ره آورد نور

اشاره

روز پنج‌شنبه نهم آبان‌ماه سال جاری، در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، «نشست عملی نقد و بررسی پایگاه جامع تاریخ» برگزار شد. در این مراسم که علاقه‌مندان به مباحث تاریخی، اساتید، محقّقان و تاریخ‌پژوهان محترم حضور داشتند، صاحب‌نظران حوزه تاریخ به ارزیابی این پایگاه تاز‌ه‌تأسیس نور پرداختند و هر یک از نگاهی متفاوت به تحلیل و نقد امکانات و محتوای پایگاه مبادرت ورزیدند. در پایان سخنرانی هر یک از ناقدان محترم، کارشناسان و دست‌اندرکاران پایگاه، ضمن تشکر از دقّت‌نظر و پیشنهادهای مفید سخنرانان این نشست، مطالب لازم را پاسخ گفتند و نکات مفیدی را نیز یادآور شدند.

با توجّه به اینکه حدود دو ماه از تاریخ برگزاری نشست مذکور می‌گذرد، بیان این نکته ضروری است که برخی از اشکال‌های محتوایی یا فنّیِ مطرح‌شده از سوی ناقدان محترم، هم‌اکنون در پایگاه برطرف شده و بعضی از ایرادها نیز از نظر اصول تحلیل و طراحی وبگاه‌ها و مباحث نظری و فنّی مربوط به پایگاه، اساساً وارد نبوده و به دلیل فرصت اندکی که در اختیار کارشناسان و دست‌اندرکاران محترم پایگاه قرار داشته، مجال پاسخگویی دقیق و مفصّل به تمام اشکالات و یا دفاع از قابلیت‌ها و توانمندی‌های فنّی و علمی پایگاه و رفع برخی شبهات، وجود نداشته است. در اینجا ضمن تقدیر و تشکر از همه عزیزانی که این نشست علمی و ارزنده را برگزار کردند، امیدوایم هر روزه شاهد ارتقاء کیفی و کمّی پایگاه جامع تاریخ و توسعه و رشد همه‌جانبه این تحوّل بزرگ پژوهشی در عرصه وب باشیم.

آنچه در ذیل می‌خوانید، گزارشی است اجمالی از مباحث و نکاتی که در این نشست علمی از سوی ناقدان و دست‌اندرکاران تولید پایگاه جامع تاریخ مطرح گردید که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان و محقّقان قرار گیرد.

» لطفاً خودتان را برای خوانندگان فصلنامه معرفی بفرمایید.

◊ عزت‌الله مرتضایی هستم، مدیر گروه علمی «تفسیر و علوم قرآن» در معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. بنده به نوبه خودم، تشکر می‌کنم از فصلنامه ره‌آورد نور و همین طور، جنابعالی و همکارانتان که این وقت را در اختیار ما قرار دادید تا بتوانیم پایگاه جامع قرآنی نور را که یکی از دستاوردهای خوب مرکز است، برای خوانندگان محترم معرّفی کنیم.

اشاره

در روند تولید نرم‌افزارهای پژوهشی، بعد از انجام کارهای تحقیقاتی سنگین و گسترده، فرایندهای فنّی کار نیز بسیار مهمّ و درخور توجّه است. آنچه زحمات و تلاش‌های پژوهشی را سروسامان می‌دهد و در معرض استفاده آسان و کاربردی محقّقان قرار می‌دهد، همین قابلیت‌های فنّی است که تکمیل‌کننده پروژه‌هایی از این دست به شمار می‌رود.

آنچه در این گفت‌وگو از نظر شما خوانندگان عزیز می‌گذرد، مطالبی است که از زبان مدیر فنّی نسخه جدید نرم‌افزار درایة‌النور، حجّت‌الاسلام والمسلمین، مهندس صفایی، مطرح شده است که به‌روشنی، روند تحلیل و طراحی این محصول رجالی را تبیین نموده است. درایة‌النور یا دانشنامه رجال شیعه، از جمله محصولات تخصّصی نور است که برای محقّقان علم رجال و حدیث‌پژوهان، بسیار مفید و کارآمد است. امید است مطالب عرضه‌شده در این مصاحبه، برای مسئولان، مدیران، علاقه‌مندان و کاربران این نرم‌افزار، مفید واقع شود و دورنمایی از زحمات ارزنده و ماندگار دست‌اندرکاران این برنامه را به تصویر کشد.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از مراکز پیش‌رو در حوزه داده‌پردازی و هوشمندسازی متون و منابع مربوط به علوم و معارف اسلامی است که تاکنون محصولات ارزشمندی را به جامعه علمی و پژوهشی تقدیم نموده و بار سنگین تحقیق و بازیابی محتواهای دینی و اسلامی را تا حدّ چشمگیری کاهش داده است. از جمله تولیدات فاخر این مرکز، عرضه نرم‌افزارهای مرتبط با دروس و علوم رایج در حوزه‌های علمیه است. به اذعان خود طلاب و اساتید حوزه‌های علمیه کشور، محصولات نور، مسیر دانش را هموار نموده و یاری‌رسانِ محقّقان در راه استخراج دقایق و نکات علوم و معارف اسلامی است. از این رو، بر آن شدیم در این نوشتار، به اختصار، محتوای علمی این محصولات کارآمد را معرّفی کنیم. امید است که مورد استفاده خوانندگان و علاقه مندان قرار گیرد.

در سی و دومین نمایشگاه سراسری کتاب تهران امسال، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به عرضه محصولات نرم‌افزاری خویش در حوزه علوم و معارف اسلامی پرداخت و از سه نرم‌افزار جدید به نام‌های: کتابخانه حکمت اسلامی ـ نسخه 2، دانشنامه اخلاق اسلامی و تاریخ ایران اسلامی ـ نسخه 2، رونمایی کرد. در ابتداء این مراسم، ابتداء رئیس محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، دکتر حمید شهریاری، نکات مهمی را درباره تحولات نوین در حوزه فضای مجازی بیان نمود که در این گزارش، تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، از جمله مراکز مهم و پیشرو در حوزه تولید محصولات دیجیتالیِ مربوط به علوم و معارف اسلامی است و بحمدالله، برای پژوهشگران و صاحب‌نظران، نامی آشناست. از جمله محور‌هایی که این مرکز در آن به تهیه و عرضه تولیداتی فاخر و کاربردی توفیق یافته، حوزه حدیث، معارف روایی، رجال و درایه است که بیشتر در قالب ویندوزی و وبی عرضه شده است. در این مقاله، کوشیده‌ایم به‌اختصار به معرّفی نرم‌افزارها و وبگاه‌های مرتبط با متون، علوم و معارف حدیثی بپردازیم که مستقیماً از سوی مرکز نور ارائه شده‌اند و از تولیدات اختصاصی آن به شمار می‌روند.

اشاره

امروزه با توسعه و رشد فنّاوری اطّلاعات، ابزارهای گوناگونی در حوزه تحقیقات شکل گرفته و راه دستیابی به علوم و تولید دانش، هموارتر از گذشته گردیده است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از جمله مراکز پیشرو در زمینه داده‌پردازی علوم اسلامی است که تولیدات فاخر و ارزشمندی را تقدیم جامعه علمی نموده است.

یکی از اموری که پیوسته پژوهشگران در روند تحقیق به آن نیاز داشته و دارند، دسترسی به لغتنامه و فرهنگ واژگان یا اصطلاحات است که آنان را در خصوص فهم آسان کلمات و درک بهتر معانی عبارات کتب یاری رساند.

نظر به اهمّیّت این بحث، در این شماره از فصلنامه، به حضور مدیر گروه ادبیات متن‌کاوی نور، جناب آقای مسیح توحیدی رسیدیم و کارهای علمی و فنّی صورت گرفته در این مرکز را در حوزه مربوط به لغت جویا شدیم؛ امید که مباحث مطرح شده در این گفت وگو برای خوانندگان و علاقه مندان عزیز قابل استفاده باشد.

برگزاری مراسم رونمایی از محصولات نور، فرصتی است برای معرفی دستاوردها و توانمندی‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به جامعه هدف و مخاطبان نرم‌افزارها و تولیدات رقومی نور. این گونه آیین‌ها، موجی فراگیر از تبلیغات چهره‌به‌چهره و محیطی ایجاد می‌کند که از تأثیرگذاری قابل توجهی برخوردار خواهد بود.

در همین راستا، مراسمی در روز پنج شنبه 12 مهر ماه سال جاری، با حضور اندیشمندان، فضلا، طلاب، دانشجویان و علاقه‌مندان به موضوع امامت و ولایت برگزار شد و از سه نرم‌افزار ارزشمند: تاریخ تشیع، فضایل اهل‌بیت(ع) در منابع اهل‌سنّت و نور الولایة نسخه 2 رونمایی گردید.

نخستین سخنران این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، مدیر گروه حدیث مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بود که به توضیح اهمیت و امکانات علمی و پژوهشی این سه محصول پرداخت. ایشان در ابتداء سخن، حدیث ولایت (بُنِیَ الإسلامُ عَلی خَمس...) را که در کتاب کافی ذکر شده، بیان نمود و اظهار داشت: خداوند را شاکر هستیم که موفق شدیم تا کنون تولیدات خوبی در زمینه‌های مختلف اسلامی از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارائه شده است؛ امّا در این مراسم، محصولات مخصوص موضوع امامت و ولایت را که به همّت عزیزانمان در مرکز نور مهیا شده و به انجام رسیده، به جامعه عالمان و محقّقان عرضه می‌داریم و در این مجال، به معرّفی اجمالی این سه نرم‌افزار می‌پردازیم.

اشاره

وبگاه نورحدیث به نشانی www.noorhadith.ir، مجموعه احادیث شیعی را به صورت برخط، گرد آورده است. این گنجینه عظیم و ارزشمند، نتیجه 30 سال تلاش مستمر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به شمار می رود. به مدد فنّاوری اطّلاعات و دانش متن کاوی، 400 هزار حدیث شیعه از 200 منبع روایی استخراج شده و در معرض استفاده تشنگان معارف اسلامی، به ویژه محقّقان و حدیث پژوهان قرار گرفته است. گفتنی است که متون حدیثی این پایگاه، با 20 هزار جلد کتاب علوم اسلامی نیز مرتبط شده و این گونه، جهانی به وسعت تمام میراث حدیثی شیعه، در منظر همگان نمایان گردیده است.

به منظور آشنایی بیشتر با قابلیت ها و ویژگی های این وبگاه حدیثی، گفتگویی با مدیر گروه حدیثِ معاونت پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شکل دادیم . آنچه را می خوانید، نتیجه این گفت و گوست که امیدواریم مورد استفاده خوانندگان قرار گیرد.

» لطفاً خودتان را برای خوانندگان معرفی بفرمایید.

◊ بسم الله الرحمن الرحیم. بنده سید مصطفی طباطبایی هستم و نزدیک بیست سال است که در حوزه علمیه مشغول به تحصیلم. نُه سال است که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کار می کنم و تقریباً از اوایل ورودم به مرکز، در بخش تحقیق و توسعه در فضای دیجیتال و بعداً برای کتابخانه های دیجیتال کار کردم و الآن هم مدیر گروه کتابخانه های دیجیتال مرکز نور هستم.

» پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، چه پیشینه ای را پشت سر گذاشته است؟