ره آورد نور

چکیده

دانشنامه ها، از منابع مرجعی اند که برای به دست آوردن دانش آنی و متقن درباره مفاهیم و اصطلاح های خاص در علوم گوناگون، کاربرد فراوان دارند. آنچه در دانشنامه ها بسیار با اهمیت است و حتی می توان گفت قوام دانشنامه به آن است، مستند بودن مقالات دانشنامه به منابع متقن و دست اوّل است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در کنار برنامه های موضوعی، تخصصی، درختواره و لفظی، برنامه هایی موسوم به دانشنامه نیز عرضه می کند. در این مقاله، به معرفی این نوع از برنامه ها پرداخته، آن را با دانشنامه های چاپی و چندرسانه ای دیگر مقایسه نموده ایم.

امروزه در شرایطی که از یک سو نظام مسلّط بر جامعه بین الملل، فرهنگ مورد نظر خود را در شئون مختلف زندگی بشری، بر جوامع تحمیل می کند و از سوی دیگر، دشمنان اسلام نابودی فرهنگ اسلام به خصوص فرهنگ شیعی را در رأس اهداف خود قرار داده اند و در زمانی که نظام اسلامی انگیزه پیاده کردن احکام نورانی اسلام را دارد، بیش از هر زمان دیگری نیازمند ترسیم الگوی جامع دینی در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستیم. بی شک برای رسیدن به چنین هدفی، پژوهش و اطّلاع رسانی مناسب در شاخه های گوناگون علوم دینی ضرورتی انکارناپذیر است. امّا از آنجا که نظام اسلامی در عرصه عمل، بر فقه اسلامی تکیه دارد، تحقیق و اطّلاع رسانی در فقه اسلامی ضرورتی دو چندان می یابد.

از این رو، تدوین «فرهنگ فقه» به وسیله مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی در کنار تدوین «موسوعة الفقه الاسلامی»، به عنوان نخستین فرهنگ فقه شیعی به زبان فارسی، گامی مؤثر در تحقق اهداف و ضرورت های یاد شده است.

گنجینه کتاب های فقهی در طول تاریخ یک هزاره خود سرشار از ده ها اثر و تألیف گران سنگ و بی مانند است و از ویژگی های نمایان این دورانِ میراث فرهنگی، ظهور اندیشه های ناب و ریشه دار است. این نوشته ها دربردارنده نظریه ها، گرایش ها و روش های متنوّع فقهی و مشتمل بر مطالب علمی فراوانی است.

امّا این میراث فرهنگ اسلامی، در حصار تقلید باقی ماند و در هاله ای از کهنگی پوشیده شد و فقه از حرکت چرخه نوین بیان، روش و شیوه های نوین نگارش بازماند و یا پسرفت داشت، این امر موجب گردید تا در نتیجه فقه به صورت اندیشه های متراکم و انباشته ای درآید که در کتابخانه های قدیمی و تاریخی نگهداری شود و به جز شمار اندکی فرهیخته و فقیه، کسی به سراغ آن نرود.