سرقت علمی؛مفاهیم، مصداقها و روشهای پیشگیری
چکیده
سرقت علمی، یعنی نسبت دادن آثار و نوشتههای دیگران به خود. اگر نویسنده در تهیۀ اثر خویش از منبع یا منابعی استفاده کند، اما از ارجاع و استناد به منابع خودداری، یا در آن کوتاهی نماید، مرتکب سرقت علمی شده است. در زبان انگلیسی، اصطلاح پلیجریزم (plagiarism) برای سرقت علمی به کار میرود و در زبان فارسی، اصطلاحاتی چون: انتحال، سخنربایی و دستبرد علمی، معرف این رفتار غیر اخلاقی در پژوهش است. به خود بستن آثار دیگران، از گذشتههای دور ناپسند شمرده میشده و امروزه با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینههای ارتکاب آن و نیز ابزارهای تشخیص و پیشگیری از آن، گسترش یافته است. این مقاله، نخست تعریفی فراگیر از سرقت علمی ارائه میکند و به ترسیم چشماندازی کوتاه از پیشینۀ آن میپردازد. سپس به موضوع سرقت علمی در فضای دیجیتال اشاره نموده و در ادامه، انواع سرقت علمی، انگیزهها و دلایل ارتکاب آن را بر میشمارد و راههای تشخیص و پیشگیری از آن را نشان میدهد.
اخلاق و اطلاعات
جامعه امروز به طور روزافزون از جنبههاي آموزشي، ارتباطات، اطلاعات، اقتصاد، بازار و جز آن به فناوريهاي ارتباطي و شبكههاي اطلاعاتي وابسته شده است. با گسترش و نفوذ اين فناوريها در چارچوبهاي بيرون از نهادهاي علمي و پژوهشي و مبدل شدن آن به محيطهايي از نوع خانگي و يا اقتصادي، برداشتهاي تازهاي از رابطه اخلاقيات را با آن مطرح كرده است و از اين طريق، نگرانيها و پرسشهاي فراواني را به وجود آورده است.
يكي از پرسشهاي بنيادين اين است كه با توجه به فضاي باز اطلاعاتي جديد كه افراد را از هر قيد و بند ناخواستهاي آزاد ميكند و گزينههاي افراد را افزايش ميدهد، در اين شرايط، نظامهاي اخلاقي، در چالش و كشمكش يا فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي چگونه عمل كنند؟ آيا بايد با ايجاد دشواري همه گناه را به تحولات ساختاري و آنان كه تحولات ساختاري را آشكار و شفاف ميكنند، نسبت دهند يا اينكه به دنبال راه حلهاي منطقي و صحيح باشند تا بتوانند اخلاق يا به تعبير اين نوشتار، اخلاق اطلاعات را به اخلاق عملي تبديل سازند؟
گذری بر جرایم رایانه ای
چکیده
پیدایش رایانه و پس از آن دنیای مجازی اینترنت، همراه خود دستاوردهای مثبت و منفی بسیاری داشته و دارد. از جمله پیامدهای منفی آن, پیدایش جرایم نوظهور رایانهای و اینترنتی( Computer & Cyber Crime) است. این نوشته در صدد کاوش در مورد چیستی جرایم رایانهای از دریچه حقوقی است. ویژگیهای خاصی چون: تخصصی و علمی بودن، دارای حیثیت عمومی و خصوصی بودن، پیچیدگی خاص، دشوار بودن تعیین صلاحیت کیفری، جهانی بودن، دشوار بودن کشف بزهکار که در این دست از جرایم بروز کرده، است آن را از دیگر جرایم متمایز می نماید. ما در این نوشته به طبقهبندی این جرایم با توجه به نوع تأثیر آن میپردازیم. از اینرو، میتوان این جرایم را چنین طبقهبندی کرد:
الف – جرایم رایانهای فرهنگی، شامل: جرایم بر ضد مالکیت فکری و جرایم اخلاقی چون جرایم توهین و اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن، جرایم محتوا (Content Crime)و افشای اسرار خصوصی افراد میشود.
حریم خصوصی و جامعه اطلاعاتی
چکیده
این مقاله در تلاش است تا به دو پرسش اساسی در باب حریم خصوصی پاسخ گوید:
اول، اینکه تعریف حریم خصوصی چیست و چه موضوعاتی را شامل می شود؟ و دیگر، اینکه رعایت حریم خصوصی در کدام موارد لازم است و این موارد لازم چه استثنائاتی دارد؟
در این مقاله به نقش خاص فناوری اطلاعات در رشد و توسعه دستیابی به اطلاعات و بازیابی آن اشاره میشود که پیش از آن، در این حد وسیع امکانپذیر نبوده است. این امر میتواند منافع و مضاری را در پی داشته باشد. محدودۀ شمول مفهوم حریم خصوصی در این مقاله بحث شده و سپس به ارزش داوری در باب افشای اطلاعات مربوط به آن پرداخته شده است و حفظ حریم خصوصی از ارزشهای اولی در تفکر اسلامی محسوب گردیده است.در ادامه، به عناوین متعددی که کارهای ما بدان متصف میشود، اشاره میشود و اینکه مطابق هر عنوان ارزش داوری مستقلی میتواند وجود داشته باشد. البته گاهی ارزش حمایت از حریم خصوصی با ارزشهای نهادی و خصوصی دیگر در تعارض قرار میگیرد و حل تعارض بر اساس اولویت در ارزشها مطابق دیدگاه دین اسلام صورت خواهد گرفت.
علل پیدایش موضوعات غیر اخلاقی در نظام اطلاع رسانی
چكيده
در جوامع امروزي، همگام با پيشرفت روزافزون فناوريهاي جديد، نياز به اطلاعات و امكان استفاده از آن، از ضروريات اساسي است. با توجه به پيشرفتهاي قرن اخير در زمينه علوم رايانه، فناوري اطلاعات از اهميت ويژهاي برخوردار است؛ به طوري كه قرن حاضر را «عصر اطلاعات» نيز ناميدهاند؛ قرني كه در آن، استفاده بهينه از اطلاعات عامل مهم توسعه و پيشرفت تلقي ميگردد.
وابستگي رشد علم و دستيابي به اطلاعات، اهميت فناوري اطلاعات را بيشتر نشان ميدهد؛ چنانكه يكي از عوامل مهم در ارزيابي پيشرفت كشورها، ميزان دستيابي به اطلاعات و چگونگي استفاده از آن است. از سوي ديگر، گسترش امكان دسترسي به شبكههاي متصل به هم، مسائل مهم اخلاقي، حقوقي و فرهنگي جديدي را مطرح ميسازد.
محرمانه بودن اطلاعات شخصي كه در شبكههاي عمومي قابل دسترسي است، از مهمترين مسائلي است كه بايد مورد توجه دقيق قرار گيرد. راهزنيهاي الكترونيكي و ساير جرمهاي انفورماتيكي، عدم رعايت حق ناشر نيز از اين مقوله بوده و بايد مورد بررسي واقع شوند.
پیشگیری اجتماعی از جرایم سایبری، راهکاری اصولی برای نهادینه سازی اخلاق سایبری
چکیده
انسان عصر حاضر، افزون بر دنیای فیزیکی، که از زمان خلقت خود با آن مانوس بوده و با شرایط و مقتضیات آن خو گرفته، به دنیای جدیدی به نام فضای سایبر پا گذاشته که از ویژگی های متمایزی برخوردار است. این فضا توانمندی هایی برای پیشبرد بهینه امور در اختیار دارد که بشر را ناگزیر از به کارگیری بدون تبعیض و فراگیر آن در تمامی عرصه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی، بهداشت و درمان و حتی نظامی کرده است. انعطاف پذیری و سادگی بی نظیر در کاربری، حتی موانع سنی و میزان دانش و مهارت را نیز برداشته است. بی تردید، این وضعیت بیم و امیدهایی را بر می انگیزد. اما آن چه مسلم است این که بهره برداری صحیح و سودمند از این فضا مستلزم رعایت هنجارهایی است که تخطی از آنها میتواند باعث آسیب هایی شود و برخی از آنها حتی مستوجب جرم انگاری و مجازات گردند. با این حال، چنان چه به کاربران، که مانند کودکی نوپا در این دریای بیکران رها هستند، آموزش های صحیحی داده نشود، هرگونه مقابله با هنجار شکنی های سایبری در جهت برقراری موازین اخلاقی سایبری، می تواند با ایرادات جدی حقوقی و اخلاقی مواجه گردد. این نوشتار بر آن است با بررسی راهکارهای پیشگیری اجتماعی از جرایم سایبری، به عنوان شاخه های از پیشگیری از وقوع هنجارشکنی های مجرمانه سایبری، میزان کارایی آن را در نهادینه سازی هنجارهای اخلاقی سایبری مورد بررسی قرار دهد.
آینده نگاری جرایم دیجیتال
مقدمه
در حالی که کامپیوترها فراگیرتر و استفادهی آنها راحتتر شده است، مجرمان یاد میگیرند که چگونه آنها را برای سوء استفاده به کار ببرند.
به تازگی میلیاردها دلار خسارت در دنیای دیجیتال کشف شده است و میلیاردها دلار خسارت دیگر هنوز به صورت کشف نشده باقی مانده است. تریلیونها دلار سرقت میشود که بیشتر آنها هیچ گاه پیدا نمیشود. مجرمان حرفهای قرن بیستویکم از راه رسیدهاند؛ مجرمان دنیای دیجیتال. بدتر از همه اینکه هر کسی که با کامپیوتر آشنا باشد، میتواند مجرم شود. میتواند هر مرد، زن یا هر بچهای باشد. خود جرم در طبیعت معلوم است. گاهی اوقات ثبت میشود و گاهی نمیشود ـ صرفاً در دنیای دیجیتال و تنها با سوابقی که به صورت الکترونیکی ثبت میشوند، رخ میدهد.
ارتباطات انسانی و سازمانی و چالش های فناوری اطلاعات*
چکیده
یکی از عوامل اثرگذار بر انتظارات آدمی از نقش خود و دیگران اصول اخلاقی است. اصولی که هر کس در تصمیمگیری و رفتار خود باید رعایت کند. رهیافتهای گوناگونی نسبت به جنبههای اخلاقی کار مدیران بهکار گرفته شده است. در این مقالهّ به رهیافت عدالت پرداخته میشود. بدینمنظور نخست پارهای از فرصتها نظیر انسجام سازمانی مبتنی بر فناوری اطلاعات، واقعیت مجازی و خلاقیت مبتنی بر فناوری اطلاعات و تهدیدها مانند کاهش حضور اجتماعی و غنای اطلاعاتی، عدم ارضای نیاز مطرح شدن و نیاز اجتماعی، دشواری ایجاد اعتماد و ایجاد تنیدگی مورد بررسی اجمالی قرار میگیرد و آنگاه به رهیافتهای اخلاقی در تصمیمگیری اشاره میشود.
فناوری اطلاعات و ضرورت نظارت والدین
اشاره
به دلیل استفادۀ روزافزون و همگانی از پدیدههای فناوری اطلاعات و ارتباطات، به خصوص در دسترس بودن این ابزار و امکانات برای کودکان و نوجوانان، خطرات و آسیبهای کاربری آنها، ضروري است مطالبی، در بارۀ نظارت والدین بر استفاده این گروه آسیبپذیر ارائه شود.
رویکردی اسلامی به تطبیق پذیری میراث اخلاقی با دنیای مجازی(1)
مقدمه
پیشینه طولانی و جایگاه بلندمدت مطالعات اخلاقی در تاریخ بشر و در هم آمیختگی آموزههای دینی و اخلاقی، سبب شده که اخلاق همواره به عنوان یکی از ارکان مباحث نظری و رفتاری دین اسلام مورد توجه قرار گیرد. بخش مهمی از میراث اخلاقی مسلمانان که از سه سرچشمه میراث وحیانی، ایرانی و یونانی نشأت گرفته است، به گونهای مستقیم یا غیرمستقیم به مهمترین اجزای یک فرایند ارتباطی، یعنی تولید، توزیع و دریافت پیام پیوند خورده است. بررسی تجربه تاریخی مسلمانان نیز از به هم پیوستگی اخلاق و نظام ارتباطی و جنبه قدسی بودن آن حکایت میکند.