دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات

دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات (325)

اشاره

نوشته حاضر، با هدف مروری بر فرمایشات مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی و فنّاوری‌های نوین ارتباطی و تبیین فرصت‌ها و تهدیدهای این فضا سامان یافته است. همچنین کوشیده‌ایم به شناسایی ضعف‌ها و قوّت‌های مطرح در این حوزه از نگاه ایشان بپردازیم و دورنمایی از منویات و دغدغه‌های معظم‌له را ترسیم نماییم.

سال‌هاست که ایشان در حوزه اهمّیّت فضای مجازی و توجّه ویژه به این مقوله، نکات ارزنده و سفارش‌های لازم را بیان می‌نمایند که متأسّفانه تاکنون فرمایشات ایشان، هنوز مورد توجّه و اهتمام لازم از سوی مسئولان قرار نگرفته است. امید است در دولت سیزدهم، توجّه بیشتری از نظر تئوری و عملی به رهنمودهای گهربار رهبری شود و تحوّلات چشمگیری را در این عرصه کلیدی که به اندازه انقلاب حایز اهمیت است، شاهد باشیم.

کلیدواژگان: فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی، اینترنت ملّی، شبکه ملّی اطّلاعات، مقام معظم رهبری.

  • نویسنده: احمد اکبری* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ علی نعیم‌الدین خانی** این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

اگرچه ذاتاً تلفن‌های هوشمند به ‌عنوان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط با سایرین شناخته می‌شوند، امّا بدون تردید، این وسیله کوچک و محبوب، در دنیای پیشرفته امروزی، به ابزاری غیرقابل ‌انکار در دنیای فنّاوری و توسعه خدمات مرتبط با آن تبدیل شده است و نقش بسیار مهم و پُررنگی در زندگی انسان مدرن ایفا می‌نماید.

تلفن‌های هوشمند، به دلیل ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی که نسبت به سایر ابزارهای فنّاوری دارند و همچنین با توجّه به امکانات جذّاب و متنوّعی که در اختیار کاربران قرار می‌دهند، توانسته‌اند به یک دستیار و همدم مجازی برای انجام تمامی فعّالیّت‌های روزمره افراد جامعه تبدیل شده، انقلابی عظیم در عرصه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات به وجود آورند.

این مهم در کنار ظرفیت‌های عظیم و رو به توسعه تلفن‌های هوشمند، سبب شده است که این وسیله کوچک و قابل‌ حمل، با حفظ کارکرد ارتباطی خود، به یک ظرفیت عظیم کامپیوتری تبدیل شده و با به چالش کشاندن تولیدکنندگان محصولات نرم‌افزاری، ضرورت بازنگری در شیوه‌های تولید و عرضه اطّلاعات، متناسب با خواست و ذائقه مخاطب و همگام با تکنولوژی‌ها نوین را صدچندان نماید.

در این مقاله، سعی شده است با بیان اهمّیّت جایگاه تلفن‌های هوشمند و نقش فعّال و بسزای آنها در فضای زندگی امروزی، به ‌ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های این وسیله مهم و فراگیر، در خصوص آگاهی‌بخشی و افزایش سطح فرهنگ و معلومات افراد جامعه، و همچنین بیان راهکارها و عوامل تأثیرگذار برای موفّقیّت در این عرصه پرداخته شود.

  • نویسنده: هادی دهقان حسام‌پور* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

دین و فرهنگ، در زندگی انسان نقش مهمی را ایفا می‌کنند و از سوی دیگر، فنّاوری و ابزارهای فنّاورانه، می‌توانند دین و فرهنگ و انسانیّت را نشانه روند. قرائن موجود، بیانگر آن است که جوامع پیشرفته ‎یا جوامعی که خود را در معرض فنّاوری افسارگسیخته قرار می‌دهند، بیشتر در مسیر جدایی از دین و فرهنگ واقع شده و از هویت حقیقی خویش جدا می‌شوند. از نگاهی دیگر، مزایا و منافع فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات بر کسی پوشیده نیست و چنانچه در زیر چتر انسانیت و دین و فرهنگ مدیریت شود، بسیار پُرفایده و کارآمد خواهد بود. در این مقاله، تأثیر فنّاوری بر دین‌داری و فرهنگ مورد بررسی قرار گرفته است.

  • نویسنده: محمد کهوند*

اشاره

وقتی سخن از عرصه «فرهنگ و تبلیغ دینی» به میان می‌آید، معمولاً نگاه‌ها معطوف به مخاطبان و کاربران عمومی است. بدیهی است که بخش بزرگی از مخاطب‌های این عرصه را افراد غیرمتخصّص تشکیل می‌دهند. به همین جهت، مراکز و نهادهای متولّی امر دین و فرهنگ، بسته به گستره وظایف خویش، ملزم به ارائه محتواهایی مفید و مناسب برای عامّه مردم نیز هستند.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، این مهمّ را از نظر دور نداشته و ضمن تولید محصولات تخصّصی وبی و ویندوزی در حوزه‌های مختلف علوم و معارف اسلامی، شمار قابل توجّهی از نرم‌افزارهای خود را در همین راستا تهیه و تولید کرده است. برخی از این محصولات، مستقلاً از آثار تولیدی مرکز نور به شمار می‌روند و بعضی دیگر، از جمله تولیدات سفارشی و مشارکتی نور می‌باشند و البته ما در این مختصر، در صدد شمارش همه آنها نیستیم و به معرّفی مهم‌ترین آنها بسنده می‌کنیم.

گفتنی است که محصولات تخصّصی و پژوهشی مرکز، مانند نرم‌افزار جامع الأحادیث و جامع تفاسیر نور و یا وبگاه جامع قرآنی و جامع الأحادیث، هر چند برای پژوهشگران و متخصّصان حوزه تفسیر و حدیث سامان یافته، امّا در آنها محتواهای عمومی نیز جهت استفاده سایر مخاطبان در نظر گرفته شده است؛ محتوا‌هایی همچون: ترجمه آیات، تفاسیر عامّه‌پسند، ترتیل، تلاوت مجلسی، ترجمه و شرح احادیث، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و یا زندگی‌نامه و سیره معصومان(ع).

همچنین، مرکز نور نرم‌افزارهای بسیاری را در زمینه مجموعه آثار شخصیت‌های بزرگ علمی و اسلامی تولید کرده که بیشتر جنبه تخصّصی دارند و در این مقاله، صرفاً به برخی از مهم‌ّترین مواردی اشاره شده که جهت بهره‌مندی عموم نیز مفید هستند. شماری دیگر از تولیدات نور برای عموم مخاطبان، برنامه‌های اندرویدی است که پرداختن به آنها، مجالی دیگر می‌طلبد و در اینجا از ذکر آنها صرف نظر نموده‌ایم.

بنابراین، در این نوشتار، تعدادی از مهم‌ترین محصولات برخط و برون‌خط نور را که با حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی مرتبط است و برای عموم مخاطبان نیز قابل استفاده می‌باشد، به‌اختصار معرّفی می‌نماییم.

  • نویسنده: به کوشش: علی نعیم‌الدین خانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

ظرفیت‌های تبلیغ دینی در فضای مجازی

گفت‌وگو با سهیل اسعد، مبلّغ دینی در عرصه‌های بین‌المللی

اشاره

در جهان امروزی، تعداد کاربران فضای مجازی پیوسته در حال افزایش است. این فضا به دلیل گستردگی‌ای که دارد، می‌تواند محلّ خوبی برای اطّلاع‌رسانی، تبلیغ و ترویج آموزه‌های دینی باشد. ظرفیت فضای مجازی، با وجود تهدیدها و الزاماتی که دارد، فرصت مغتنمی را برای مبلّغان دینی و اصحاب فرهنگ و اندیشه فراهم نموده است که می‌توانند از این رهگذر، آموزه‌ها و تعالیم اصیل دینی را بر اساس سطح و نیاز مخاطبان ارائه نمایند. ضرورت حضور مبلّغان حوزوی در این فضا، بر کسی پوشیده نیست. این مسئله، به‌ویژه در در ایام گسترش و شیوع بیماری کرونا، بیشتر احساس می‌شود. به همین مناسبت، در گفت‌وگویی اختصاصی با مبلّغ بین‌المللی، آقای سهیل اسعد، به موضوع «ظرفیت‌های تبلیغ دینی در فضای مجازی» پرداخته‌ایم.

  • نویسنده: به کوشش: حمید کرمی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

در حوزه مسائل اعتقادی، تبلیغ دینی و ارشاد مردم در صورتی اثرگذار است که رابطه مردم و روحانیت به شکل مطلوب برقرار باشد و مردم، همچنان به شنیدن آموزه‌های دینی از زبان روحانیت علاقه داشته باشند. در قرن معاصر، رابطه مردم و روحانیت در حوزه تبلیغ دینی فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. با توجّه به گسترش ابزارهای رسانه‌ای و تغییر سبک زندگی، ارتباط بین مردم و روحانیت، در حال فاصله گرفتن از شیوه سنّتی و کم‌رنگ شدن است؛ هر چند عوامل دیگری نیز در این کم‌رنگی دخیل هستند.

این پژوهش، در صدد شناسایی آسیب‌های ارتباط مردم و روحانیت در زمینه تبلیغ دین، و ارائه راهکارهای مناسب در جهت ترمیم و تعمیق این ارتباط است که با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تجربیات مبلّغان و صاحب‌نظران این بخش را مورد بررسی قرار داده است. ضعف عملکرد، عدم توجّه به نیازهای مخاطب، استفاده نکردن از ابزارهای جدید، نبودِ برنامه‌ریزی و توجّه نهادهای سیاست‌گذار، و نیز تغییر در سبک زندگی مردم، از جمله عوامل کم‌رنگ شدن ارتباط مردم و روحانیت است.

  • نویسنده: غلامرضا بدرخانی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

همه‌گیری فضای مجازی، مفاهیم بسیاری را در زندگی بشر دست‌خوش تغییر نموده است؛ در حوزه تبلیغ دینی، یکی از پُربحث‌ترین مفاهیم، تبلیغ دینی در فضای مجازی است. مقام معظم رهبری، به عنوان راهبر جامعه اسلامی در مواجهه با مسائل کلان انقلاب و اسلام، با توجّه ویژه به این مسئله در طول سالیان متمادی، رهنمودهای حکیمانه‌ای را در این خصوص بیان فرموده‌اند که بازخوانی، تدوین و دسته‌بندی این سخنان می‌تواند دست‌مایه ارزشمندی برای علاقه‌مندان به حضور در این فضا باشد.

در سند حاضر، با روش مطالعه کتابخانه‌ای ابتداء کلیه فرمایش‌های ایشان که به موضوع تبلیغ، فضای مجازی و تبلیغ مجازی مرتبط بوده، جمع‌آوری شده و سپس، با پالایش مواردی که ارتباط کمتری با موضوع داشته‌اند و کنارگذاشتن موارد تکراری، فیش‌های به‌دست‌آمده دسته‌بندی گردید. در گام پایانی نیز با کنار هم قراردادن فیش‌ها، مفاهیم قابل برداشت از این سخنان استخراج شد و با توجّه به ظرفیت محدود این نوشته، بخش مختصری از فرمایش‌های ایشان به عنوان شاهد و راهنما ارائه گردید.

  • نویسنده: محمد مصطفی حسینی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

اشاره

انجمن علمی مطالعات فضای مجازی حوزه علمیه، یکی از انجمن‌های علمی بیست‌گانه منتسب به حوزه علمیه است که به‌تازگی کار خود را شروع کرده است. امروزه، با پیشرفت‌هایی که در حوزه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات صورت گرفته، موضوع کارکرد فضای مجازی، جایگاه و اهمّیّت ویژه‌ای یافته است که نمی‌توان نقش آن را در تبلیغ و شناساندن دین و ارتقاء آموزه‌های دینی، نادیده گرفت. از طرف دیگر، حوزه علمیه، مهم‌ترین نهاد متکفّل تبیین، تبلیغ، صیانت و دفاع از آموزه‌های دینی است. انجمن علمی مطالعات فضای مجازی، می‌تواند گفتمان علمی حوزوی و دینی در خصوص مباحث فضای مجازی را دنبال کند و فعّالیّت‌های درحال‌انجام در حوزه فضای مجازی را با نگرش‌های دینی تطبیق دهد.

آنچه از نظر شما می‌گذرد، گزارشی است اجمالی از تشکیل انجمن علمی مطالعات فضای مجازی حوزه علمیه که امید است مورد استفاده خوانندگان و علاقه‌مندان قرار گیرد.

  • نویسنده: به کوشش: گروه فرهنگ دینی و تبلیغ مرکز نور

اشاره

موضوع نظارت بر فضای مجازی که بارها در فرمایش‌ها و سخنان حکیمانه رهبر معظم انقلاب و نیز متخصّصان و دست‌اندرکاران این حوزه، مورد توجّه و تأکید قرار گرفته، از مباحث مهم و کلیدی در حوزه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات است و تمام کشورهایی که وارد این عرصه می‌شوند، ناچارند که بر فضای مجازی نظارتی حساب‌شده داشته باشند تا در سایه آن، هم از فواید این حوزه بهره‌مند شوند و هم بدنه اجتماعی و فرهنگی خویش را از آسیب‌های این فضای مواج حفظ کنند‌. نظر به اهمّیّت این مسئله، مناسب دیدیم نگاهی به وضعیت این مقوله در کشورهای مختلف جهان داشته باشیم و آنگاه ضرورت توجّه به این موضوع را در کشور خودمان نیز یادآور شویم.

نوشتار حاضر، با استفاده از برخی منابع و مقالات موجود در فضای مجازی که در این باره به نگارش درآمده است، تهیه و تدوین شده که امید است مورد استفاده علاقه‌مندان و خوانندگان عزیز قرار بگیرد.

چکیده

دین مبین اسلام، آیینی جهانی و جاودانه است و به منظور تبیین و تنظیم رابطه بین خدا، انسان و جهان نازل شده است؛ چنین دینی برای تحقّق ویژگی‌هایی که از خاتمیت آن برخاسته، ماهیتاً باید تبلیغی نیز باشد و از همه ظرفیت‌ها برای گسترش خود بهره ببرد تا مفاهیم و پیامدهای آسمانی آن به همه انسان‌ها برای همیشه و در همه جا برسد.

با توجّه به اهمیت تبلیغ دین در دنیای امروز، از هر نوع امکانات و ابزار مدرن می‌توان در راستای تبلیغ استفاده کرد که یکی از این امکانات، فضای مجازی است؛ چه اینکه اهمّیّت تبلیغ دین در فضای مجازی، به‌مراتب بیشتر از رسانه منبر و در فضای مسجد است. از مزایای این نوع تبلیغ، دسترسی سریع و آسان، هزینه پایین و بازدهی سریع و بالا نسبت به سایر روش‌های تبلیغ است .

از طرف دیگر، در حکومت اسلامی برای نهاد دین، سه نقش اساسی: تحقیق، تبلیغ و تحقّق دین متصوّر شده است که ایجاد فضای سالم برای پرداختن به این نقش‌ها، از مهم‌ترین وظایف حوزه‌های علمیه است. برای تحقّق این امر، لازم است به سوی ایجاد رسانه‌های دینی متعدّد و متکثّر حرکت کرد و از ظرفیت ویژه این ابزارها در جهت گسترش ارزش‌های الهی بهره برد.

در این میان، تلاش سازمان‌های وابسته مثل سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه و دانشگاه را نمی‌توان انکار کرد؛ امّا این مهم نیاز به توجّهات ویژه و گسترده‌تری دارد. ازاین‌رو، فرهنگ‌سازی مناسبی میان همه سطوح همچون حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و کسانی که دغدغه اسلامی و انقلابی دارند، لازم است.

به نظر می‌رسد که در این زمینه، مراجع عظام تقلید و علماء اسلام می‌توانند گرد هم آیند تا پس از گفت‌وگو، مسیر را شناسایی نموده، با تشکیل مجموعه‌های اندیشه‌ورز در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها و سایر نهادها، حمایت مادّی و معنوی خود را اعلام کنند؛ مطلبی که در این پژوهش تلاش شد با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی ابعاد آن پرداخته شود.

  • نویسنده: طیبه قاسمی ورجانی، دانش‌پژوه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ دکتر علیرضا ابراهیمی، دانشیار دانشگاه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

چکیده

تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولت‌ها و رسانه‌های غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمی‌آورند و با تبلیغات نادرست، می‌کوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روش‌های جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک می‌کند با آشنایی راهبردی تاکتیک‌های دشمن، محتوای غنیّ دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نمایند که عمده‌ترین تاکتیک‌های دشمن در این زمینه، عبارت است از:

نمایش زننده برخی اعتقادات غیردینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفان‌های کاذب و انحرافی به عنوان گرایش‌های دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوّع در عرصه فنّاوری در راستای اشاعه فحشا و دین‌گریزی کاربران و به‌ویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومت‌های اسلامی در استفاده ازفنّاوری‌های نو در عرصه نظارت و مدیریت.

پژوهشگران در این مقاله، تلاش کرده‌اند با گردآوری آراء و نظریات مختلف صاحب‌نظران، به مطالعه و بررسی راه‌های متنوّع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته، با معرّفی این راه‌ها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن در این زمینه، به ایمنی‌بخشی مخاطبان در فضای مجازی کمک نمایند.

  • نویسنده: مهدی عمروآبادی، کارشناس ارشد و طلبه سطح سوم حوزه علمیه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ محمداسماعیل عبداللهی، دکترای تصوف و عرفان اسلامی و عضو گروه علمی فرق و ادیان حوزه علمیه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ محمد کرمی‌نیا، دانشجوی گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

زیست‌بوم پژوهش‌های علوم اسلامی را در فضای مجازی ترسیم می کنیم

گفت‌وگوی اختصاصی ره‌آورد نور با رئیس جدید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی

اشاره

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، سال 1354 در تهران متولد شد. ایشان دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و فارغ‌التحصیل دکترا در رشته علوم قرآن و حدیث از واحد تربیت مدرس دانشگاه قم، بیش از بیست سال است که با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در رده‌های مختلف مدیریتی و پژوهشی همکاری می‌کند و همچنین، دارای کرسی تدریس در دانشگاه و نهادهای حوزوی و سابقه چند سال معاونت فنّاوری اطّلاعات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه قم است. نگارش مقالات متعدّد علمی و پژوهشی، مدیریت و مشارکت فعّال در طراحی، تولید و توسعه محصولات فنّاورانه، از جمله آثار به جای مانده از ایشان است. از جمله مسئولیت‌های اجرائی و فرهنگی حجّت‌الاسلام بهرامی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مسئولیت‌هایی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (مانند: قائم‌مقام ریاست مرکز، قائم‌مقام معاون پژوهش، معاون پژوهش، معاون شبکه اطّلاع‌رسانی نور، مدیر گروه پژوهشی حدیث، عضو هیئت مدیره شرکت نور رایانه سپهر)؛ مدیر پژوهشکده فنّاوری اطّلاعات و علوم اسلامی وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه و مدیر گروه علمی تربیتی حدیث؛ عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه؛ مدیر گروه علمی مرکز تخصّصی حدیث حوزه؛ دبیر شورای فضای مجازی حوزه علمیه؛ نماینده مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در کمیته محتوای مرکز ملّی فضای مجازی؛ شرکت در برگزاری نمایشگاه‌های مختلف داخلی نرم‌افزارهای علوم اسلامی و نمایشگاه‌های خارجی فنّاوری اطّلاعات مانند جی‌تکس دوبی و کتاب فرانکفورت آلمان.

دکتر بهرامی اکنون پس از پایان دوره ریاست جناب حجّت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری بر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، با حکم مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ـ مدّ ظله العالی ـ به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شدند و از ابتداء سال 1399 شروع به کار کردند. در این فرصت، گفت‌وگویی اختصاصی با ایشان انجام شده است که به نظر خوانندگان فرهیخته فصلنامه ره‌آورد نور می‌رسد.

 معرفی کتاب

کتاب «فقه حریم خصوصی»، دفتر نخست از دوره «فقه فنّاوری‌های نوین ـ بخش اوّل: فقه فضای مجازی» است و در واقع، محصول درس‌های آیت الله حمید شهریاری است که تحت عنوان «فقه فنّاوری‌های نوین» به صورت هفتگی در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار می‌شود. اثر حاضر، طیّ چهار فصل به طرح مباحثی درباره فقه حریم خصوصی پرداخته است.

  • نویسنده: دکتر حمید شهریاری

اشاره

رشد و توسعه فنّاوری‌های اطّلاعاتی و ارتباطی، سبب شکل‌گیری پدیده‌ای به نام «فضای سایبری» شده است. فضای سایبری، به معنای هرگونه محیط الکترونیکی است که ارتباطات و انتقال اطّلاعات در آن روی می‌دهد. امروزه فضای سایبری، صرف‌نظر از مزایای زیادی که برای کاربران در امر بازیابی اطّلاعات دارد، از جمله: سرعت، سهولت و دقت، آسیب های بسیاری را نیز مانند: کم‌رنگ‌شدن ارزش‌های مترقّی، جعل هویت و کلاهبرداری، رواج سطحی‌نگری فکری، مزاحمت‌ها و جرایم سایبری، برای کاربران به همراه داشته و لزوم بررسی اخلاق به مفهوم بایدها و نبایدها و پایبندی به آن در فضای سایبری جهت فعّالیّت در این فضا با آرامش و به دور از آسیب های متعدّد را ضروری ساخته است. اخلاق اطّلاعات اسلامی، به معنای تولید، ذخیره، اشاعه و بازیابی اطّلاعات با توجّه به آموزه های اسلام و قرآن و با رویکرد اسلامی است.

اصول اخلاقی خواجه نصیرالدّین طوسی، به عنوان شاخص‌ترین فیلسوف فضیلت‌گرای ایرانی در توسعه رویکردهای فضیلت‌گرا به اخلاق فضای سایبر که به جای هدایت کردار به هدایت فضایل روحی انسان تأکید می‌کند، می‌تواند نگاه تازه‌ای برای تدوین خطمشی‌های اخلاقی در فضای سایبر باشد. اصول اخلاقی مورد توجّه خواجه نصیرالدین طوسی، مانند: صداقت، حسادت، عدالت، عفّت، صبر و شفقّت، قابل تطبیق با فضای سایبری بوده و می‌توان با استناد به آن موارد، الزاماتی را برای فضای سایبری مدّ نظر قرار داد.

پژوهش حاضر، به روش مروری ـ کتابخانه ای، درصدد تطبیق این اصول با فضای سایبری است. بر اساس بررسیِ انجام‌شده، مشخّص گردید که اخلاق، نه تنها در محیط فیزیکی و واقعی، بلکه در فضای سایبری و مجازی نیز به جهت آثار و پیامدهای زیانبار آن، باید مورد توجّه قرار گیرد. در همین راستا، بایسته است که تلاش های بیشتری، چه در جامعه حقیقی و چه در جامعه سایبری و مجازی، به منظور نهادینه‌کردن اصول اسلامی در حیطه تولید، نشر و استفاده از اطّلاعات صورت گیرد.

  • نویسنده: ناهید خوشیان*؛ مرضیه یاری زنگنه**

امکان سنجی هوشمندسازی علوم اسلامی

پیش نشست اوّل نخستین همایش هوش مصنوعی و علوم اسلامی؛ 29 فروردین‌ماه سال 1398 ـ سالن اجتماعات مرکز نور؛ سخنران: دکتر بهروز مینایی و دکتر حمید شهریاری

سخنران پیش از نشست: دکتر بهروز مینایی

پیشینه بحث هوش مصنوعی

بسم الله الرحمن الرحیم. بنده به عنوان مقدّمه بر صحبت های آقای دکتر شهریاری که سخنران اصلی امروز هستند و نیز معرّفی پروژه «نجف» که مخفَّف عبارت «ناصر جامع فقیه» است، چند کلمه‌ای را خدمت شما عزیزان عرض می‌کنم. این جلسه، پیش‌نشستی است برای یک نشست و همایش اصلی که قرار است در آبان‌ماه سال جاری به منظور فرهنگ‌سازی استفاده از هوش مصنوعی در علوم اسلامی، به خصوص در مسیر فقاهت و اجتهاد، برگزار شود.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از سال 1368 شمسی راه‌اندازی شد. اتفاقاً می‌خواستم عرض کنم که دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت، مهرماه امسال سی سالگی خودش را جشن می‌گیرد و این موضوع، با سی سالگی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی همزمان شده است. بنده پروژه کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه علم و صنعت گرفتم. ما جزء ورودی‌های سال 1374ش بودیم. در سال 1376 توانستیم از پروژه خودمان که سیستم خِبرۀ رجال بود، دفاع کنیم. این پروژه، به عنوان یکی از سیستم‌های مقدماتی بحث فقیه‌یار محسوب می‌شود. اینکه گفتم، در واقع، بیانگر سابقه این همایش است.

  • نویسنده: تدوین: علی نعیم الدین خانی

چکیده

همگانی‌شدن استفاده از پیام‌رسان‌های موبایلی، با وجود ایجاد آسان‌سازی در ابعاد زندگی انسان، چالش‌هایی را نیز متوجّه زندگی وی ساخته است. انتشار شایعه و عدم دقت افراد در بازنشر مطالب ناصحیح و جعلی‌بودن برخی محتواها، از جمله این چالش‌هاست. علاوه بر این روش، اعتبارسنجی این محتوا نیز برای عموم کاربران روشن نیست. نقل احادیث، یکی از مصادیق محتواهای منتشرشده در پیام‌رسان‌هاست که با مشکل‌ انتشار احادیث جعلی، ناقص و یا با برداشت ناصحیح مواجه بوده و اعتبارسنجی نیز در آن با معضلاتی همچون تخصّصی‌بودن اعتبارسنجی و در دسترس‌نبودن منابع برخط روبه‌روست. به نظر می‌رسد که استفاده از راهکارهای فنّی نظیر ارائه منابع جامع برخط حدیثی به همراه راهکارهای آموزش عمومی و سواد رسانه‌ای، و همچنین، بسیج رسانه‌ها در اصلاح فرهنگ مواجهه با حدیث، در بین عموم مخاطبان پیام‌رسان‌ها می‌تواند برطرف کننده چالش‌های ذکر شده باشد.

  • نویسنده: محمد مصطفی حسینی*

چکیده

متن ویرایش‌شده، علاوه بر زیبایی ظاهری، به ‌سرعتِ درک مطلب خواهد افزود و در محتوای رقومی، انتقال انواع اطّلاعات میان فرازهای مختلف را آسان‌تر نموده، مانع فعّالیّت‌‌های موازی در متون مشابه خواهد شد. حرکت به سوی ویرایشگری هوشمند و دقیق متون با استفاده از قواعد و یادگیری ماشین، هدف ارزشمندی است که از جمله می‌توان سخن پیشوایان دین(ع) را به عنوان ابتداء این مسیر برگزید.

ویرایش صحیح روایات، نقش اثرگذار خود را در پژوهش‌های حدیث‌محوری چون: «احادیث متّحد»، «روایات مشابه»، «ترجمه و شرح روایات»، «پژوهش‌های موضوعی» و «فرازهای کاربردی» نشان خواهد داد و راهی را برای فعّالیّت در دیگر متون اسلامی خواهد گشود.

  • نویسنده: محمد حبیب زاده بیژنی*

سونامی بلاکچین یا زنجیره همتایان

آیت الله شهریاری، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه: استفاده از بستر اقتصاد دیجیتال، فرصتی برای استفاده بهتر از فناوری در دوران تحریم‌ها

به گزارش واحد خبر مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، همایش امضاء تفاهمنامه همکاری پول مجازی ملی کشور (ققنوس) سه‌شنبه‌شب، ۹ بهمن‌ماه در محلّ اسپیناس پالاس تهران برگزار شد. در این همایش، آیت‌الله شهریاری، معاون قوّه قضائیه و رئیس مرکز آمار و فنّاوری اطّلاعات، به همراه مدیرعامل‌های بانکهای: ملّی، ملّت، پارسیان و پاسارگاد و نیز جمع بسیاری از متخصّصان و کارشناسان حوزه اقتصاد، فنّاوری و حقوق حضور داشتند.

اشاره

دبیرخانه شورای سیاست‌‌گذاری فقه معاصر وابسته به معاونت پژوهش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، در راستای گفتمان‌سازی درباره مباحث مربوط به فقه معاصر، آراء و دیدگاه‌های اساتید معظم و صاحب‌نظران این عرصه را جویا شده و در قالب کتابی با عنوان «فقه معاصر؛ چالش‌ها و راهکارها» در دست تدوین و انتشار دارد. مقاله حاضر که به این دبیرخانه ارائه شده، در چهار محور کلّی سامان یافته است: 1. ضرورت فقه معاصر؛ 2. بیان وضعیت مطلوب فقه و بررسی وضعیت موجود؛ 3. بررسی چالشهای پیش روی فقه معاصر؛ 4. ارائه راهکارهای مناسب جهت نیل به وضعیت مطلوب. امید است که مطالب این نوشتار، مورد استفاده فقه‌پژوهان و علاقه‌مندان به مباحث مربوط به فقه معاصر قرار گیرد.

  • نویسنده: دکتر حمید شهریاری

نگرشی بر مؤلفه های جامعه اطلاعاتی

فرصت ها و چالش های ساختاری جامعه اطلاعاتی با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران*

چکیده

در عصر کنونی، اطّلاعات، به نماد عصری مبدل گردیده که ما در آن زندگی می کنیم. امروزه بارها سخن از انفجار اطّلاعاتی، انقلاب، تکنولوژی اطّلاعاتی و حتّی جامعه اطّلاعاتی به میان می‌آید. اصطلاح جامعه اطّلاعاتی، بازگوکننده توسعه تکنولوژی‌های نوین اطّلاعاتی و تجدید سازمان جامعه، پیرامون جریان اطّلاعات است. امروزه اطّلاعات در تمام صوَر خود به کمک شبکه‌های انفورماتیک، با سرعتی بیش از پیش در دسترس است. این روند با توجّه به کاربرد روزافزون بزرگراه های اطّلاعاتی، در حال سرعت گرفتن بوده و اطّلاعات به عنوان یک کالای قیمتی، در عرصه تمدّن کنونی جهان ظاهر می‌شود. استقرار این جامعه، سبب ایجاد صنایع، مشاغل و محصولات تازه می‌گردد؛ واقعیتی که زمینه‌های اقتصادی جامعه را با مظاهر جدیدی مواجه می‌کند.

زیرساخت‌های جامعه اطّلاعاتی را می‌توانیم درسه دسته زیر قرار دهیم:

  • الف. زیرساختهای ارتباطات از راه دور؛
  • ب. زیرساختهای مرتبط با دانش‌ها؛
  • ج. زیرساختهای تکنولوژیک مرتبط‌کننده اطّلاعات.

در واقع، جامعه اطّلاعاتی قبل از هر چیز، مولود پیوندهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متعدّدی است که ریشه در ساختار فنّی اجتماعی آن دارد. در اینجا می‌توان به مواردی از آنها اشاره کرد: دیجیتال، پیدایش زبان‌های نوین کامپیوتری همچون Gmail، توسعه تمامی اجزاء شبکه‌های مخابراتی مثل: کابل نوری، ماهواره و تلفی‌ها، و بالاخره پیوند همگی آنها در ساختاری به نام اینترنت که شبکه را عملاً از دیوارهای قبلی (سازمانی، محلّی و ملّی) رها می‌سازد. جامعه اطّلاعاتی، در بر دارنده صوَر نوین ارتباطی در پرتو ابزارهای خاصّی مثل اینترنت می‌باشد که می‌توان به دوستیابی، کنفرانس، مناظره الکترونیک و... اشاره کرد. این پدیده، سبب ایجاد انواعی از اجتماعات مجازی در فضای الکترونیک گشته است. به این اعتبار، می‌توان گفت فضاهایی با عناصر جدید و بدون مرزهای جغرافیایی و سیاسی، روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یافته‌های این مقاله همانگونه که در ادامه خواهیم دید، حاکی از این موضوع است که ظهور جامعه اطلاعاتی، مقارن با چند پدیده می‌باشد؛ مواردی همچون: الف. جهانی شدن اقتصاد؛ ب. ظهور اقتصاد مبتنی بر دانایی؛ ج. توسعه و کاربرد عمیق شبکه‌های ارتباطی و پیام‌های دیجیتال.

  • نویسنده: علی محمد دوست، دانشجوی دکترای حقوق بین الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید ؛ عبدالرضا عالیشاهی، دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
شما اينجا هستيد:خانه فهرست موضوعی دین، فرهنگ و فناوری اطلاعات