نرم افزارهای اسلامی (300)
اشاره
آنچه در این مقاله از نظر شما خوانندگان محترم میگذرد، گزیدهای از متن وبینار مهندس احمد ربیعیزاده، مدیر محترم اداره پردازش هوشمند مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در 24 آذرماه 1399 مصادف با هفته پژوهش ارائه شده بود. از آنجا که این وبینار، مشتمل بر نکات مفید در خصوص کاربرد هوش مصنوعی در پژوهشهای علوم اسلامی است، مناسب دیده شد در فصلنامه ره آورد نور انعکاس یابد. طی این وبینار، با مقوله هوش مصنوعی و کاربردهای آن در پژوهشهای علوم اسلامی و نمونههایی از این دستاوردها در تولیدات وبی و نرمافزارهای ویندوزی مرکز نور آشنا میشوید.
- نویسنده: مهندس احمد ربیعیزاده* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
چکیده
امروزه باوجود گسترش روزافزون فنّاوری و ظهور ابزارهای متنوّع دیجیتال، همچنان رایانههای شخصی و سیستمعاملهای بهکاررفته در آنها، سهم گستردهای از بازار فنّاوری را به خود اختصاص دادهاند. در این میان، سیستمعامل ویندوز که یکی از دهها سیستمعامل موجود در جهان میباشد، به دلیل ابتکار عملی که شرکت مایکروسافت در طراحی، اجراء و عرضه این سیستمعامل در سالهای ابتدائی فراگیرشدن رایانههای شخصی انجام داده است، توانسته سهم عمدهای از بازار کاربران سیستمعاملهای گوناگون را به خود اختصاص دهد. در این مقاله، با توجّه به کارکرد خاصّ و ویژه استفاده از رایانههای شخصی، در مقایسه با سایر ابزارهای دیجیتال و همچنین محبوبیت و رواج گسترده سیستمعامل ویندوز، در مقایسه با سایر برندهای رقیب و با هدف تبیین ضرورت تداوم تولید محصولات فرهنگی مبتنی بر این سیستمعامل، وضعیت تولید محصولات فرهنگی عمومیِ مبتنی بر سیستمعامل ویندوز، مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته و برخی از شاخصترین شرکتهای فعّال در این حوزه و محصولات تولیدی آنها معرّفیشده است.
- نویسنده: هادی دهقان حسامپور* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
اشاره
محصولات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در موضوعات گوناگون علوم و معارف اسلامی سامان یافته است و همه حوزههای مربوط به: عقاید، کلام، قرآن، حدیث، ادعیه، فقه، احکام و مناسک، فلسفه، منطق، عرفان، اخلاق، تربیت، ادبیات، طب، فرهنگ، اجتماع، تاریخ و سیره، جغرافیا، نجوم، سیاست، انسانشناسی، شخصیتشناسی و آثار بزرگان را پوشش میدهد.
یکی از این موضوعات، اخلاق است. تولیدات نور در حوزه اخلاق، به دو دسته کلّی قابل تقسیم است: الف. محصولاتی که تنها به همّت محقّقان و متخصّصان مرکز تهیه و تولید شده و همه یا بخش بسیاری از آن، به موضوعات و مباحث اخلاقی مرتبط است. ب. نرمافزارهایی که با مشارکت مرکز نور سامان یافته و تمام یا قسمتی از آن، به ارائه متون و مطالب اخلاقی اختصاص دارد. در این نوشتار، به معرّفی اجمالی مهمترین این محصولات به ترتیب الفبایی میپردازیم.
- نویسنده: علی نعیمالدین خانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
اشاره
آنچه در این گزارش میخوانید، مروری است بر نشستهای خبری و رونماییهای برگزارشده در ماه پایانی سال 1399 و اوایل سال جاری که در آنها، از برخی محصولات جدید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پردهبرداری شده است. نسخه جدید حدیث ولایت، مجموعه آثار سید هادی خسروشاهی ـ نسخه 3، دانشنامه تفسیر صافی، دانشنامه تفسیر طبری، و نهجالبلاغه اندرویدی ویژه حاملهای همراه، از جمله محصولات تازهای است که در طی مراسمی چند، از آنها رونمایی شد و به محقّقان و علاقهمندان علوم و معارف اسلامی معرّفی گردید.
- نویسنده: دفتر تحریریه ره آورد نور
چکیده
تفسیر صافی، اثر مولی محسن فیض کاشانی، یکی از تفاسیر روایی مهم شیعی به شمار میرود. با توجّه به جایگاه و اهمّیّت این تفسیر، پژوهش فنّاورانه آن ضرورت داشت. از آنجا که پژوهش به شیوه فرهنگ موضوعی، تخصّصی، زمانبر و پُرهزینه است، هیئت علمی گروه قرآن مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برآن شد که در پژوهش صافی، از روش دانشنامهای استفاده کند. این بود که دانشنامه تفسیر صافی شکل گرفت. رابط کاربری این برنامه، به لحاظ شهرتش سه زبانه (فارسی، عربی و انگلیسی) بوده و پژوهش اوّلیه آن، در سالهای دور تحقّق یافت و تولید آن، بهدلایلی به تعویق میافتاد؛ امّا توفیق رفیق گشت تا در سال 1399 شاهد خودنمایی این تفسیر گرانسنگ در عرصه دسکتاپ باشیم. امید است که مقبول طبع اساتید تفسیر و علوم قرآن و طلاب و دانشجویان این رشته قرار گیرد.
- نویسنده: عزتالله مرتضایی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
چکیده
اگرچه ذاتاً تلفنهای هوشمند به عنوان وسیلهای برای برقراری ارتباط با سایرین شناخته میشوند، امّا بدون تردید، این وسیله کوچک و محبوب، در دنیای پیشرفته امروزی، به ابزاری غیرقابل انکار در دنیای فنّاوری و توسعه خدمات مرتبط با آن تبدیل شده است و نقش بسیار مهم و پُررنگی در زندگی انسان مدرن ایفا مینماید.
تلفنهای هوشمند، به دلیل ویژگیها و قابلیتهای منحصربهفردی که نسبت به سایر ابزارهای فنّاوری دارند و همچنین با توجّه به امکانات جذّاب و متنوّعی که در اختیار کاربران قرار میدهند، توانستهاند به یک دستیار و همدم مجازی برای انجام تمامی فعّالیّتهای روزمره افراد جامعه تبدیل شده، انقلابی عظیم در عرصه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات به وجود آورند.
این مهم در کنار ظرفیتهای عظیم و رو به توسعه تلفنهای هوشمند، سبب شده است که این وسیله کوچک و قابل حمل، با حفظ کارکرد ارتباطی خود، به یک ظرفیت عظیم کامپیوتری تبدیل شده و با به چالش کشاندن تولیدکنندگان محصولات نرمافزاری، ضرورت بازنگری در شیوههای تولید و عرضه اطّلاعات، متناسب با خواست و ذائقه مخاطب و همگام با تکنولوژیها نوین را صدچندان نماید.
در این مقاله، سعی شده است با بیان اهمّیّت جایگاه تلفنهای هوشمند و نقش فعّال و بسزای آنها در فضای زندگی امروزی، به ضرورت بهرهگیری از ظرفیتهای این وسیله مهم و فراگیر، در خصوص آگاهیبخشی و افزایش سطح فرهنگ و معلومات افراد جامعه، و همچنین بیان راهکارها و عوامل تأثیرگذار برای موفّقیّت در این عرصه پرداخته شود.
- نویسنده: هادی دهقان حسامپور* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
شعر حافظ همه بیتالغزل معرفت است آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش
سخن نخست
نرمافزار دانشنامه چندرسانهای حافظ، پس از 7 سال تحقیق و پژوهش و برنامهنویسی فنّی، در سال 1392 به همّت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید و عرضه گردید. برای انتخاب متن اصلی نرمافزار، تمامی نسخههای کهن و جدید بازبینی شد و بین نسخههای موجود (بیش از 35 نسخه چاپی و 44 نسخه خطی)، مقایسهای دقیق صورت گرفت و در نهایت، نسخه علّامه قزوینی و قاسم غنی با تصحیح خانلری و مقدّمه ذوالنور انتخاب شد.
دقّت و وسواس زیاد در تهیه و تولید محتوا، حضور مؤثّر استادان و بزرگان فرهنگ، هنر و ادب پارسی در فرآیند تولید این محصول، و نیز بازسازی و احیاء نسخههای قدیمی سده نهم هجری، بخشی از ویژگیهای منحصربهفرد این نرمافزار به شمار میرود. مرکز نور با تولید این برنامه، خدمتی بس بزرگ به جامعه ادبی و زبان فارسی و نیز حافظدوستان و حافظپژوهان ایران و جهان نموده است.
کاربری عمومی و آسان این نرمافزار، دامنه کاربران این نرمافزار را توسعه داده و گستره فراوانی از مخاطبان، شامل گروههای سنّی از سطح دانشآموزی تا استادان ارجمندان دانشگاهی و حوزوی و پژوهشگران فرهنگ و ادب فارسی را دربرمیگیرد؛ امّا به نظر میرسد این نرمافزار در میان انبوه تولیدات مرکز نور، مغفول واقع شده و چندان در میان اهل ادب و هنر شناختهشده نیست. این نوشتار، در صدد معرّفی شگفتانههای بینظیری است که تنها در این نرمافزار قابل دسترسی است و مشابهی برای آنها یافت نمیشود.
- نویسنده: محمد قربانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
چکیده
نهجالبلاغه و غررالحکم، مهمّترین آثاری هستند که سخنان گهربار امام علی(ع) را گردآوری کردهاند. نهجالبلاغه در میان دانشمندان اسلامی (شیعه و سنّی)، جایگاه ویژهای یافته است. به لحاظ موضوعی، این اثر یکی از متون مهم دینی، اخلاقی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حکومتی است که در این دانشها، کاربرد بسزایی دارد. برایناساس، شروح و ترجمههای بسیاری بر آن نگاشته شده است. نیز فهرستهای موضوعی متعدّدی دانشمندان بنام برای آنها ترتیب دادهاند. ازاینرو، ضرورت تولید دانشنامه علوی توسط مرکز نور روشن است. به همین دلیل، گروه حدیث معاونت پژوهش وظیفه خود دانست که دانشنامه علوی1 را ـ که سالها از تولید آن میگذشت ـ در دستور کار قرار دهد و آن را از لحاظ منابع کتابخانه و پژوهشهای متناسب با نهجالبلاغه و غررالحکم غنی نماید و به همراه آخرین دستاوردهای فنّاوری اطّلاعات مرکز نور ارتقاء دهد و نسخه دوم آن را به عموم علاقهمندان، پژوهشگران، حدیثپژوهان و استادان رشته حدیث و علوم حدیث حوزه و دانشگاه تقدیم کند. ما ثواب و پاداش این کار سترگ را به روح حجّتالإسلام و المسلمین دکتر حاج سید جواد مظلومی(ره)، مدیر سابق گروه حدیث و مدیر پژوهشی دانشنامه علوی، تقدیم مینماییم.
نگارش این مقاله، متأسّفانه مصادف با رحلت ایشان در دهم بهمنماه سال جاری گردید. خداوند رحمان، روح ایشان را غریق رحمت خویش سازد.
- نویسنده: عزتالله مرتضایی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
کتابخانه اخلاق اسلامی
آغازی بر فعالیتهای اخلاقپژوهی گروه اخلاق معاونت پژوهش مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
اشاره
در این مقاله، به معرّفی نرمافزار کتابخانه اخلاق اسلامی پرداخته شده است. تا به حال، دو نسخه از این نرمافزار تولید شده که نسخه دوم آن، با عنوان «دانشنامه اخلاق اسلامی» در معرض استفاده کاربران قرار گرفته است. نسخه یک این برنامه، شامل متن 363 عنوان کتاب در 620 جلد از منابع مهم در زمینه علم اخلاق، به زبان عربی و فارسی است و کتابخانه نسخه دوم این نرمافزار نیز حاوی 445 عنوان کتاب در 914 جلد است.
جمعآوری منابع مهم اخلاقی در چهار رویکرد: نقلی، فلسفی، عرفانی و تلفیقی، موضوعبندی کتابها و قسمت کتب مرتبط در نسخه یک، و افزایش منابع، استفاده از قالب کتابخانه استاندارد، ایجاد دامنه موضوعی در نسخه دوم، از جمله قابلیتهای مهم این برنامه ارزشمند است.
- نویسنده: تقی آسمانی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
اشاره
با توجّه به جایگاه رفیع و ارزشمند علم اخلاق در میان علوم و معارف اسلامی و توسعه اخلاقپژوهی در سالهای اخیر، گروه اخلاق مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با تولید «کتابخانه اخلاق» در سال 1394 و «دانشنامه اخلاق» (فهرست جامع) در سال 1397، امکان پژوهش نرمافزاری را برای جامعه اخلاقپژوهان و محقّقان و علاقهمندان این حوزه فراهم کرد. بحمدالله، تاکنون انتظارات کاربران مرکز نور در این حوزه تا حدّ بسیاری برآورده شده است. در این مقاله، به گزارش نسخه «دانشنامه اخلاق» پرداخته میشود.
- نویسنده: تراب فولادی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
محراب ابرویت بنما تا سحرگهی دست دعا برآرم و در گردن آرمت
(دیوان حافظ شیرازی، غزل 91)
چکیده
دعا، بهترین وسیله برای تعالی جان بنده و تقرّب به خالق هستی است. آرامش روحی و روانی، گمشده انسان کنونی است که با دعا به دست میآید. مفاتیحالجنان حاج شیخ عبّاس قمی(ره)، بهترین دانشنامه دعایی است که شیعیان کاملترین استفاده را از آن در مراسم مذهبی خود میبرند و دیجیتالیسازی آن در عصر فنّاوری اطّلاعات، بسیار ضرورت داشت. به همین جهت، در سال 1380 این اثر با عنوان «نورالجنان» توسط گروه قرآن مرکز نور به اهل دعا تقدیم شد. با توجّه به ارتقاء محتوایی و ساختاری برنامهها، اینک جا دارد این محصول نیز ارتقاء یابد و نسخه جدیدی از آن تولید شود و در اختیار اهل دعا و دعاپژوهان قرار گیرد.
در این نوشتار، نخست سخنی در ارزش معنوی دعا در قرآن و حدیث ارائه شده و سپس، به فلسفه شکلگیری و تحلیل و طراحی نورالجنان1 پرداخته شده و در پایان، دانشنامه دعا و زیارت (نورالجنان2) معرّفی شده است. از خوانندگان محترم تقاضامندیم پیش از تولید برنامه، با انتقادات ارزنده و پیشنهادات سازنده خود، ما را در بهینهسازی آن یاری رسانند.
- نویسنده: عزتالله مرتضایی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
دانشنامه مفاهیم عالیه ادعیه و زیارات (دانشنامه صحیفه سجادیه)
آخرین پژوهشهای کتب اربعه معرفتی (قرآن، نهجالبلاغه، صحیفه سجادیه و مفاتیحالجنان)
چکیده
دعا، چشمه زلال معارف الهی است که توسط اهلبیت(ع) بیان شده است. از آنجا که فهم این معارف، بهسادگی امکانپذیر نیست، محقّقان گروه اخلاق و دعا بر آن شدند تا با تولید دانشنامه مفاهیم عالیه ادعیه و زیارات، گامی مؤثّر در اعتلای فرهنگ شیعه بردارند. این دانشنامه، شامل: درختواره، کتابخانه، شروح ادعیه و زیارات، ترجمه صحیفه به زبانهای مختلف میباشد. مهمترین بخش آن، درختواره است که بر اساس نمایهنامه موضوعی صحیفه سجادیه مصطفی درایتی و با شیوهای نوین، بر محور پنج کتاب: «صحیفه جامعه، مصباح المتهجد، کامل الزیارات، الإقبال بالأعمال و المزار الکبیر» تولید شده است.
- نویسنده: محمدامین الهیمنش*؛ این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نرمافزارهای اخلاقی نور؛ ضرورتها و قابلیتها
گفتوگو با حجتالاسلام والمسلمین عزتالله مرتضایی، مدیر گروه «قرآن، اخلاق و دعا»
اشاره
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سروسامان دادن به تولیدات خود، از گروههای متعدّد علمی در معاونت پژوهشی بهره میبرد. یکی از این گروهها، گروه «قرآن، اخلاق و دعا»ست که تاکنون نرمافزارهای فاخر و پُرمخاطبی را در کارنامه فعّالیّت خود به ثبت رسانده است و از آن جمله میتوان به نرمافزار: جامع تفاسیر نور، نور الجنان و دانشنامه اخلاق اشاره نمود.
ازآنجاکه این شماره از فصلنامه رهآورد نور، به معرّفی فعّالیّتها و تولیدات گروه «اخلاق و دعا» در مرکز نور اختصاص دارد، به حضور حجّتالاسلام والمسلمین عزّتالله مرتضایی، مدیر محترم گروه «قرآن، اخلاق و دعا» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رسیدیم و با ایشان درباره پیشینه، روند تولید و قابلیتهای نرمافزارهای اخلاقی نور به گفتوگو نشستیم. امید است که این مصاحبه، مورد استفاده علاقهمندان و خوانندگان عزیز قرار گیرد.
- نویسنده: تهیه و تنظیم: علی نعیمالدین خانی
اشاره
وقتی سخن از عرصه «فرهنگ و تبلیغ دینی» به میان میآید، معمولاً نگاهها معطوف به مخاطبان و کاربران عمومی است. بدیهی است که بخش بزرگی از مخاطبهای این عرصه را افراد غیرمتخصّص تشکیل میدهند. به همین جهت، مراکز و نهادهای متولّی امر دین و فرهنگ، بسته به گستره وظایف خویش، ملزم به ارائه محتواهایی مفید و مناسب برای عامّه مردم نیز هستند.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، این مهمّ را از نظر دور نداشته و ضمن تولید محصولات تخصّصی وبی و ویندوزی در حوزههای مختلف علوم و معارف اسلامی، شمار قابل توجّهی از نرمافزارهای خود را در همین راستا تهیه و تولید کرده است. برخی از این محصولات، مستقلاً از آثار تولیدی مرکز نور به شمار میروند و بعضی دیگر، از جمله تولیدات سفارشی و مشارکتی نور میباشند و البته ما در این مختصر، در صدد شمارش همه آنها نیستیم و به معرّفی مهمترین آنها بسنده میکنیم.
گفتنی است که محصولات تخصّصی و پژوهشی مرکز، مانند نرمافزار جامع الأحادیث و جامع تفاسیر نور و یا وبگاه جامع قرآنی و جامع الأحادیث، هر چند برای پژوهشگران و متخصّصان حوزه تفسیر و حدیث سامان یافته، امّا در آنها محتواهای عمومی نیز جهت استفاده سایر مخاطبان در نظر گرفته شده است؛ محتواهایی همچون: ترجمه آیات، تفاسیر عامّهپسند، ترتیل، تلاوت مجلسی، ترجمه و شرح احادیث، احکام شرعی، اخلاق اسلامی و یا زندگینامه و سیره معصومان(ع).
همچنین، مرکز نور نرمافزارهای بسیاری را در زمینه مجموعه آثار شخصیتهای بزرگ علمی و اسلامی تولید کرده که بیشتر جنبه تخصّصی دارند و در این مقاله، صرفاً به برخی از مهمّترین مواردی اشاره شده که جهت بهرهمندی عموم نیز مفید هستند. شماری دیگر از تولیدات نور برای عموم مخاطبان، برنامههای اندرویدی است که پرداختن به آنها، مجالی دیگر میطلبد و در اینجا از ذکر آنها صرف نظر نمودهایم.
بنابراین، در این نوشتار، تعدادی از مهمترین محصولات برخط و برونخط نور را که با حوزه تبلیغ و فرهنگ دینی مرتبط است و برای عموم مخاطبان نیز قابل استفاده میباشد، بهاختصار معرّفی مینماییم.
- نویسنده: به کوشش: علی نعیمالدین خانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
ضرورت کاربست هوش مصنوعی در علوم اسلامی*
گفتوگو با حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
اشاره
اوّلین همایش ملّی «هوش مصنوعی و علوم اسلامی» به منظور همافزایی و تبیین بیشتر اهداف و تواناییها، در چهارم آبان 1399 در شهر مقدّس قم برگزار شد تا با گردهمایی صاحبنظران علوم حوزوی و دانشگاهی، علاوه بر شناخت ظرفیتها، فرصتها و تهدیدها، زمینههای هرچه بهتر این خیزش محقّق شود.
هوش مصنوعی، به عملکرد سیستمهایی گفته میشود که در شرایط محیطی خاصّ میتوانند تصمیمگیری صحیح داشته باشند و واکنشهایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از خود نشان دهند؛ به عبارت دیگر، فرآیندهای هوشمند انسانی، نظیر شبیهسازی فرآیندهای تفکّری و شیوههای استدلالی انسانی و پاسخ موفّق به آنها و یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حلّ مسائل، توسط ماشین انجام میشود.
هوش مصنوعی کمک میکند فرآیندی که توسط انسان در مدّت چند ساعت یا چند روز، آن هم با درصد بالای خطا صورت میگیرد، در چند ثانیه و با دقّت بالا تحقّق یابد. بنابراین، هوش مصنوعی میتواند در زندگی انسان کاربردهای بسیاری داشته باشد.
معرفی کتاب: گزارش تولیدات نرمافزاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (3 جلد)
(محصولات مشارکتی و سفارشی) سال 1387 تا 1396
درآمد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در راستای اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسانسازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعتبخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی و انسانی، از مزیتهای فنّاوری اطّلاعات و امکانات نوپدید رایانهای بهره گرفته است.
این مرکز تاکنون در دو عرصه برخط و برونخط، با ارائه خدمات متنوّع فنّاوری اطّلاعات به محقّقان و مراکز علوم دینی، در ترویج معارف حقّه اهلبیت(علیهم السلام)، به موفّقیتهای ارزشمند و چشمگیری دست یافته است. این خدمات، شامل اخذ سفارش از اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور تبدیل محتواهای اسلامی آنان به نرمافزارهای رایانهای و یا عرضه این محتواها در فضای مجازی و تبادل دیتاست.
مقدمه
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ارائهکننده نرمافزارهای علوم اسلامی است که در موضوعات متنوّعی به تولید و عرضه محصولات ویندوزی و وبی اقدام کرده است. یکی از این موضوعات، مباحث مربوط به علوم عقلی، مشتمل بر دانش: فلسفه، کلام و عرفان است که نیازهای علمی و پژوهشی بسیاری از محقّقان و علاقهمندان این حوزه را پاسخگوست. این نرمافزارها که در وهله نخست در قالب نسخههای دسکتاپ یا آفلاین تولید شده، به همّت محقّقان و متخصّصان نور، بهویژه پژوهشگران و دستاندکاران معاونت پژوهشی و معاونت تولید مرکز سامان یافتهاند.
گفتنی است که معاونت پژوهشی مرکز نور، از گروههای مختلفی تشکیل شده که از آن جمله، گروه علمی عقلی است که در موضوعات: فلسفی، کلامی و عرفانی به انجام تحقیقات لازم و بسترساز برای تولید نرمافزارهای مرتبط با این علوم فعّالیّت میکند.
مجموعه تولیدات نرمافزاری مباحث علوم عقلی در مرکز نور، در سه قالب کلّی: کتابخانهای، معجم موضوعی و درختوارهای سامان یافته است. معمولاً در نرمافزارهای کتابخانهای، بیشتر سعی در گردآوری و ارائه منابع و فراهم نمودن امکانات تحقیقاتی و کاربردی برای جستوجوی لفظی در متن است؛ ولی در نرمافزارهای معجم موضوعی و درختوارهای، سعی و هدف کلیدی تولیدکنندگان برنامه، بسترسازی برای جستوجوی مفهومی و تحلیل موضوعیِ محتوای متون مرجع و اصلی است.
آنچه در ادامه خواهید خواند، محتوا و قابلیتهای محصولاتِ تولیدشده یا در دست تولید است که از ابتداء کار مرکز تاکنون در زمینه علوم عقلی عرضه شدهاند یا خواهند شد. امید است که این نوشتار، مورد توجّه خوانندگان عزیز قرار گیرد.
- نویسنده: علی نعیمالدین خانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
درآمد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برای سامان دادن پژوهشهای رایانهای خویش، از گروههای متعدّد علمی و افراد متخصّص و کارشناس در حوزه علوم و معارف اسلامی بهره میبرد و در این سالها، تاکنون محصولات کاربردی و مفیدی را در زمینههای مختلف تولید کرده و در معرض استفاده علاقهمندان و محقّقان قرار داده است. یکی از این گروههای علمی، گروه علوم عقلی نور است که به همت حجّتالاسلام والمسلمین حمیدرضا شیرملکی اداره و مدیریت میشود.
گفتنی است که به کوشش گروه علوم عقلی مرکز نور، محصولات نرمافزاری ارزشمندی تولید و عرضه شده است. یکی از مهمترین پروژههای در دست اقدامِ این گروه، «دانشنامه فرق و مذاهب» است. این پروژه، در راستای تصریح اساسنامه مرکز مبنی بر تولید برنامههای مورد نیاز پژوهشگران علوم اسلامی، بهویژه برای دینپژوهان و علاقهمندان حوزه فرق و ادیان، طراحی شده و به مرحله اجراء درآمده است که به نوبه خود، منبع مناسبی برای پژوهشهای دینی خواهد بود و در مسیر ساماندهیِ تحقیقات حوزه فرق و مذاهب، بسیار راهگشا میباشد.
آنچه در این مختصر از نظر شما میگذرد، گذری است اجمالی بر معرّفی، چرایی و هدف، چشمانداز، محتوا و قابلیتهای تحقیقاتی نرمافزارِ «دانشنامه فرق و مذاهب» که امید است مورد توجّه و استفاده خوانندگان محترم قرار گیرد.
- نویسنده: به کوشش: گروه علوم عقلی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
اشاره
جستوجو در متون فلسفی موجود در نرمافزارهای دیجیتالی میتواند به دو صورت «لفظی» و «مفهومی» انجام پذیرد؛ امّا جستوجوی لفظی بهتنهایی نمیتواند نیاز و خواسته محقّقان این حوزه را برآورده کند. ازاینرو، حتماً نیازمند آن هستیم که امکاناتی برای جستوجوی مفهومی در متون نیز فراهم شود. بر این اساس، یکی از ابزارهای دستیابی به این مهمّ، ابزار معاجم موضوعی است تا بتواند ما را تا حدّ مطلوبی به نتایج جستوجوی مورد نظر پژوهشگران نزدیک سازد و مسیر پژوهشهای معنایی در منابع فلسفی را به دست دهد.
در این نوشتار، سعی میشود که چگونگی تحلیل محتوای متون فلسفی به صورت: موضوع، نمایه، کلیدواژه و سیستمهای جانبی (مشترکات، مترادفات و یا مرتبطات) در معاجم موضوعی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین، اهمّیّت فوقالعاده آنها در راستای آسانسازی و دقّت هرچه تمامتر در تحقیق در قالب جستوجوی مفهومی برای پژوهشگران علوم فلسفی و حکمت و تولید علم از این طریق، بحث شود.
- نویسنده: حمیدرضا شیرملکی* این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
یکپارچه سازی محتواهای مرکز، نقش مهمی در تولید دانش دارد
گفتوگو با مهندس مهدی نیکنام، معاون فنّی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
اشاره
در سالهای گذشته، تولید محتوا و عرضه آن به کاربران، یکی از مؤلّفههای مطرح در حوزه فنّاوری اطّلاعات به شمار میرفت؛ امّا امروزه یکپارچهسازی دادهها به همراه تعامل با کاربران و استفادهکنندگان محصولات نرمافزاری، از اهمّیّت بسیار بالایی برخوردار است. نظر به اهمّیّت مباحث فنّی و هوش مصنوعی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با معاون محترم فنّی مرکز نور، جناب آقای مهندس، مهدی نیکنام، گفتوگو نمودیم.
در این مصاحبه، به مباحث و محورهایی همچون: جایگاه معاونت فنّی، بخش ادارهها و وظایف کلّی، بسترهای تولید نرمافزار در مرکز، یکپارچهسازی اطّلاعات (گراف دانش)، تعامل با مراکز علمی و مؤسسات پژوهشی دیگر، دادهمحوری و ارزیابی رفتار کاربران، خواهیم پرداخت. امید است که مورد توجّه و استفاده علاقهمندان قرار گیرد.
- نویسنده: تهیه و تنظیم: علی نعیمالدین خانی