پیشرفته در نظر گرفته شده است. «تنوع» و «سرعت»، دو ویژگی بازر قابلیت جستجوی نرم افزارهای نور است.

چکیده

در این نوشتار علاوه بر آشنایی مختصر با قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان، بر لزوم رعایت و اجرای این قانون در نرم‌افزارهای اسلامی تأکید شده است. همچنین اموری که باعث نقض این قانون از طرف کاربران می‌شود، مورد بحث قرار گرفته و در نهایت، راهکارهایی برای جلوگیری از نقض قانون فوق ارائه گردیده است.