ره آورد نور

اشاره

در دی ماه سال 1384 جلسات تحلیل و طراحی پایگاه کتابخانه دیجیتال در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شروع شد و پس از گذشت دو سال، مراحل طراحی و پیاده سازی اولیه فنی آن انجام گردید. در سال 1387 پس از راه اندازی آزمایشی پایگاه، ورود اولیه اطلاعات با فایل سازی دیتاهای موجود در مرکز و اسکن تصاویر کتاب ها، روی پایگاه بارگذاری شد و در آذرماه 1388 هم زمان با عید سعید غدیر طی مراسمی توسط ریاست محترم مرکز جناب آقای دکتر حمید شهریاری و با سخنرانی حجت الاسلام مهدی خاموشی ریاست محترم سازمان تبلیغات اسلامی، در سالن اجتماعات مرکز رونمایی شد.

اکنون پس از گذشت یک دهه و با آغاز طراحی نسخه جدید پایگاه، بر آن شدیم قابلیت ها و امکانات این پایگاه را که در مسیر رشد و تحول خود فراز و نشیب های بسیاری داشته است، مروری نماییم.

اشاره:

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، افزون بر تولید نرم افزارهای دسکتاپی، در تولید و راه اندازی پایگاه های اینترنتی نیز خوش درخشیده و محصولات وبی ارزنده ای را تولید و در معرض استفاده کاربران و محققان قرار داده است. از جمله مباحث مهم در این حوزه، بحث سیستم مدیریت محتواست که به طور خاص، می توان به سیستم مدیریت محتوای نور اشاره کرد. این برنامه، با هدف ارائه یک سیستم قدرتمند با طراحی اولیه ماژول های مورد نیاز آن و استفاده از تجارب گذشته در امر ورودِ اطلاعاتِ سریع، طراحی و پیاده سازی گردیده و هر سال نیز روزآمدرسانی می شود.

جهت آشنایی بیشتر با قابلیت های ارزنده و کاربردی این سیستم، گفت وگویی را با مهندس جلال کاظم بابایی، مسئول واحد CMS نورِ معاونت فنی مرکز، آماده نموده ایم که خوانندگان را با ویژگی ها و قابلیت های سیستم مدیریت محتوای نور آشنا می سازد.

اشاره:

«سیستم مدیریت محتوا» یا Content Management System - CMS، برنامه نرم افزاری تحت وب است که مدیر پایگاه، مستقل از برنامه نویس می تواند توسط آن، محتوای سایت را به روزرسانی کرده، الگوی صفحات را به دلخواه تغییر دهد. میزان تغییراتی که یک مدیر در پایگاه می تواند انجام دهد، بسته به توانایی آن سیستم، متفاوت است. فهرستی از این CMSها در دنیای وب به صورت متن باز موجود است. نسخه اولیه این سیستم ها، برای کاربردهای عمومی مناسب هستند؛ چرا که بیشتر آنها از یکسری ماژول های ثابت استفاده می کنند. بنابراین، برای پیاده سازی پایگاه هایی با محتوای متنوع تر، لازم است که ماژول هایی برای آن سیستم طراحی گردد که معمولاً زمان بر و پُرهزینه است. بیشتر پایگاه های علوم اسلامی با رویکرد ارائه محتوا در قالب سایت چندزبانه، نیازمند فهرستی از ماژول های محتوایی می باشند تا بتوانند اطلاعات پایگاه را در قالب دسته بندی های متنوع در اختیار مخاطب خود قرار دهند. به منظور آشنایی علاقه مندان و کاربران با محصولات وب و سیستم های مدیریت محتوا در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، گفت و گویی را با مسئول واحد خدمات وبِ معاونت بازرگانی آماده نموده ایم که از منظر خوانندگان عزیز می گذرد.

چکیده

مقایسه وضعیت برنامه ریزی و استفاده جهان اسلام در مقایسه با کشورهای حوزه اتحادیه اروپا، نشان دهنده فقدان درک صحیح در سازمان همکاری های اسلامی در برنامه ریزی جهت استفاده از بستر اینترنت برای پیشبرد اهداف خود و پیشرفت و توسعه در کشورهای عضو است. از سوی دیگر، مطالعه وضعیت موجود نشان می دهد که تاکنون هیچ نگاه جامعی در این خصوص وجود نداشته که نتیجه آن، چیزی جز از دست رفتن فرصت ها و روبه رو شدن با مشکلات عدیده، از جمله تروریسم سایبری و عدم توازن در توسعه کشورهای اسلامی در مقابل سایر کشورها، نخواهد بود. این مقاله، به افق های آتی که در بستر اینترنت پیش روی جهان اسلام قرار دارد، به اختصار اشاره می نماید.

مقدمه

بسیاری از مدیران پایگاه های اینترنتی تلاش می کنند تا پایگاه خود را طوری تنظیم کنند که در فهرست نتایج جست وجوی کاربران در موتورهای جست وجو، رتبه بالاتری داشته باشد. این نوع تلاش ها را می توان در مبحثی به نام سئو(1) یا بهینه سازی جست وجوی اینترنتی دنبال کرد. هنوز معادل فارسی مناسبی برای سئو نمی شناسم. پس در این متن، از همین واژه استفاده می کنم.

سئو، غیر از اینکه نمود عملی در رتبه بندی نتایج جست وجو دارد، با معیارهایی مانند پیج رنکِ گوگل(2) و رتبه الکسا(3) نیز نشان داده می شود. طبیعی است که این دو رتبه بندی هم در نهایت، باید به رتبه بندی بهتر در نتایج جست وجو منجر شوند. عموماً با صرف هزینه، چه به صورت مستقیم با موتورهای جست وجو و چه به صورت همکاری با بنگاه های افزایش سئوی پایگاه ها، می توان سئوی وب خود را بهبود ببخشیم؛ اما در کنار راه حل های هزینه بردار، نکات قابل توجهی وجود دارند که در صورت رعایت، می توانند کمک شایانِ توجهی به جست وجوپذیری پایگاه ما باشند. آنچه در ادامه ذکر می شود، راه حل های ریز و یا مشخصی هستند که از دیگران شنیده ام، خوانده ام و یا خودم تجربه کرده ام. این نکات، بیشتر به کار پایگاه هایی می آید که در حوزه های تخصصی کار می کنند و البته احتمالاً تمام نکات برای همه پایگاه ها قابل پیاده سازی نیستند. طبیعی است که هر چه رقیب بیشتری در وب داشته باشید، کار سخت تری برای افزایش سئوی وب خود در پیش رو دارید.

چکیده

در زندگی روزانه، معمولاً برای انجام یک انتخاب، با استناد به پیشنهادها و نظرات دوستان و سایر افراد و یا با توجه به تجربه قبلی خود، به سوی گزینه خاصی متمایل می شویم؛ اما با توجه به حجم بالای اطلاعات در دنیای اینترنت، استفاده از چنین روش هایی در زندگی اینترنتی میسر نیست. اگر در چند دهه گذشته فقدان اطلاعات، چالش اصلی در فرایند تصمیم گیری و انتخاب بود، امروزه حجم بالای اطلاعات و انتخاب اطلاعات مناسب از میان این حجم عظیم، به عنوان چالش اصلی به حساب می آید. سیستم های پیشنهاددهنده، با هدف رفع این چالش به وجود آمده اند. این سیستم ها تلاش می کنند تا از میان حجم عظیم اطلاعات، اطلاعات خاص و مفید را با توجه به علاقه و سلیقه مشتری به وی پیشنهاد دهند. سیستم های پیشنهاددهنده، بر اساس الگوریتم و شیوه عملکرد، به سه دسته: فیلترگذاری مشارکتی، مبتنی بر محتوا و دانش محور تقسیم می شوند. در این مقاله، ابتدا به بررسی این سیستم ها می پردازیم و در ادامه، سیستم های پیشنهاددهنده پیاده سازی شده در پایگاه مجلات تخصصی نور، به عنوان نمونه های واقعی از این سیستم ها معرفی می شوند.

چکیده

معتبر و موثق بودن محتوا در وب گاه های دینی، به سبب مرتبط بودن این محتواها با عقاید و شرایع رفتارهای مردم، جایگاهی ویژه دارد؛ به گونه ای که از صدر اسلام، ائمه و اصحاب ایشان به سنجش اعتبار احادیث می پرداخته اند.

در این نوشته، ضرورت اعتبارسنجی پایگاه ها ارائه شده، معیار راه های اعمال آن و چگونگی تعیین اعتبار محتوا در محیط اینترنت در یک سطح مفهومی و استلزام این شیوه های نوین از تعیین اعتبار بر پایه ابزارها و خدمات اینترنتی بیان خواهد شد.

اشاره

سال جاری با همه فرازونشیب هایش گذشت و مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نیز همچون سال های گذشته، با کوله باری از تجربه و دانش، محصولات جدیدی را تولید کرد و یا به روزآمدسازی و ارتقای آنها همت گماشت و در مجموع، تولیدات ارزنده ای را در معرض استفاده کاربران قرار داد و نقش آفرین گلخند رضایت بر لبان دوستداران و پژوهشگران علوم و معارف اسلامی شد. شماری از این برنامه ها، محصول تولیدی مرکز نور است و برخی نیز به سفارش و مشارکت سایر مؤسسات و نهادهای علمی و تحقیقاتی تهیه و تولید شده است.

اگر علاقه مندید بدانید که در سال 1393 این مرکز در زمینه: پایگاه های اینترنتی، نرم افزارهای دسکتاپی (رومیزی) و برنامه های ویژه تلفن همراه چه دستاوردهایی داشته، با ما همراه باشید. این نوشتار، در سه بخش به طور گذرا به معرفی تولیدات نرم افزاری نور می پردازد.

اشاره

مقاله حاضر، گزارشی از نتایج بررسی و مقایسه وبلاگ های فارسی زبان است که به صورت فعال به نقد وهابیت می پردازند. برای رسیدن به این مهم، ابتدا وبلاگ های موردنظر، شناسایی شده و سپس گزارشی از محتوا و عملکرد آنها در محیط وب ارائه می گردد. در پایان مقاله نیز بهترین وبلاگ ها با توجه به شاخص های تعریف شده در مقاله، معرفی شده اند.

 چکیده

در عصر حاضر، میزان فعالیت علمی کشورها، مؤسسات و افراد، بر اساس تولیدات و یافته های علمی منتشرشده در نشریات معتبر، به‌ویژه نشریاتی که زیر پوشش پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر نظیر ISI یا ISC هستند، سنجیده می­ شود. اين مقاله، بررسی می‌کند که با وجود اهميت موضوع، پژوهش‌های اندکی در سطح بین المللی، در باره شیعه انجام شده است؛ علاوه بر اين که سهم کشورهای اسلامی و کارشناسان دينی در توليد اين مقالات، بسيار کم است.

چکیده

پایگاه جامع الأحادیث، در تیرماه 1393 و با هدف عرضه فعالیت‌های حدیثی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در فضای وب راه‌اندازی گردیده است. جامع الأحادیث، بزرگ‌ترین وب‌گاه حدیثی شیعه است که جهت آسان‌سازی فعالیت‌های پژوهشی علاقه‌مندان و متخصصان حدیث، فعالیت می‌کند. در حال حاضر، نزدیک به 415000 حدیث از 278 جلد کتاب حدیثی شیعه، در آن ارائه شده است. جستجو در احادیث، امکان مشاهده روایات مشابه، امکان مقایسه روایات با یکدیگر، امکان دسته‌بندی روایات و امکان ایجاد پروژه‌های پژوهشی شخصی، از مهم‌ترین ویژگی‌های این پایگاه است. این نوشتار، ویژگی‌های برجسته پژوهشی این پایگاه را مشخص می‌کند.

 چکیده

پدیده‌ای که امروزه در کنار پژوهش، از آن سخن به میان می‌آید، بحث سرقت ادبی است. شرایط خاص فضای وب، به این موضوع سرعت بخشیده و تشخیص آن را آسان نموده است. این پدیده، صاحبان امر را به فکر مقابله با این عمل ضد اخلاقی وادار کرده و رفته‌رفته راهکارهای گوناگونی برای آن در نظر گرفته‌اند. البته ابزارهایی نیز برای مقابله با سرقت ادبی طراحی گردیده که در اثر گذر زمان، نقص‌های اولیه‌اش کاسته شده و در حال تکمیل شدن می‌باشد. این قبیل نرم‌افزارها، از بانک‌های اطلاعاتی بزرگی در سراسر دنیا برای شناسایی دقیق موارد سرقت‌شده بهره می‌گیرند. این نوشتار، به معرفی برخی از نرم‌افزارها و پایگاه‌هایی که برای مقابله با این امر طراحی شده‌اند، اختصاص دارد.

اشاره

افزون بر دو دهه، از فعالیت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حوزه داده پردازی علوم اسلامی می‌گذرد و در عمل، به انباشت اطلاعات علمی و پژوهشی مفیدی در این مرکز انجامیده است. یکی از تولیدات جدیدی که به استفاده بهینه و کارآمد از این اطلاعات و تجارب ارزشمند کمک شایانی می‌نماید، راه‌اندازی پایگاه اینترنتی سمیم نور (سامانه مشابهت‌یاب متون نور) به نشانی www.samimnoor.com است. این سامانه که افزون بر اهداف پژوهشی، می‌تواند تأمین‌کننده اهداف آموزشی نیز باشد، نقش بسزایی در تولید علم سالم و کارآمد در سطح کشور دارد. به منظور آشنایی بهتر خوانندگان و علاقه‌مندان عزیز با اهمیت، ویژگی‌ها و قابلیت‌های این پایگاه کاربردی، گفت‌وگویی را با معاون محترم دفتر تهران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، آقای دکتر مهدی بهنیافر انجام دادیم که امید است مورد استفاده پژوهشگران، اساتید و تمامی دست‌اندرکاران عرصه تحقیق، دانش و فناوری قرار گیرد.

 چکیده

اینترنت، ابزار جدیدی برای اطلاع‌رسانی دینی به شمار می‌آید. در فرآیند تهیه و ارائه مطالب در اینترنت، محتوای دینی حرف اول را می زند. در این نوشتار، ابتدا مشخص می گردد که مراد از محتوای دینی عمومی، چه سطحی از اطلاعات است و سپس مشکلات مربوط به وضعیت این گونه اطلاعات و راهکارهای بهینه کردن وضعیت آن در فضای مجازی، مورد بررسی قرار می گیرد.

 اشاره

مهدویت، از جمله مسائل مهم و اساسی اعتقادات شیعه است. گستردگی فضای وب و توسعه فعالیت‌های اطلاع‌رسانی، تبلیغی و ترویجی در این بستر، ضرورت تأمل بیشتر در باره آنچه را که در این موضوع، در اینترنت ارائه می‌شود، دو چندان نموده است.

فصلنامه ره‌آورد نور، در گفتگویی با نویسنده و پژوهشگر محترم، جناب حجت الاسلام والمسلمین، یاسر آیین* که ناظر کیفی پرتال جامع مهدویت نیز می‌باشد، وضعیت مطالب و موضوعات مربوط به مهدویت و آسیب‌ها و تهدیدهایی را که در این خصوص متوجه فضای مجازی است، به گفتگو و بررسی نشسته است. امید است، مورد استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.

چکیده

پایگاه مجلات تخصصی نور (www.noormags.com) بانک تمام‌متن مجلات تخصصی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی است که در راستای آسان‌سازي و ترویج امر پژوهش، پایه‌ریزی شده است. در يک سال اخير، قابليت‌های نمايشی و پژوهشی خوبی در اين پايگاه فراهم آمده است که اين مقاله به توصيف کلی اين امکانات و قابليت‌ها می‌پردازد.

چکیده

الکسا، پايگاهی است که با هدف رتبه‌بندی و ارائه گزارش‌های مختلف از وضعيت رتبه و بازديد پايگاه‌های اينترنت فعاليت می‌کند. بررسی نتايج مطالعه روی پانصد پايگاه پربازديد ايرانی در يک مقطع زمانی مشخص (طبق گزارش الکسا) و بررسی جايگاه پايگاه‌های دينی و همچنين نقش محتوا در تعيين رتبه پايگاه‌های دينی و مذهبی اينترنت، از جمله مباحث مهمی است که در اين مقاله ارائه شده است.

اشاره

این روزها، گاهی اخباری از پدید آمدن فناوري نویی می­رسد که می­تواند ابعاد زندگی بشر را تغییر دهد؛ به گونه­ای که شاید این خبرها کم‌کم رنگ و بوی تکراری شدن به خود گرفته و این فناوري­هایی که به نظر می­رسد قرار است زندگی بشر را دگرگون نماید، خیلی زود رنگ باخته و شائبه موجی و زودگذربودن آن را به وجود می­آورد.

اشاره

از کارکردهای پردازش زبان طبیعی، استخراج خودکار ساختارها، موجودیت‌ها و اطلاعات متن به شکل هوشمند است. از این کارکرد می‌توان در تهیه محتوا برای پایگاه‌ها سود جست. افزایش اطلاعات و محتواهای رقمی در حوزه علوم اسلامی از يك سو و گسترش مباحث میان‌رشته‌ای در این حوزه از سوی دیگر، سرعت و دقت در عرضه محتوا به مخاطبان و پژوهشگران علوم اسلامی را ضروری ساخته است. استفاده از فناوری‌های استخراج خودکار متون، از راهکارهای مطرح برای تهیه سریع و دقیق محتوا برای این پایگاه‌ها به شمار می‌رود.

در این مقاله، به بررسی راه‌های گوناگون تهیه و عرضه محتوا در پایگاه‌های اسلامی و ضرورت توجه به شیوه‌های هوشمند و خودکار تهیه محتوا پرداخته خواهد شد.

 چکيده

فضای وب، عرصه جدیدی برای جنگ نرم ایجاد نموده است. امروزه، سلطه‌جويان از همين ابزار برای دستيابی به اهداف خود استفاده می‌کنند. در اینترنت ابزارهای مختلف و متفاوتی وجود دارد که تسلط کاربران به هر يک از آنها و آشنايی با شيوه‌های به کارگيری و حضور در هر يک از آن محيط‌ها، می‌تواند نقش مهمی در بيداری ايشان، در مقابل هجمه‌های دشمنان ايفا کند. در این مقاله، مطالبی از چگونگی حضور در فضای وب 2 و فعاليت در شبکه‌های اجتماعی بيان شده است.