ره آورد نور

اشاره

امروزه در مسیر همگانی شدن استفاده از فناوری های نوین، می توان به کاهش شکاف دیجیتالی، بهبود شاخصه های کیفیت زندگی و دستیابی به نهادهای مدنی امیدوار بود؛ اما باید به خاطر داشت که فضای مجازی ناشی از شبکه های رایانه ای بسیاری از تعاریف و قانون ها را تحت تأثیر قرار داده است. بنابراین، چگونگی تعامل با این «کنش ها» پر اهمیت است و در راستای طرح مسئله چالشهای حقوقی فضای مجازی، باید تعامل انسان و اجتماع با این فضا را به درستی شناخت.

در همین زمینه، با مهندس محمد حسن محوری، از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته رایانه، درباره جرایم رایانه ای و جرایم محیط مجازی و بررسی زمینه های حقوقی و چالش های فضای دیجیتال، گفتگویی را ترتیب داده ایم که از نظر خوانندگان محترم می گذرد.

اهمیت استناد به منابع در مقالات علمی

امروزه، وضعیت پژوهش تفاوت های زیادی با گذشته پیدا نموده است. یکی از ویژگی های پژوهش در عصر حاضر، اهمیت میزان مستند بودن متن پژوهشی است. کتب و مقالات برای اینکه یک اثر پژوهشی به حساب آیند و در محافل علمی مورد توجه قرار گیرند، باید دارای منابع علمی و حتی الامکان منابع دست اول باشند. ضمن اینکه این استناد باید به صورت استاندارد در متن پژوهشی مورد اشاره قرار گیرد و نشانی دهی شود تا هم حقوق مؤلف متن اصلی رعایت شده باشد و هم مطالعه کنندگان بتوانند به راحتی به منبع اصلی مراجعه کرده، صحت و سقم این نقل را بیازمایند.

اشاره

به دنبال انتشار مقاله امکان سنجی سیستم خبره فقه در شماره 4 ره آورد نور، نوشته حاضر به موانع و مشکلات عام پیاده سازی سیستم خبره فقه می پردازد؛ موانع عام سیستم خبره فقه، همان محدودیت های سیستم های خبره به طور کلی و براهین نظری و مفهومی علیه هوش مصنوعی می باشند.

درآمد

جستار زیر ترجمه گزیده ای از مدخل اخلاق رایانه ای دائرة المعارف فلسفی استنفورد است. در این نوشتار، خاستگاه های اخلاق رایانه ای و چگونگی استفاده از عبارت اخلاق رایانه ای از گذشته تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است.

اخلاق رایانه ای، شاخه ای جدید از اخلاق است که به سرعت و به همراه رشد فناوری رایانه ای در حال رشد و تغییر است.

«اخلاق رایانه» از یک سو ممکن است به صورت بسیار محدود و به عنوان تلاش های فیلسوفان حرفه ای برای اعمال نظریه های اخلاقی متعارف نظیر: فایده گرایی، کانت گرایی و یا اخلاق فضیلت محور به مضامین مربوط به کاربرد فناوری رایانه قلمداد شود. از سوی دیگر، این اخلاق ممکن است در یک معنای گسترده به کار رود؛ به طوری که شامل معیارهای فعالیت حرفه ای، رمزهای ارتباط، ابعاد قانون رایانه، خطمشی عمومی و اخلاق شرکت ها قلمداد شود.

اشاره

آنچه در مقاله «اینترنت بسان سمبلی برای خدا» نوشته چارلز هندرسِن مطرح می گردد، در واقع ارائه یکی از دیدگاه هایی است که درباره تأثیر اینترنت و فنّاوری نوین اطلاعاتی در تصور انسان از خدا بحث می کند و ما با وجود همه انتقادهایی که نسبت به مبانی این نظریه و تعابیر به کار رفته در آن داریم، به منظور آشنا نمودن خوانندگان با این نوع دیدگاه ها آن را در معرض استفاده و اطلاع قرار می دهیم. گفتنی است که این مقاله توسط مترجم آن آقای عیسی جهانگیر مورد نقد و بررسی قرار گفته که بعد از نوشته مزبور ارائه گردیده است.

چکیده

پس از اختراع ماشین چاپ گوتنبرگ، ظهور کتاب الکترونیک مهم ترین پیشرفت در عرصه نشر کتاب به شمار می رود. اگرچه پیش بینی متخصصان مبنی بر پایان یافتن عصر کتاب های سنتی به واقعیت نپیوست، ولی رشد خیره کننده فنّاوری اطلاعات در ربع چهارم قرن بیستم و سالیان اندک سپری شده از قرن بیست و یکم، باعث شد تا کتاب الکترونیک همچنان به عنوان رقیب جدی کتاب های سنتی مطرح باشد.

چکیده

برنامه ریزی راهبردی و عملیاتی، چراغی روشن در فراسوی حوزه دین می باشد. ضرورت پرداختن به مسائل فرهنگی و دینی ایجاب می کند که برای آن، برنامه های کوتاه مدت و بلند مدتی همچون برنامه 20 ساله حوزه دین، طراحی نمود. چنین نگاهی باید از جامعیت لازم برخوردار باشد تا برنامه عرضه شده کارآمدی بیشتری داشته باشد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی را در باروری برنامه و توفیق بیشتر در اجرای آن ایفاء می کند؛ و شناخت ابعاد مختلف آن از نظر سخت افزاری و نرم افزاری و بررسی زیرساخت های لازم، موجب بهره مندی از فرصت ها و رهایی از تهدیدات می شود. در این راستا، بسترسازی فنی - مهندسی، از ضروریاتی است که دولت نقش مهمی را در خصوص تحقق آن ایفاء می کند؛ چنان که ایجاد فرهنگ فناوری و ارتباطات درونی و محیطی نیز نیازمند دخالت تمام مجموعه های دخیل می باشد.

مقدمه

دین اسلام، دارای یک روش اطلاع رسانی متمایز است که برگرفته از قرآن، سنت و میراث اسلامی است. از این رو، اطلاع رسانی در دولت های اسلامی باید مبتنی بر تعالیم دینی باشد و برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی فعالیت های مربوط به اطلاع رسانی نیز با هدف تقویت آیین اسلام، شریعت و اخلاقیات اسلامی مسلمانان صورت بگیرد؛ زیرا دین اسلام دارای یک نظام ارزشی است که مجموعه ای از اصول اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را متبلور می سازد و روش خاصی را برای زندگی مطلوب ارائه می دهد و این گونه، هویت فرهنگی اسلامی را که دارای مشخصات و ویژگی های متمایزی است، شکل می دهد.

بنابراین، اطلاع رسانی و سایر نهادهای فرهنگی و اجتماعی اسلامی در پس هویت فرهنگی اسلامی هستند و با تکیه بر همان مبانی دینی است که دگرگونی های نوینی را در دوران معاصر فراهم می نمایند.

دنیای شیشه ای!

اگر اندکی به اطرافمان با دقت نگاه کنیم، بی درنگ در می یابیم همانگونه که بنا به اعلام دانشمندان یخهای قطبی زمین به آرامی آب می شوند به مدد فناوری، فاصله میان انسان ها نیز آب می رود و کوتاه می شود.

از آیفون های تصویری و دوربین های مدار بسته کنترل شهرها تا تلفن های تصویری همراه و دوربین های پخش مستقیم رسانه ها، از تجارت الکترونیک تا آموزش مجازی، از انفجار اطلاعات تا دهکده جهانی، از دهکده جهانی تا دنیای شیشه ای و از دنیای شیشه ای تا... همه و همه واقعیت های تلخ یا شیرین دنیای کنونی و آینده ماست است که به اندازه تعداد نفس هایمان حق استفاده از هوای آن را داریم؛ هوایی که مملوّ از امواج است؛ موج های نامرئی، ویرانگر یا سازنده!

اشاره

جستار زیر، گزارشی از سخنرانی دکتر «ابرشت هوفهنیز» است که در مرکز فرهنگی آلمان واقع در قاهره درباره حضور اسلام و پایگاه های اسلامی در اینترنت صورت گرفته است و توسط آقای «تارک قانم» گزارش شده است. این سخنرانی در برخی از پایگاه های اینترنتی از جمله پایگاه خبرگزاری مهر و پایگاه اندیشه منعکس شده است.

با توجه به نکات ارزشمندی که در این نوشتار پیرامون پایگاه های اسلامی ذکر شده مجله ره آورد نور به انعکاس و ارزیابی آن پرداخته است که امید است توجه خوانندگان محترم قرار گیرد.

مقدمه

انقلاب فنّاورانه ای که بنا بر تقدیر فنّاوری و انکشاف گشتلی وجود در عرف مارتین هیدگر در حوزه فنّاوری اطلاعات روی داده است، کم و بیش تأثیر خود را در تمامی جنبه های زندگی از مرزهای سیاست و اقتصاد گرفته تا قلمرو فرهنگ و علوم و حتی سبک زندگی و خلقیات انسان ها بر جای گذاشته است.(1)

پیش روی ما جهانی خواهد بود با قواعد و ویژگی های جدید، اما از سنخ همان دنیای فنی که تنفس در آن، نگاهی جدید به عالم را می طلبد. این نگاه به طور قطع می تواند خطرات احتمالی بسط فنّاوری ارتباطات و اطلاعات را تعدیل کند و در نهایت، جامعه را در مسیر مناسب قرار دهد.

اشاره

این نوشتار، نقش فناوری اطلاعات را بر توسعه بررسی نموده، چهار رویکرد: تکامل گرایی، کارکرد گرایی، جامعه شناختی و نئومارکسیستی مورد بحث قرار داده است.
در بخش دوم این مقاله با تعریفی از فناوری و نیز آثار گوناگون آن بر توسعه آشنا می شوید.

اشاره

ما در عصری زندگی می کنیم که فنّاوری ارتباطی با توسعه و گسترش خود بر روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی انسان ها، گروه ها، سازمان ها و جوامع سیطره دارند. آنچه که ماهیت و عنصر اساسی این ارتباطات را تشکیل می دهد، اطلاعاتی است که از طرق آنها انتقال داده می شود. اطلاعات به عنوان یک عنصر کلیدی در ارتباطات، دیدگاه ها، گرایشات، جهان بینی ها، عقاید و معرفت آدمیان را تحت تأثیر خود قرار می دهد و ممکن است باعث شکل گیری، تغییر و یا تقویت و تثبیت آنها گردد. از این جهت می توان گفت که اطلاعات امروزه از منابع اصلی قدرت، کنترل و نفوذ به شمار می آید و هر اندازه که اطلاعات وسیع تر، عمیق تر و با شگردهای اثربخش تر عرضه گردد، قدرت و اقتدار بیشتری برای صاحبان اطلاعات به ارمغان می آورد.

چکیده

جهش فنّاوری اطلاعات و ارتباطات موجب شده که سطح زندگانی جوامع ارتقاء یابد و فاصله ها از بین برود و منابع خبری به یکدیگر نزدیک شده، از اطلاعات درون گروهی طرف مقابل با خبر شوند و به گوش و چشم نامحرمان و غریبه ها تبدیل شود. از این رو، نزدیکی به آن بدون تدبیر و ملاحظه مسائل امنیتی، امری غیر معقول و نابخردانه است. چنین بستری برای بخش انسانی حوزه دین اعمّ از بزرگان، فرهیختگان، مدیران و طلاب علوم دینی با توجه به جدیت مخالفان آن، تهدید و خطر بیشتری را به دنبال دارد.

این مقاله به بررسی وضعیت امنیت اطلاعات در عصر فنّاوری و لزوم توجه نهادهای اسلامی خاصه حوزه های علمیه به این مقوله امنیت اطلاعات اختصاص دارد.

اشاره

دهمین نمایشگاه بین المللی الکترونیک کامپیوتر و تجارت الکترونیکی (الکامپ 2004) روز سه شنبه، 26 آبان ماه 83 با سخنان سید محمد خاتمی، ریاست محترم جمهور آغاز به کار کرد.

نمایشگاه بین المللی الکامپ، مهم ترین رخداد تجاری فنّاوری اطلاعات و ارتباطات سال در ایران است که همه ساله بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر ایران و جهان پذیرا می شود.

این نمایشگاه که نخستین بار در سال 1374 برگزار گردید، همواره روند روبه رشد خود را حفظ کرده است و هم اکنون با در برگرفتن فضای غربی نمایشگاه های دایمی تهران، وسیع ترین نمایشگاه تخصصی به شمار می رود و با سیاست های اخیر دولت و بر اساس برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور، الکامپ در آینده ای بسیار نزدیک جایگاه ویژه خود را به عنوان بزرگ ترین بازار منطقه به دست خواهد آورد. با وجود این، حضور فعالان حوزه انفورماتیک در این واقعه مهم سال، دستاوردهای مثبتی را برای آنان در پی خواهد داشت.

هدف اصلی از برگزاری این نمایشگاه، هموار کردن راه بازرگانی جهانی برای هم میهنان و نمایش توان رقابتی ایران در بازارهای جهانی است. بدیهی است که دسترسی به این هدف، تنها با رقابت در سطح جهانی و بالا بردن کیفیت فراورده ها به وسیله فنّاوری های نوین، امکان پذیر است. از این رو، در این نمایشگاه کوشش شد که با همکاری بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی، امکاناتی مناسب به غرفه داران و بازدیدکنندگان ارائه شود و در راستای عرضه توانمندی های شرکت های ایرانی، نمایشگاه الکامپ 83 هرچه باشکوه تر برگزار گردد تا در آینده ای نزدیک به تحقق اهداف جامعه اطلاعاتی در ایران دست یابد و باعث شکوفایی بخش های مختلف این صنعت و تبلور آن در زندگی روزمره شهروندان ایرانی شود.

به همّت معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چهارمین نشست تخصصی مدیران و کارشناسان با عنوان «کتابخانه دیجیتال و نقش آن در تحقیقات علوم انسانی و علوم دینی» در روز پنجشنبه، پنجم آذر ماه، برگزار شد.

سخنران این نشست علمی، مهندس صنیعی بود که طی سخنانی به بیان ضرورت ایجاد کتابخانه دیجیتال پرداخت و گفت: «تاکنون مقالات بسیاری در مورد روان شناسی، جامعه شناسی و ادبیات در کشور داشته ایم؛ ولی در زمینه علوم مذهبی و ایدئولوژی، در طول بیست سال گذشته در نشریات ISI ، فقط یک مقاله به چاپ رساندیم و این واقعاً یک شوک است».

مقدمه

در حالی که از ورود به قرن 21 میلادی چند سال بیشتر نمی گذرد، همواره شاهد جدیدترین اختراعات و اکتشافات در عرصه دانش و فنّاوری هستیم، یکی از مهم ترین فنّاوری هایی که در اواخر دهه های قرن بیستم به دنیا معرفی شد و با شروع قرن جدید نیز به اوج شکوفایی خود رسید، شبکه جهانی اینترنت بود. کشور ما نیز برای اینکه بتواند خود را در سطح بین المللی با پیشرفت ها و فنّاوری های نوین این پدیده جهانی منطبق سازد، تلاش خود را جهت دسترسی به ابزار استفاده از این فنّاوری آغاز نمود و این گونه، اینترنت وارد کشور شد. تا اینکه پس از بحث های کارشناسی به این نتیجه رسیدند که اینترنت را در سطح شهرها با خدماتی به نام «کافی نت» به مردم عرضه نمایند. «کافی نت»، مکانی است دارای تعدادی کاربر که از طرق مختلفی به خدمات دهنده های بزرگ اینترنتی متصل می شوند و بدون دغدغه دارا بودن رایانه یا اشتراک اینترنت، نیازهای خود را مرتفع می سازند. این امر، باعث آشنایی هر چه بیشتر مردم با فنّاوری شد؛ ولی هزینه های بالا و تجهیزات سنگین این کار تنها باعث گردید که تنها قشر تحصیل کرده و محققان حوزه و دانشگاه ها با کلمات و اصطلاحاتی از قبیل؛ اینترنت، کافی نت و ایمیل آشنا شوند و فرهنگ اینترنت و کافی نت برای عامه مردم همچنان ناآشنا بماند.

اشاره

در باره آسیب های اجتماعی اینترنت، سخنان بسیاری گفته شده و از زوایای مختلفی نسبت به این موضوع نگریسته شده است. گستره وسیعی از آسیب های اقتصادی مانند: تشدید تضاد طبقاتی و رشد شکاف میان فرادستان و فرودستان؛ شکاف نسلی بین بزرگسالان و جوانان؛ امنیت ملی، سیاسی و فرهنگی؛ آزادی و دموکراسی دیجیتالی و فرهنگ مجازی و اینترنتی، در زمره آسیب های جامعه شناختی اینترنت می باشند. در این بخش تنها به بیان آسیب های فرهنگی و پژوهشی اینترنت بسنده می کنیم و تحقیق و تحلیل سایر ابعاد اجتماعی و سیاسی اینترنت را از اندیشمندان علوم اجتماعی و ارتباطات به انتظار می نشینیم.

اشاره

عصر اطلاعات به تدریج تأثیر خود را در حوزه دین می گستراند و روش های نوینی را در تبلیغ ادیان و مذاهب نتیجه می بخشد و برای هر دین و مذهبی این امکان فراهم می آید که فراسوی مرزهای ملی اشاعه یابد. این شتاب سریع عصر ارتباطات، پدیده ای را به وجود آورده است که می توان آن را «جهانی شدن دینی» نامید. در این روند، اطلاعات دینی به طور فزاینده با روش هایی متفاوت جریان خواهد یافت و اشکال نوین نهادهای مذهبی شکل خواهد گرفت و محتوا و مضمون فعالیت ها و آموزه های آنها تغییرات پر آشوب و متلاطم تری را نسبت به گذشته تجربه خواهد کرد. در این مقاله با برخی از این تحولات آشنا می شویم.

این نوشتار، تخلیص مقاله «گشتارهای مذهبی در عصر اطلاعات» نوشته اینو نوباتاکا، ترجمه خانم فیروزه درشتی است که در پایگاه (bashgah.net) ارائه شده است.

اشاره

دانستن این نکته که دین و مسائل معنوی، در زمان ظهور فنّاوری مدرن مجازی و عصر اینترنت در جوامع غربی چه وضعیتی دارد و آیا جایگاه دین و معنویت در جامعه غربی نسبت به عصر صنعتی (دوره قبل از ظهور این فنّاوری) ضعیف گردیده یا تقویت شده، می تواند موضوعی جالب توجه و قابل تأمل باشد و دیدگاه جدیدی از جامعه غربی در عصر جدید به ما بنمایاند. از این رو، آشنایی با نحوه تعامل این دو با یکدیگر به خصوص از دیدگاه یک عالم و اندیشمند مسیحی، برای ما که علاقه مند به استفاده از فنّاوری مدرن اطلاعات و اینترنت جهت نشر معارف اهل بیت(ع) در دنیای تشنه معنویت امروز هستیم، خالی از لطف نخواهد بود.مقاله ذیل که بر گرفته از مجله Religion On است، به این موضوع می پردازد.