ره آورد نور

اشاره

نرم‌افزار نور الولایه که همزمان با ولادت فرخنده مولای عارفان و موحدان، امیر مؤمنان، علی(ع) در سیزدهم رجب المرجب 1428 هجری قمری تولید شده و در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه ولایت و امامت قرار گرفته است، در روز پنج‌شنبه اوّل شهریورماه 1386 با حضور علما، پژوهشگران، اساتید برجسته حوزه و دانشگاه و دانشجویان و طلاب علوم دینی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رونمایی شد.

این نرم‌افزار جدید، از دیگر محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که به موضوع امام‌شناسی و مباحث کلامی حوزه امامت و ولایت اختصاص دارد. منابع موجود در این برنامه ارزشمند به گفتگوی بین مذاهب و پاسخگویی به شبهات و دفاع از مکتب اهل بیت(ع) پرداخته و هدف اصلی از تولید این نرم‌افزار، ارائه گوشه‌هایی از آثار انتشار یافته در مورد گفتگوی بین مذاهب اسلامی است.

عرضه نرم‌افزار «سرداران عشق» و «تصویر عاشقی»

 نرم‌افزار «سرداران عشق» و« تصویر عاشقی» از سوی مؤسسه فرهنگی و هنری شهید آوینی عرضه شده ‌است.

 این نرم‌افزار در 3 لوح فشرده تولید و شامل بانک اطلاعاتی از آثار موجود درباره شهیدان: همت، باکری، کلاهدوز، بروجردی، علم الهدی، اسماعیل دقایقی، محمد جهان آرا، عبدالله میثمی، عباس کریمی، ناصر کاظمی، غلامحسین افشردی، مهدی زین‌الدین، یدالله کلهر و جاوید الاثر احمد متوسلیان است که حاوی آثار و دست نوشته‌ها، سخنرانی‌ها، فیلم و تصاویر، خاطرات و دیگر آثار به جا مانده از ایشان است.

مقدمه

تربیت درست کودکان و نوجوانان با استفاده از راهکارهای علمی و روان‌شناسانه آرزوی همه پدران و مادران در سراسر جهان است؛ اما جامعه اسلامی به این مقدار بسنده نمی‌کند و ایجاد پشتوانه دینی و فرهنگی در فرزندان این مرز و بوم مقدس را نیز می‌جوید.

برای دستیابی به این هدف والا، به برنامه‌هایی نیاز است که افزون بر راهکارهای علمی و روان‌شناختی، از دستورهای دینی نیز بهره برده باشد.

چکیده

سازمان‌ها و شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار، به منظور کشف بیشترین تعداد مشکلات امنیتی نرم‌افزار تولید شده در یک پروژه، باید ابزار پویش امنیت را در چرخه حیات تولید نرم‌افزار جای دهند. از سویی دیگر نیز لحاظ این مهم در نرم افزار های اسلامی بیش از پیش احساس و به تبیین آن در این مقوله تاکید می شود.

مقدمه

سال‌ها است که برنامه‌های نرم‌افزاری نوشته می‌شوند و سال‌ها است که امنیت، کم و بیش، در آنها لحاظ می‌شوند؛ شاید حتی بدون آن که بسیاری از مشتریان از کیفیت و قابلیت اعتماد آن آگاهی کافی داشته باشند. با فراگیر شدن وب و نرم‌افزارهای کاربردی وب‌محور، همچنین هوشمندانه‌تر شدن تهاجم‌ها و تقلب‌ها، امنیت نرم‌افزارها بیش از پیش اهمیت یافته است. این امر بدین معنا نیست که در نرم‌افزارهای غیر وب که به نرم‌افزارهای رومیزی یا ویندوزی معروف‌اند امنیت حایز اهمیت نیست. کم‌رنگ‌تر بودن احساس نیاز به امنیت در نرم‌افزارهای رومیزی بیشتر از این روست که اصولا میزان دسترسی به آنها محدودتر از برنامه‌های وب‌محور است. به هر حال، امنیت نیازی است که در هر نوع نرم‌افزاری باید لحاظ شود و به نظر می‌رسد که رویکردهایی که تزریق امنیت در نرم‌افزار را به مرحله پس از تولید وامی‌گذارند، چندان در این امر کارآمد نبوده‌اند. از این رو، مکتب نوینی در این وادی به وجود آمده است که اعمال تمهیدات امنیتی در نرم‌افزار را در سراسر چرخه تولید نرم‌افزار مناسب و مطلوب می‌داند.

اشاره

در شماره هشتم فصلنامه تخصصی ره‌آورد نور، نسخه نخست پرسمان معرفی گردید و خوانندگان محترم با قابلیت‌ها و بایسته‌های این نرم‌افزار آشنا شدند. (1) در این نوشتار، بر آن شدیم تا به بررسی امکانات و محتوای نسخه جدید پرسمان به نام «پرسمان 2» بپردازیم و بار دیگر این برنامه نفیس را  که مشتمل بر هزاران پرسش و پاسخ دانشجویی است، بکاویم و با قابلیت‌های راهگشا و محتوای ارتقا یافته آن بیشتر آشنا شویم. در ضمن، در این مقاله ‌کوشیده‌ایم تا بررسی مقایسه‌گونه‌ای با پرسمان 1 نیز داشته باشیم و روند رو به رشد محتوای برنامه را در نسخه حاضر  مورد بررسی قرار دهیم و در پایان سخن نیز برخی از مهم‌ترین بایسته‌ها و کاستی‌های برنامه را گوشزد نماییم.

نرم‌افزار پرسمان 2 که به همت اداره مشاوره و پاسخ معاونت آموزش و تبلیغ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری تهیه و تنظیم شده، از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی صورت نرم‌افزاری یافته و ساختار فنی لازم و خوبی را جهت استفاده علاقه‌مندان و محققان پیدا نموده است. (2)

اشاره

همسو با اعلان سال 1385ش از سوی رهبر فرزانه و معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای –مدّ ظلّه العالی– به نام مبارک پیامبر اعظم(ص) و تأکید ایشان بر استمرار این نام‌گذاری در سال جاری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ادامه تولیدات اینترنتی خود، این بار به عرضه لوح فشرده پیامبر اعظم(ص) در اینترنت اقدام نموده است تا به نوبه خود گامی در مسیر معرفی شخصیت و سیره انسان‌ساز آن پیامبر بزرگ الهی بردارد.

نظر به این‌که امروزه از جمله والاترین رسالت رسانه‌های اطلاع‌رسانی، به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت، معرفی همه‌جانبه سیره فردی و اجتماعی اهل بیت(ع)، خاصه رسول مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص) است، این مرکز ضمن راه‌اندازی دو پایگاه ویژه پیامبر اعظم(ص) به نام‌های «پایگاه رسول نور(www.rasoolnoor.com)» و «راهنمای پایگاه‌های نبی اعظم(www.nabiaazam.com)»، اقدام به تولید و عرضه لوح فشرده‌ای مشتمل بر محتوای اینترنت در خصوص موضوع مورد نظر نیز نموده است.

مقدمه

نرم‌افزار جامع التفاسیر نور، جدیدترین محصول قرآنی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. این نرم‌افزار، پس از عرضه به سرعت جای خود را در میان قرآن‌پژوهان و محققان علوم اسلامی باز کرده و از رقبای خود در عرصه نرم‌افزارهای قرآنی پیشی گرفته است.

این برنامه به دلیل برخورداری از ترجمه‌ها و تفاسیر متعدد و امکانات متنوع پژوهشی و کاربردهای ویژه‌ای که برای هم علاقه‌مندان به معارف قرآن دارد، در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم عنوان نرم‌افزار برتر را از آنِ خود کرد.

برنامه جامع التفاسیر نور، از ابتدا به منظور ارائه کتابخانه جامع ترجمه و تفسیر قرآن و پاسخگویی به نیازهای قرآن‌پژوهان طراحی و تولید شد و گرچه در کنار انبوه ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن بخش‌های قرائت، تلاوت‌های مجلسی و نگارخانه نیز در نظر گرفته شده بود، اما هیچ‌یک از این امور جنبه پژوهشی آن را تحت‌الشعاع قرار نداد.

اشاره

در عصر مدرن و در زمانی که انسان هویت خویش را فراموش نموده، هر روز رایتی از گوشه و کنار جهان با ندای نجات بشریت افراشته می‌شود؛ امّا نه از سردلسوزی؛ بلکه هوا و هوس توأم با منفعت‌طلبی آن ‌را به حرکت وا داشته است.

از این رو، تبیین عقاید حقه اسلامی و شناساندن جایگاه و منزلت امام منتظر (عج) و پژوهش‌های نوین و کاربردی در این زمینه، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و در فضای بحران‌خیز جهان کنونی به‌کارگیری زبان و دانش روز در این مسیر نقش بسزایی دارد.

با توجه به توسعه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، بر ما است که همگام با عصر حاضر به دفاع از کیان دینی خویش قیام نماییم و با استفاده از این ابزارهای کارآمد، به احیای فرهنگ مهدویت و انتظار برآییم و مطابق با نیاز امروز جامعه، نرم‌افزارهای مهدویت را در دو بخش عمومی و تخصصی تولید و عرضه نماییم تا علاوه بر فرهنگ عمومی، نیاز پژوهشگران را نیز به منابع غنی اطلاعاتی مرتفع سازیم.

چکیده

فنّاوری ارتباطات و اطلاعات، وجه تمایز عصر ما با دوران گذشته است. بسیاری از ‌اندیشمندان اعتقاد دارند که این فنّاوری فرصتی استثنایی در اختیار کشورهای درحال توسعه قرار داده است. یکی از زمینه‌های کاری زیرمجموعه این فنّاوری که در کشور ما از مزیت خوبی برخوردار است، زمینه تولید و صادرات نرم‌افزار می‌باشد. نرم‌افزارهای علوم اسلامی ‌که زیرمجموعه بزرگی از این مجموعه می‌باشد، علاوه بر مزایای فوق الذکر از پتانسیل، ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری برخوردار است. در چند سال گذشته، اگرچه نشانه‌هایی از موفقیت در زمینه تولید و صادرات این نوع نرم‌افزارها مشاهده گردیده است، اما همچنان از دستیابی به جایگاه مناسب در سطح جهانی بازمانده است. در تحقیق پیش رو، به بررسی علل وعوامل عدم توسعه در تولید و صادرات نرم‌افزارهای علوم اسلامی ‌از منظر تولید کنندگان و صادرکنندگان پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ضعف سیاست‌‌های حمایتی از نظر تولید کنندگان و صادرکنندگان، مهم‌ترین عامل بازدارنده بیان شده است.

مقدمه

تبلیغ و ترویج دین مقدس اسلام، با بیان احکام و آموزش مسائل شرعی پیوند خورده است. مبلّغان دینی پس از آشنا نمودن مردم با کلیات اسلام و مبانی اعتقادی، به بیان مسائل شرعی می‌پردازند. آن‌ها برنامه‌ عملی اسلام را برای پرستش و عبودیت پروردگار یکتا و پیوستن به صفوف مؤمنان برای علاقه‌مندان بازگو می‌کنند. احکام شرعی که امروزه به این صورت در دسترس ما قرار دارد تاریخ یک هزار ساله‌ای را  برای استنباط، تدوین و تبویب پشت سر گذاشته است. عالمان و دانشمندان مسلمان صدها سال است که در حوزه‌های درس و بحث دینی برای استخراج احکام شرعی از منابع کتاب و سنّت، تلاش طاقت‌فرسایی را متحمل شده‌اند.

در مکتب اسلام،  عمل به تکالیف شرعی و انجام وظایف دینی از سن معینی واجب می‌شود که اصطلاحاً به آن سن تکلیف می‌گویند. نوجوانان پسر یا دختر پس از ورود به این سن، مکلَّف نامیده می‌شوند. در واقع، نقطه شروع سیر کمال انسانی و ورود به جرگه بندگی خداوند متعال از سن بلوغ که تحولات جسمی ‌و روحی تازه‌ای را در آدمی به‌وجود می‌آورد، آغاز می‌گردد. این تحولات انسان را برای به دوش کشیدن امانت الهی و انجام تکالیف شرعی آماده می‌سازد. رسیدن به سن بلوغ اوّلین شرط از شرایط تکلیف شمرده می‌شود،  شروط دیگری مانند عقل و قدرت نیز برای وجوب عمل به احکام الهی وجود دارد.

چکیده

نرم افزار کریمه اهل بیت(س) که به همت دفتر تحقیقاتی یاسین و با مشارکت آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) تولید شده است، از بهترین برنامه های موجود در خصوص معرفی شخصیت و منزلت حضرت فاطمه معصومه(س) و حرم شریف ایشان می باشد. ضمن آن که این برنامه رایانه ای دانستنی های مفیدی را در باره شهر مقدس قم و نیز اطلاعات تاریخی مربوط به شخصیت ها و بزرگان مدفون در جوار بارگاه ملکوتی آن حضرت،در ساختاری خوب و شایسته ارائه می دهد که برای استفاده محققان بسیار مفید می نماید.

از ویژگی های ارزشمند و نقاط مثبت نرم افزار کریمه که بگذریم، این برنامه از کاستی هایی نیز برخوردار است که در این نوشتار به مهم ترین آنها اشاره شده است. امید است در نسخه های آتی شاهد روند رو به رشد محتوا و قابلیت های آن باشیم.

مقدمه

پیامبر اعظم، پیامبر یک سال نیست، همه سال ها سال اوست، همه تاریخ متعلق به اوست. (مقام معظم رهبری)

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) به عنوان کامل ترین فرد در جهان هستی و پیشوای مسلمانان جهان، دارای جامع ترین و کامل ترین فضایل و کرامات انسانی و اخلاقی می باشد و بی تردید اندیشه و تدبر در زندگی و راه و روش ایشان و پیروی از سیره و سنت آن حضرت، موجب خوشبختی  انسانها شده و آنها را به سوی سعادت و کمال هدایت و رهنمون می کند؛ لذا تعمق در رفتار و کردار و آشنایی با شخصیت آن بزرگوار امری ضروری و حیاتی است تا با شناخت عمیق از آن حضرت، بتوان به خوبی و شایستگی ویژگیها و خصایص اخلاقی و اجتماعی ایشان را الگو قرار داد.

چکیده

این مقاله به معرفی کتابخانه های دیجیتالی از منظر کلی و ساختاری می پردازد. در این منظر قلمروی مجازی برای دیجیتال قائل نشده چون خود نفس کتابخانه دیجیتال مستقل از محدودیت زمان و مکان و در نتیجه ملاحظات نیست. نیاز به وثوق و مرجعیت و همینطور حفظ مالکیت معنوی اطلاعات دیجیتالی  مورد بحث قرار گرفته و در نهایت کاربرد و جایگاه این معماری در مباحث اسلامی و انفورماتیک وابسطه به آن مطرح گردیده است.

سرآغاز

تفاوت بنیادی انسان با دیگر مخلوقات، قوه ی تفکر است و انسان با این نیروی برتری بخش به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد به زندگی جمعی ادامه دهد، باید قدرتی بالاتر و وسیع تر بر وی تسلط یابد و آن قدرتی نیست جز قانون.

از روزی که فرزندان آدم به فکر گسترش عدالت و قطع دست استبدادگران و مظلوم ستیزان افتادند، بر وجود این مقوله ی مختص به بشر مهر صحت نهادند و با تمام وجود به کاربردی کردن و شکوفایی آن پرداختند.

جای شک نیست که شناخت تک تک افراد جامعه از قانون و حقوق و وظایف فردی، باعث ارتقاء شخصیت، رشد نظم اجتماعی و نیز بالندگی فکری و روحی بیشتر فرد می شود. برای ترویج قانون و شناساندن آن به اشخاص و اطلاع از تجربیات دیگران در وضع قوانین، یکی از بهترین راه ها، انتشار نرم افزارهای قانون است. در این زمینه چند سالی است که تلاش های قابل توجه صورت گرفته که ذکر آنها و توجه به نقاط ضعف و قوت آنها، ما را در گسترش حکومت قانون یاری فراوان خواهد داد.

همواره پس از قرآن کریم که فصیح ترین و بلیغ ترین کتاب هاست، احادیث و روایات امامان معصوم علیهم السلام، بهترین راهنمایان انسان های تشنه حقیقت بوده است که آنها را از جاده تردید به بزرگراه یقین می رساند. از صدر اسلام تاکنون آثار بسیاری در راستای نشر احادیث به چاپ رسیده است. یکی از این آثار ارزشمند و نفیس، کتاب بحارالانوار، اثر علامه گرانقدر مجلسی (رحمه الله علیه) است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی هم که سعی داشته،  در تولید نرم افزارهای علوم اسلامی گامی نو بردارد، با ارائه نرم افزار »معجم موضوعی بحارالانوار»، راهی تازه پیش پژوهندگان عزیز قرار می دهد تا با سهولت بیشتر، به امر تحقیق در زمینه روایات و علم حدیث بپردازند.

اشاره

نرم افزار «باب العلم»، به همت مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان و تهیه و تولید شده و در اختیار علاقمندان و مراکز علمی قرار گرفته است. در این نرم افزار سعی شده، سخنان، سیره و فضائل حضرت امیر مؤمنان علی (علیه السلام) جمع آوری و در قالب دو دفتر، در دو لوح فشرده ارائه گردد:

دفتر اوّل حاوی سخنان آن حضرت، به همراه کتابنامه موضوعی، صوت ادعیه و نگارخانه است و دفتر دوم به فضائل، سیره و تاریخ زندگی آن حضرت پرداخته است و کتاب های مربوط به آن زمینه را ارائه می دهد.

در این فرصت کوتاه، با ویژگی ها، محتوا و امکانات این نرم افزار آشنا می شویم و به کاستی ها و بایسته های آن اشاره می کنیم.

علم و فرهنگ دنیای جدید، مرهون تلاش و مجاهدت افراد بشر در اعصار گذشته است و در این میان، نخبگان و اندیشمندان نقشی اساسی در پیشرفت دانش و انتقال آن به نسلهای پس از خود بر عهده داشته اند. اگر تلاشها و ریاضتهای عالمان و اندیشمندان بزرگ در دوره های مختلف تاریخ نبود، طی این مسیر به کندی صورت می گرفت و این قافله همچنان در آغاز راه قرار داشت. بر این اساس، شناختن و شناساندن آثار پیشینیان و شرح حال بزرگان، هم از جهت بزرگداشت و قدرشناسی از آنان و هم از نظر آشنایی نسل های بعد با ذخایر ارزشمند بشری، امری لازم و ضرورتی اجتناب ناپذیر می نماید.

اهمیت این موضوع، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی را بر آن داشت تا نسخه نرم افزاری این کتب را در دسترس عموم محققان و علاقه مندان به رشته کتاب شناسی و رجال قرار دهد و این گونه، پژوهشگران عزیز بتوانند شناخت عمیق تری نسبت به علوم و معارف جهان تشیع به دست آورند. کتابخانه حاضر برنامه ای است که با هدف تسهیل و تسریع در دسترسی پژوهشگران به آثار نویسندگان شیعه تهیه شده است. در این برنامه، علاوه بر ارائه متن کامل مهم ترین کتب مذهب امامیه در زمینه تراجم و کتاب شناسی، قابلیتهای متنوعی جهت جستجو و انجام پژوهش های گوناگون در آنها فراهم آمده است.

اشاره

امروزه با گسترش وسایل اطلاع رسانی، پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و تشکیل مؤسسات جدید، بسیاری از کتب اسلامی در قالب دیجیتال آماده گردیده و زمینه های تحقیق و تتبع در آنها فراهم شده است.

انبوه این اطلاعات، وسایل تازه ای را برای نظام مند کردن اطلاعات و بهبود نظام اطلاع رسانی، مورد تاکید قرار می دهد، تا با ملاحظه شرایط زمان و گسترش اطلاعات و دانش ها، برنامه ای ارائه شود که در کمترین زمان، حداکثر استفاده را ممکن سازد.

توجه به فشرده کردن اطلاعات، چنان گسترده و عمیق است که پیوسته بر تکنولوژی ها و روش های اطلاع جویی، اطلاع اندوزی و اطلاع یابی تأثیر می گذارد.(1) امروزه رایانه ها با سرعت زیاد و امکانات ویژه، می توانند سنگینی بار اطلاعات را تحمل کرده و نیاز واقعی محققان را بر آورده سازند. یکی از بهترین روش ها و کامل ترین ابزار در اطلاع رسانی علوم اسلامی، نرم افزارهای معنایی یا همان موضوعی است.

اهمیت ترجمه قرآن

بهترین روش تبلیغ اسلام و ترویج آموزه های آن، ترجمه و ارائه معارف حیات بخش قرآنی است. میزان و تعداد ترجمه و شمارگان انتشار متون مقدس یک دین، مهم ترین شاخص موفقیت آن آیین به شمار می آید، به همین دلیل  مسیحیان با ترجمه کتاب مقدس خود به بیش از 1900 زبان زنده و محلی دنیا، موفق ترین دین در عرصه تبلیغ شناخته شده اند .

مسیحیان از زمان حضرت مسیح تا کنون، به طور متوسط، سالیانه یک ترجمه از کتاب مقدس منتشر کرده اند. این در حالی است که مسلمانان از زمان نزول قرآن کریم تاکنون هر بیست سال، تنها یک ترجمه جدید از قرآن ارائه کرده اند. (1)

مجله ره آورد نور از هفتمین شماره دوره جدید خود، بحث جدیدی را با عنوان «سلسله مقالات بررسی راهکارهای طراحی نرم افزار شناسایی احادیث مشابه» آغاز کرده. این بحث اگر چه برای اولین بار در یک مجله و در قالب سلسله مقالات به بحث گذاشته می شد،(1) ولی به موضوعی اشاره دارد که مدتهاست دغدغه تعدادی از مراکز حدیث پژوهی و پژوهشگران شیعی است.

از آنجا که این طرح، بسیار وسیع و گسترده است و به بررسی بسیار دقیق قریب به هزار جلد کتاب حدیثی مربوط می شود، شماره قابل توجهی از مؤسسات، اعم از مؤسسات فعال در زمینه تولید نرم افزار و مؤسسات فعال در زمینه پژوهش های حدیثی، با وجود تهیه و آزمایش برخی از روش ها در قطع کوچک، هنوز اجرای کامل چنین طرحی را به صلاح و صواب ندیده یا هنوز توان خود را برای انجام چنین کاری کافی نمی دانند.