ره آورد نور

مقوله کنترل کیفیت (Quality Control) که به اختصار QC نامیده می شود، از جمله مباحث مهم در حوزه مهندسی صنایع و سیستم ها به شمار می رود و به ویژه امروزه در عرصه علوم رایانه ای و داده کاوی متون، اهمیت وافری یافته است. بدیهی است که توجه و اهتمام به این موضوع، میزان بهره وری مراکز رایانه ای را به شکل مطلوبی افزایش می دهد و در حقیقت، بهبود کیفیت و مرغوبیت تولیدات نرم افزای، ضامن بقاء و پیشرفت آنهاست و به همان اندازه، بی توجهی به چنین امری، مایه رکود و بحران برای تولیدکنندگان، و بروز نارضایتی برای مشتریان خواهد شد.

اشاره

دین و فرهنگ، از مهم ترین و اساسی ترین مؤلفه های رشد جامعه اسلامی به شمار می رود. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز با تشخیص به هنگام و درست این موضوع، فعالیت های عدیده ای را در جهت توسعه و عمق بخشی به امور دینی و فرهنگی انجام داده است. از جمله این فعالیت ها، راه اندازی «گروه فرهنگ دینی و تبلیغ» است که تاکنون خدمات مفیدی را با بهره گیری از توانمندی های فناوری اطلاعات و ارتباطات، به دوستداران حوزه فرهنگی و دینی عرضه نموده و گام های بلندی در این مسیر برداشته است.

نورلایب، شایسته تقدیر در اولین جشنواره کتاب مجازی؛

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به عنوان اولین و مهم ترین مجموعه فعال در عرصه بهره گیری از فناوری پیشرفته رایانه افزون بر نرم افزارهای علوم اسلامی، با به کارگیری نیروهای متخصص در زمینه وب، اقدام به راه اندازی پایگاه های گوناگون نیز نموده است که از آن جمله پایگاه کتابخانه دیجیتال نور (نورلایب) می باشد. این پایگاه تاکنون ۸۰۰۰ عنوان کتاب تخصصی طیّ بیش از ۱۶۰۰۰ جلد در زمینه علوم اسلامی، و در موضوعاتی همچون: علوم قرآن و تفسیر، علوم حدیث، ادعیه و زیارات، نهج البلاغه، کلام و فلسفه، جغرافیا، تاریخ و سیره، فقه، اصول، اخلاق و عرفان، ادبیات و منطق، فرق و مذاهب اسلامی را ارائه نموده است. در طراحی این پایگاه، قابلیت های مفید پژوهشی و منحصر به فرد موجود در نرم افزارهای نور، و نیز قابلیت های فراوان مخصوص به شبکه که حتی در نرم افزارها قابل دستیابی نبوده است، مانند: پروژه های پژوهشی محققان، قفسه های کتابخانه شخصی کاربر و یا نمایه های موضوعات در نظر گرفته شده است. کتاب های موجود در نورلایب به صورت متنِ تصویری و حروف چینی شده و با درج فرمت های تخصصی در پایگاه قابل مشاهده است. با همت کارشناسان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به جهت ایجاد بسیاری از امکانات کتابخانه های آنلاین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، این پایگاه موفق به کسب رتبه شایسته تقدیر در رشته کتابخانه آنلاین نخستین جشنواره کتاب مجازی شد. گفتنی است، نخستین جشنواره کتاب مجازی که به ارزیابی فعالیت های کتاب محور در فضای مجازی از طریق آرای مردمی می پردازد، هم زمان با بیست و سومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

اشاره:

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، افزون بر تولید نرم افزارهای دسکتاپی، در تولید و راه اندازی پایگاه های اینترنتی نیز خوش درخشیده و محصولات وبی ارزنده ای را تولید و در معرض استفاده کاربران و محققان قرار داده است. از جمله مباحث مهم در این حوزه، بحث سیستم مدیریت محتواست که به طور خاص، می توان به سیستم مدیریت محتوای نور اشاره کرد. این برنامه، با هدف ارائه یک سیستم قدرتمند با طراحی اولیه ماژول های مورد نیاز آن و استفاده از تجارب گذشته در امر ورودِ اطلاعاتِ سریع، طراحی و پیاده سازی گردیده و هر سال نیز روزآمدرسانی می شود.

جهت آشنایی بیشتر با قابلیت های ارزنده و کاربردی این سیستم، گفت وگویی را با مهندس جلال کاظم بابایی، مسئول واحد CMS نورِ معاونت فنی مرکز، آماده نموده ایم که خوانندگان را با ویژگی ها و قابلیت های سیستم مدیریت محتوای نور آشنا می سازد.

اشاره:

«سیستم مدیریت محتوا» یا Content Management System - CMS، برنامه نرم افزاری تحت وب است که مدیر پایگاه، مستقل از برنامه نویس می تواند توسط آن، محتوای سایت را به روزرسانی کرده، الگوی صفحات را به دلخواه تغییر دهد. میزان تغییراتی که یک مدیر در پایگاه می تواند انجام دهد، بسته به توانایی آن سیستم، متفاوت است. فهرستی از این CMSها در دنیای وب به صورت متن باز موجود است. نسخه اولیه این سیستم ها، برای کاربردهای عمومی مناسب هستند؛ چرا که بیشتر آنها از یکسری ماژول های ثابت استفاده می کنند. بنابراین، برای پیاده سازی پایگاه هایی با محتوای متنوع تر، لازم است که ماژول هایی برای آن سیستم طراحی گردد که معمولاً زمان بر و پُرهزینه است. بیشتر پایگاه های علوم اسلامی با رویکرد ارائه محتوا در قالب سایت چندزبانه، نیازمند فهرستی از ماژول های محتوایی می باشند تا بتوانند اطلاعات پایگاه را در قالب دسته بندی های متنوع در اختیار مخاطب خود قرار دهند. به منظور آشنایی علاقه مندان و کاربران با محصولات وب و سیستم های مدیریت محتوا در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، گفت و گویی را با مسئول واحد خدمات وبِ معاونت بازرگانی آماده نموده ایم که از منظر خوانندگان عزیز می گذرد.

اشاره

متن حاضر بخش های مهمی از سخنان آقای رضا آسیابانی از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در تاریخ 1381/9/26 در کنفرانس جنبی دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه علمیه قم تحت عنوان «پژوهش رایانه ای علوم اسلامی» بیان گردیده است. این سخنرانی به لحاظ اهمیت و برخورداری از نکات جالب و درخور توجّه، به نظر خوانندگان عزیز می رسد.

برای آن که بدانیم چرا «کتابخانه نور» (Noor Library)، به این نام خوانده شد، باید به سال 1375 باز گردیم. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از سال 1368 آغاز به کار کرده بود، مجموعه ای عظیم از اطلاعات کتاب های ارزشمند را در طیف های مختلف علوم اسلامی اعم از حدیث، تفسیر، کتاب شناسی، رجال، تاریخ، فلسفه و غیره گردآوری نمود.

مقصود از گردآوری، ورود اطلاعات این کتاب ها در رایانه و تهیه فایل های متنِ رایانه ای از این کتاب ها بود. مقدار زیادی از این کتب در مجموعه معجم های الفاظ نور، یا معجم های موضوعی و رجالی در قالب لوح های فشرده متعدد عرضه شده بود. امّا برخی از عناوین و کتاب ها مانند «الذریعة» اثر شیخ آقا بزرگ تهرانی، مجموعه ای از کتب اصول، و یا «اعیان الشیعة» سید محسن امین عاملی، و یا «فتوحات مکیة» تألیف ابن عربی، تا آن زمان در شمار نرم افزارهای مرکز گنجانده نشده بود. از طرف دیگر، برای آن که کار موضوعی عمیق در مورد آنها انجام شود و پروژه ها به ثمر بنشیند، به مدت زمان طولانی و صرف هزینه سنگین و نیروی انسانی متخصص نیاز داشتیم. با این همه، حتی یک معجم لفظی ساده رایانه ای از این کتاب های مرجع برای بسیاری از اهل فن بسیار مفید بود.

اشاره

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، یکی از نخستین مؤسساتی است که اوّلین بار در سال 1368 با تهیه برنامه های «معجم الفاظ»، به عرصه تهیه و تولید نرم افزارهای اسلامی گام گذاشت. از آن زمان تا کنون، نرم افزارهای مرکز از جهت کمّی و کیفی با رشد قابل توجهی مواجه بوده است و همیشه جدیدترین و کارآمدترین امکانات نرم افزاری در محصولات مرکز تجلی می یافتند، به گونه ای که لوح های فشرده مرکز به عنوان کاربرپسندترین برنامه های اسلامی شهرت یافتند.

یکی از دلایل موفقیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در تولید نرم افزارهای کاربرپسند، به توجه و پیگیری مداوم و سازمانی مرکز از نیازها و نظرات کاربران باز می گردد. راه اندازی واحد امور کاربران، واحد بررسی نرم افزار، و ارائه مستمرّ نرم افزارها در نمایشگاه های داخلی و خارجی را می توان نمونه ای از تلاش های سازمانی مرکز برای دستیابی به نظرات کاربران و علاقه مندان نرم افزارهای اسلامی دانست.

اشاره

امروزه استفاده از حامل های همراه برای دسترسی به فضای مجازی، رشد فزاینده ای به خود گرفته و اندک اندک می رود تا این ابزار، نظیر تلفن همراه و تبلت، جای رایانه های شخصی را بگیرد. طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، 71 میلیون ایرانی، از گوشی های تلفن همراه و خدمات گوناگون آن بهره می برند. در این میان، حدود 9 میلیون نفر از اینترنت موبایل استفاده می نمایند. ازاین رو، انتظار می رود مسئولان امر، در اندیشه توسعه دولت موبایلی باشند. مجموع این شرایط، راه را برای مراکز و شرکت های فعال در عرصه تلفن های همراه باز نموده و نیاز به ساخت برنامه های کاربردی در زمینه های: دینی، فرهنگی و اجتماعی، بیش از پیش احساس می گردد.

اشاره

اینترنت، بر حوزه های وسیعی از زندگی بشر سایه افکنده و دستیابی به اهداف بزرگ را که در گذشته غیر ممکن می نمود، برای انسان آسان و ممکن نموده است؛ به طوری که امروزه زندگی منهای دنیای مجازی، بسی دشوار و غیر قابل تحمل است. در این میان، مراکز و نهادهای فرهنگی و علمی نیز می کوشند از این ابزار، به شکل مطلوبی جهت توسعه برنامه های خُرد و کلان خویش بهره ببرند و در عمل، به جذب کاربران و علاقه مندان بیشتر توفیق یابند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که از جمله مراکز پیشرو در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی (نور) و عرضه محتوای دینی در فضای مجازی است، تاکنون محصولات ارزنده ای را در این بستر ارائه نموده است. بدیهی است که هر چه می گذرد، اتکا و نیاز کاربران و پژوهشگران، به فضای مجازی و استفاده از حامل های همراه، نظیر تلفن همراه و تبلت بیشتر می شود. در همین راستا، مرکز نور با راه اندازی پایگاه اینترنتی سداد نور (سامانه دسترسی از دور نور)، مسیر دسترسی به نرم افزارهای خویش را از طریق شبکه جهانی اینترنت نیز فراهم ساخته است. این اقدام شایسته که گامی نو و تلاشی درخور تقدیر به شمار می رود، به طور چشمگیری مسیر دسترسی به تولیدات نرم افزاری نور را برای کاربران در سراسر جهان هموار می کند.