اشاره

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب، در همان نخستین‌ایام توسعه اینترنت در کشور، بر لزوم مراقبت از فضای مجازی و انجام اقدام‌های لازم تأکید نمودند؛ چنان‌که بیانات معظمٌ له در آذرماه سال 1381ش گواه این موضوع است. ایشان در سال 1390 با تشکیل شورای عالی فضای مجازی، تلاش برای مدیریت فضای مجازی، بومی‌سازی سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای پُرکاربرد، بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها و پیشگیری جدی از تهدیدها و آسیب‌های این فضا را از مسئولان امر مطالبه کردند. کوتاهی و بی‌توجّهی برخی از متولّیان و مجریان به این مطالبات، باعث شد ایشان در سال‌های اخیر نیز بارها از وضعیت آسیب‌زا و رهاشده فضای مجازی کشور و سلطه دشمنان بر آن، به‌شدّت اظهار نارضایتی نمایند و از کوتاهی مسئولان گلایه کنند؛ بیانات ایشان از سال 1395 تا 1400ش، بیانگر دغدغه‌های رهبری در خصوص مدیریت سنجیده و درست فضای مجازی است.

در این نوشتار، ضمن اشاره به برخی از منویات رهبری، به گوشه‌ای از کاستی‌ها و نقایص عملکرد مسئولان مدیریت فضای مجازی می‌پردازیم؛ هرچند این انتقادها و انتظارهای بجا، نفی‌کننده زحماتِ انجام‌شده یا در دستِ انجامِ متولّیان امر در تحقّق بخش اندکی از مطالبات رهبری، نیست.

اشاره

آیین رونمایی از نسخه سوم نرم‌افزار نورالسیره با عنوان «جامع منابع تاریخ»، پنج‌شنبه 28 مهرماه 1401 شمسی با حضور علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه تاریخ برگزار شد. در این مراسم که در ساختمان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید، از نرم‌افزار دانشنامه جامع منابع تاریخ که حاوی متن 1425 عنوان کتاب در 3396 جلد (مشتمل بر 49 رساله) از متون اصلی و پژوهشی تاریخی و علوم مرتبط به آن رونمایی شد.

در این آیین رونمایی، حجّت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رسول جعفریان، پژوهشگر تاریخ اسلام، تشیع و ایران و رئیس کتابخانه تخصّصی تاریخ اسلام و ایران، دکتر محمدحسین رجبی دوانی، مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و رئیس بنیاد ایران‌شناسی و نیز حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به سخنرانی پرداختند. در ابتدای مراسم، نخست مدیر گروه علمی تاریخ مرکز نور، حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی رحیمی ثابت، ضمن اشاره به روند و دلایل تولید «جامع منابع تاریخ»، محتوای علمی و قابلیت‌های پژوهشی برنامه را توضیح داد.

گفتنی است که در پایان این مراسم، با حضور مهمانان، کارشناسان، مسئولان و حاضران محترم در جلسه، از نرم‌افزار «جامع منابع تاریخ» یا «نورالسیره - نسخه 3» رونمایی شد.

اشاره

در این نوشتار، به‌اختصار مهم‌ترین محصولات تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و نرم‌افزارهایی که با مشارکت این مرکز تحقیقاتی با سایر مراکز، نهادها و مؤسسات علمی و پژوهشی سامان یافته، معرفی شده و جدیدترین تولیدات نور در معرض اطلاع خوانندگان محترم قرار گرفته است. برخی از این برنامه‌ها، جدید بوده و برای نخستین‌بار تولید و عرضه شده‌اند و شماری نیز از نظر محتوای علمی و قابلیت‌های پژوهشی روزآمدسازی شده و ارتقاء نسخه یافته‌اند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از بدو تأسیس تا کنون، نرم‌افزارهای رومیزی متعددی را به محققان عرضه نموده است؛ اما گسترش فناوری و دسترسی آسان به اینترنت، فضایی مناسبی را بر تولید محصولات وبی نیز فراهم ساخته است؛ به‌گونه‌ای که کاربران بسیاری، به این گونه نرم‌افزارهای همراه و برخط روی آورده‌اند.

افزون بر این، نبودِ پایگاهی جامع در حوزه تاریخ اسلام و نیز وجود اطلاعات و تحلیل‌های سودمند تاریخی در نرم‌افزارهای مرکز با قابلیت عرضه در وب و همچنین نیاز پژوهشگران این حوزه به اطلاعات دسته‌بندی‌شده و سازمان‌یافته، موجب شد که مرکز نور به راه‌اندازی «پایگاه جامع تاریخ» اقدام نماید و به ارائه‌ برخط اطلاعات تاریخی همت گمارد و از این طریق، علاقه‌مندان این دست مباحث و محققان دانش تاریخ را یاری رساند و در نهایت، به توسعه هرچه بهتر و بیشتر این علم سودمند توفیق یابد.

آنچه در این نوشتار از نظر شما خوانندگان عزیز می‌گذرد، گفت‌وگویی است با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی رحیمی ثابت، مدیر گروه علمی تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که ضمن اشاره به پیشینه شکل‌گیری این وبگاه، به هدف از راه‌اندازی، بخش‌های اصلی و قابلیت‌ها و نیز چشم‌اندازهای پایگاه جامع تاریخ پرداخته است.

اشاره

امروزه تولیدات وبی، یکی از زیربنایی‌ترین قالب‌های عرضه محتواهای دیجیتالی است؛ زیرا کاربران در هر زمان و مکانی که به اینترنت دسترسی داشته باشند، به‌آسانی می‌توانند از امکانات علمی و پژوهشی این گونه پایگاه‌ها بهره‌مند شوند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از این مهم غفلت نکرده و وبگاه‌های متعددی را در موضوعات مختلف علوم اسلامی راه‌اندازی نموده است که از جمله آنها می‌توان به: پایگاه جامع قرآنی، جامع الأحادیث، حوزه‌نت، نورلایب، نورمگز، قاموس و جامع تاریخ اشاره کرد.

در همین راستا، گفت‌وگویی را با مدیر گروه علمی اطلاع‌رسانی و کتابداری مرکز نور، جناب حجت‌الاسلام سید مصطفی طباطبایی ترتیب دادیم تا محققان، کاربران و علاقه‌مندان گرامی، بیش از پیش با قابلیت‌ها و چشم‌اندازهای پایگاه‌های نور که به ارائه محتوای علوم اسلامی و انسانی می‌پردازند، آشنا شوند.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طی بیش از سی سال فعالیت در حوزه داده‌پردازی علوم اسلامی و تولید محصولات نرم‌افزاری در بسترهای مختلف، آن طور که مخاطبان و کاربران نور اذعان داشته‌اند، مسیر تولید دانش و عرصه پژوهش‌های اسلامی و معرفتی را هموار نموده و بحمدالله، دستاوردهای بزرگی را در این سال‌ها به دست آورده است.

در این نوشتار، خوانندگان محترم را با تازه‌های تولیدات نور در زمینه نرم‌افزارهای ویندوزی آشنا می‌سازیم و نگاهی اجمالی به محتوای و قابلیت‌های این محصولات داریم. مقاله حاضر، در دو بخش کلی «محصولات اختصاصی نور» و «نرم‌افزارهای مشارکتی نور» سامان یافته است. گفتنی است که نوشته حاضر، از معرفی نرم‌افزارهای تولیدی مرکز نور که بعد از نگارش این مقاله، عرضه خواهند شد، خالی است.

اشاره

نوشته حاضر، با هدف مروری بر فرمایشات مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی و فنّاوری‌های نوین ارتباطی و تبیین فرصت‌ها و تهدیدهای این فضا سامان یافته است. همچنین کوشیده‌ایم به شناسایی ضعف‌ها و قوّت‌های مطرح در این حوزه از نگاه ایشان بپردازیم و دورنمایی از منویات و دغدغه‌های معظم‌له را ترسیم نماییم.

سال‌هاست که ایشان در حوزه اهمّیّت فضای مجازی و توجّه ویژه به این مقوله، نکات ارزنده و سفارش‌های لازم را بیان می‌نمایند که متأسّفانه تاکنون فرمایشات ایشان، هنوز مورد توجّه و اهتمام لازم از سوی مسئولان قرار نگرفته است. امید است در دولت سیزدهم، توجّه بیشتری از نظر تئوری و عملی به رهنمودهای گهربار رهبری شود و تحوّلات چشمگیری را در این عرصه کلیدی که به اندازه انقلاب حایز اهمیت است، شاهد باشیم.

کلیدواژگان: فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی، اینترنت ملّی، شبکه ملّی اطّلاعات، مقام معظم رهبری.

اشاره

محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در موضوعات گوناگون علوم و معارف اسلامی سامان یافته است و همه حوزه‌های مربوط به: عقاید، کلام، قرآن، حدیث، ادعیه، فقه، احکام و مناسک، فلسفه، منطق، عرفان، اخلاق، تربیت، ادبیات، طب، فرهنگ، اجتماع، تاریخ و سیره، جغرافیا، نجوم، سیاست، انسان‌شناسی، شخصیت‌شناسی و آثار بزرگان را پوشش می‌دهد.

یکی از این موضوعات، اخلاق است. تولیدات نور در حوزه اخلاق، به دو دسته کلّی قابل تقسیم است: الف. محصولاتی که تنها به همّت محقّقان و متخصّصان مرکز تهیه و تولید شده و همه یا بخش بسیاری از آن، به موضوعات و مباحث اخلاقی مرتبط است. ب. نرم‌افزارهایی که با مشارکت مرکز نور سامان یافته و تمام یا قسمتی از آن، به ارائه متون و مطالب اخلاقی اختصاص دارد. در این نوشتار، به معرّفی اجمالی مهم‌ترین این محصولات به‌ ترتیب الفبایی می‌پردازیم.

مرکز نور، داده‌پرداز علوم و معارف اسلامی

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1368 تأسیس گردید. هدف اصلی این مرکز، اشاعه فرهنگ غنی اسلام با آسان‌سازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی با بهره‌گیری از امکانات رایانه‌ای است. تولید محتوای علوم اسلامی و انسانی که ثمره آن در محصولات و وبگاه‌های مرکز قابل مشاهده است، به صورت مستمرّ در این مرکز ادامه دارد.

با توجّه به توانمندی‌های فنّی و داده‌ای و وجود شبکه ارتباطی با صدها مرکز حوزوی، علمی ـ پژوهشی،‌ دانشگا‌هی و دولتی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی مناسب‌ترین گزینه برای راه‌اندازی مرکز داده علوم اسلامی کشور با هدف ارائه خدمات اطّلاعاتی به مراکز تابع دفتر رهبری، روحانیون و اساتید، وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری و همچنین مراکز دولتی و خصوصی است.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سروسامان دادن به تولیدات خود، از گروه‌های متعدّد علمی در معاونت پژوهشی بهره می‌برد. یکی از این گروه‌ها، گروه «قرآن، اخلاق و دعا»ست که تاکنون نرم‌افزارهای فاخر و پُرمخاطبی را در کارنامه فعّالیّت خود به ثبت رسانده است و از آن جمله می‌توان به نرم‌افزار: جامع تفاسیر نور، نور الجنان و دانشنامه اخلاق اشاره نمود.

ازآنجاکه این شماره از فصلنامه ره‌آورد نور، به معرّفی فعّالیّت‌ها و تولیدات گروه «اخلاق و دعا» در مرکز نور اختصاص دارد، به حضور حجّت‌الاسلام والمسلمین عزّت‌الله مرتضایی، مدیر محترم گروه «قرآن، اخلاق و دعا» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رسیدیم و با ایشان درباره پیشینه، روند تولید و قابلیت‌های نرم‌افزارهای اخلاقی نور به گفت‌وگو نشستیم. امید است که این مصاحبه، مورد استفاده علاقه‌مندان و خوانندگان عزیز قرار گیرد.