در این دنیای تبادل همه‌جانبه اطلاعات، کشور ما نیز از این قافله عقب نمانده و مراکز گوناگون علمی و فرهنگی، رفته رفته به وسایل جدید ارتباطی و اطلاعاتی مجهز می‌گردند تا جامعه جهانی و تشنگان معارف بلند اسلامی را سیراب سازند.
موتورهای جستجو با همه سرعت و دقتی که در پاسخگویی به سؤالات دارند، در بسیاری از موارد نتوانسته‌اند پاسخگوی مناسبی برای سؤالات تخصصی انسان باشند. در این میان، دسته دیگری از موتورهای جستجو زاده شده‌اند که بر اساس هوش انسانی کار می‌کنند(1) و بر آن‌اند که آدمی را در حرکت به سوی قله‌های دانایی یاری‌گر باشند. از بین موتورهای جستجوگر انسانی می‌توان به موتور جستجوی چاچا(2) اشاره نمود.
از بین سایت‌ها و موتورهای گوناگونی که در زمینه پرسش و پاسخ در جهان مشغول فعالیت‌اند، سایت چاچا (CHACHA)(3) رتبه اول را به خود اختصاص داده است. این سایت نمونه‌ای از پایگاه‌های اجتماعی است که از 4 سپتامبر 2006 آغاز به کار کرد و سعی در ارائه سرویس و پاسخگویی به کاربران در نقاط مختلف جهان نمود. در ژانویه 2008 با راه‌اندازی سرویس جستجو تلفن همراه و در ماه آوریل همان سال با راه‌اندازی سرویس صوتی موبایل بر میزان مخاطبانش افزود. بسیار قابل توجه است که تعداد سؤال و جواب‌های این سایت از ماه دسامبر 2010 به فراتر از یک میلیارد رسیده است.
طبق بیان این سایت، روزانه 3 میلیون سؤال از سوی حدود 600000 بازدید کننده مطرح می‌شود. تنها در یک روز رکورد 1 میلیون بازدید کننده و 2 میلیون پیام کوتاه، توسط این سایت شکسته شد.
بیشترین سؤالات در بخش‌هایی چون: سرگرمی‌ها و تفریحات، فرهنگ، آموزش و پرورش، خانواده، دوست‌یابی، شخصیت‌های تاریخی، اسطوره‌شناسی و مذهب صورت گرفته است.
62000 نفر همه روزه پاسخگوی سؤالات کاربران این سایت می‌باشند که بر اساس توانایی‌ها و علایق و تخصص‌هایشان تقسیم شده‌اند. بیشترین استفاده کنندگان این سایت، 18 تا 49 سال دارند.
در کشور اسلامی ما نیز مراکز و پایگاه‌های گوناگونی وجود دارند که سعی می‌کنند با شیوه‌های گوناگون پاسخگوی سؤالات و رفع شبهات مخاطبان خود باشند.
شیوه‌های پاسخگویی به سؤالات
فارغ از دنیای اینترنت، برای پاسخگویی به سؤالات افراد غالبا راه‌های متفاوتی وجود دارد. در این نوشتار، ابتدا به شیوه‌های مختلف اشاره‌ای کوتاه می‌کنیم و در ادامه، به امکانات و قابلیت‌های فضای مجازی درباره پرسش و پاسخ می‌پردازیم:
1.اعزام کارشناس پاسخگو به مراکز علمی و آموزشی و فرهنگی، برگزاری میزگردهای دانشجویی و برگزاری نشست‌های فکری و فرهنگی در دانشگاه‌ها در قالب‌های سخنرانی، میزگرد و مناظره، نمونه‌هایی از این نوع پاسخگویی به پرسش‌ها است.
2.مشاوره خصوصی: ارائه مشاوره‌های حضوری، نوعی از فعالیت‌های مرتبط با پاسخگویی به سؤالات و در راستای حل مشکلات کاربران به شمار می‌آید که امروزه در بیشتر مراکز و مجتمع‌های فرهنگی و آموزشی مورد توجه قرار می‌گیرد.
3.نشست‌های پرسش و پاسخ: نمونه این کار هم‌اکنون از سوی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمه قم(4) با هدف جهت‌دهی به اندیشه دینی جامعه و تأمین نیازهای فکری آن و نیز مبارزه با شبهات و تهاجم فرهنگی دشمن تشکیل یافته است. این مرکز علاوه بر پاسخگویی از طریق سایت و نیز از طریق پست جواب قبول، با ترتیب دادن نشست‌های پرسش و پاسخ و سخنرانی با حضور فرهیختگان جامعه،سعی در بالا بردن ضریب ایمنی جامعه در برابر دشمنان دین و نظام اسلامی دارد.
4.پاسخگویی تلفنی: برخی مراکز مانند سامانه پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی، تنها از طریق تلفن 09650 در زمینه‌های: عقاید، قرآن و حدیث، تاریخ و سیره، اجتماعی و سیاسی، اطلاعات عمومی، احکام، مشاوره با رویکرد دینی و با بهره گرفتن از بیش از 200 کارشناس در حوزه‌های: مشاوره، احکام، اعتقادات و معارف اسلامی، توانایی پاسخگویی به دو هزار سؤال را در روز دارد.
5.پاسخگویی کتبی: یکی دیگر از روش‌های پاسخگویی به سؤالات و رفع شبهات، پاسخگویی کتبی است که به نشانی پرسش کنندگان فرستاده می‌شود؛ برای نمونه، مؤسسه در راه حق که جزء مؤسسات با سابقه در پاسداری از ارزش‌ها و عقاید اسلامی است، به صورت کتبی و با ارسال نامه به مؤسسه و همچنین به صورت اینترنتی از طریق سایت و پست الکترونیکی و همچنین از طریق پیامک، پاسخ دهنده سؤالات دینی و عقایدی می‌باشد.
در برخی از مراکز مانند مشاوره حوزه علمه قم، علاوه بر پاسخگویی مستقیم و حضوری به پرسش‌های مخاطبان، از طریق تلفن و مکاتبه نیز سؤالات پاسخ داده می‌شود.
6.پاسخگویی اینترنتی: همگام با تحولات جهانی و فناوری‌های جدید در عرصه ارتباطات، در شیوه پرسش و پاسخ نیز تحولات شگرفی رخ داده است. امروزه یکی از روش‌های پاسخگویی، بهره‌گیری از پدیده اینترنت است. بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند با مراجعه به سایت و یا وبلاگ و با فرستادن سؤالات خود از طریق پست الکترونیک و یا حضور در تالارهای گفتگو، در یک گفتگوی زنده سهیم شده و پرسش‌های خود را از کارشناسان و متخصصان فن بپرسند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخ سؤالاتشان را دریافت نمایند. مدیران و مسئولان بسیاری از پایگاه‌ها نیز برای اینکه به تعداد بیشتری از مراجعان با سلایق گوناگون خدمات بدهند، با بهره‌گیری از این فناوری، روش‌های متنوعی را در اختیار کاربران خود قرار داده‌اند.
برای نمونه در این نوشتار به معرفی چند پایگاه که در حوزه علوم اسلامی به پاسخگویی کاربران خود مشغول‌اند، آشنا می‌شویم.
معرفی چند پایگاه پرسش و پاسخ
- پایگاه ای پرسش(5)
این پایگاه یکی از پایگاه‌های پرسش و پاسخ در موضوعات مختلف اسلامی است که امکان جستجوی سریع هزاران سؤال و جواب را با طبقه‌بندی موضوعی در زمینه‌های مختلف اسلامی، برای کاربران عادی، طلاب و مبلغان در سراسر دنیا فراهم می‌کند. با توجه با گستردگی و حجم اطلاعات مورد نیاز بشر، این پایگاه بر آن است که در یک دوره زمانی، کامل‌ترین و به روزترین جواب‌های مورد نیاز را همراه با امکان دسترسی آسان در اختیار پرسشگران محترم قرار دهد. این سیستم پس از بررسی ده‌ها پایگاه مشابه داخلی و خارجی پاسخگویی به سؤالات، متفاوت‌تر از دیگر پایگاه‌ها طراحی شده است؛ به صورتی که می‌توان گفت برآیندی از ویژگی‌های یک سیستم جامع پرسش و پاسخ را بر اساس الگوهای ایرانی اسلامی و همچنین فناوری‌ها و استانداردهای به روز دارا است.
این سامانه پاسخگویی، همزمان با حفظ اصل تخصصی جواب دادن به سؤالات با رویکرد دقت و سرعت، در موضوعات متنوع دینی و مسائل خانوادگی به ارائه خدمات مشغول می‌باشند. این موضوعات عبارت‌اند از: مشاوره در زمینه: مهارت‌های زندگی، مهارت‌های ارتباطی همسران، تربیت فرزند، آسیب‌های اجتماعی، موفقیت در ازدواج و...؛ اخلاق و ادب اسلامی؛ کلام و اعتقادات؛ معارف قرآنی شامل تفسیر و علوم قرآنی؛ فقه و احکام عملی؛ علوم حدیث؛ فرق و مذاهب اسلامی و ادیان ابراهیمی شامل: مسیحیت، یهودیت، اسلام و ادیان غیر توحیدی؛ تاریخ اسلام؛ تمدن اسلامی؛ فلسفه اعم از فلسفه اسلامی و فلسفه غرب؛ عرفان و تصوف، عرفان‌های نوظهور و... .
کاربران می توانند، پس از مشاهده صفحه اصلی سایت، از چند طریق جواب پرسش‌های خود را دریافت کنند:
1.قسمت آرشیو سؤالات: در این بخش، قابلیت مشاهده سؤالات در موضوعات مختلف و دسته‌بندی شده، همراه با جواب وجود دارد؛ به این گونه که کاربران با کلیک روی هر سؤال، جواب آن را به صورت زیرنویس مشاهده می‌کنند و با کلیک روی لینک صفحه اصلی، از قسمت آرشیو خارج می‌شوند.
2.بخش ارسال سؤالات: کاربر می تواند با نوشتن متن سؤال و ارسال آن، پس از حداکثر 72 ساعت جواب خود را دریافت کند. در این بخش، کاربر برای دریافت جواب اختصاصی خود باید به عضویت پایگاه درآید.
3.بخش ارتباط با پاسخگویان به طور زنده: در این بخش، چنانچه پاسخگویان آنلاین باشند، تصویری از پاسخگو قابل مشاهده است و برای کاربر پس از کلیک بر روی تصویر، پنجره‌ای باز می‌شود که امکان چت کردن را فراهم می‌کند و او می‌تواند به صورت مستقیم سؤالات و شبهات خویش را مطرح کند و جواب خود را همزمان دریافت کند.
این قابلیت منحصر به فرد که یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین قابلیت سایت می‌باشد، امکان پرسش و پاسخ و همچنین بحث و گفتگو درباره سؤالات و شبهات دینی را به صورت زنده برای کاربران فراهم می‌کند.
در این قسمت، از کارشناسان متبحّر و اساتید مبرّز حوزه و دانشگاه استفاده شده است تا جواب‌ها از پختگی و استناد قوی برخوردار باشد.
تفاوت گفتگوی زنده در این سایت جامع با سایت‌های موجود در امر پاسخگویی در این است که کاربران برای گفتگوی زنده به نصب هیچ‌گونه نرم‌افزار جانبی مانند نرم‌افزارهای چت مثل یاهو مسنجر و داشتن آدرس الکترونیکی (ID) و... نیاز ندارند و تنها با ورود به سایت و کلیک بر روی عکس پاسخگوی مورد نظر، پنجره چت برای کاربر باز شده و وی می‌تواند به‌راحتی با پاسخگو، تعامل و ارتباط متنی داشته باشد.
بر طبق جدول زمان‌بندی، اساتید پاسخگو در سایت حضور یافته و کاربر می‌تواند به صورت زنده و مستقیم با اساتید گفتگو نماید.
4.سامانه پیام کوتاه: کاربران می‌توانند سؤالات خود را از طریق سامانه پیام کوتاه با شماره 30007461 ارسال کنند و جواب‌های کوتاه خود را به صورت پیام در کمترین زمان ممکن دریافت کنند.
- پایگاه آیت الله مکارم شیرازی (6)
این پایگاه وابسته به دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی است که در زمینه عقاید و احکام پاسخگو می‌باشد و به 7 زبان: فارسی، عربی، اردو، روسی، فرانسوی و انگلیسی فعالیت می‌کند.
شیوه پاسخگویی در این پایگاه به صورت: حضوری، تلفنی، کتبی، اینترنتی و نشر آثار پاسخگویی می‌باشد.
برخی از روش‌های پاسخگویی به سؤالات از طریق این دفتر، به شرح زیر است:
- - مراجعه به کتب موجود در سایت با بیش از 10000 سؤال و مسئله.
- مراجعه به بانک اطلاعات بخش استفتائات سایت که حاوی 7424 سؤال و مسئله در 1017 عنوان و زیرشاخه با دسترسی فوق العاده دقیق و آسان است.
- ارسال سؤال شرعی از طریق پیام کوتاه: ارسال پیام کوتاه به شماره 10000100 از سراسر کشور بدون نیاز به پیش شماره ممکن است و جواب آن حداکثر ظرف مدت 24 ساعت بعد ارسال خواهد شد.
- پاسخگویی آنلاین: در این بخش، پاسخگویی به مسائل شرعی و اعتقادی امکان‌پذیر می‌باشد.
- پیک احکام: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی جلساتی را به صورت هفتگی با اعضای پاسخگویی دفتر برای هماهنگ‌سازی پاسخ‌ها و جواب به سؤالات مهم برگزار می‌کنند که بعد از پیاده‌سازی و اصلاح توسط معظم له، تحت عنوان پیک احکام در سایت منتشر می‌شود.
- پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (کانون اندیشه جوان)(7)
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با هدف آسیب‌شناسی حوزه فرهنگ و باورداشت‌های دینی و پاسخگویی به شبهات در فضای فکری و فرهنگی نسل جوان و به منظور صیانت از هویت فرهنگی و سلامت عقیدتی آنان، راه‌اندازی شده است.
پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات اندیشه‌ای، یکی از رسالت‌های اصلی کانون اندیشه جوان از آغاز تأسیس آن بوده و کانون یکی از اولین نهادهایی بوده که در این زمینه، حرکتی جدی را آغاز کرده است. بنابراین، زمینه پاسخگویی در این پایگاه سؤالات و شبهات فکری، اعتقادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی است.
بخشی از فعالیت‌های این پایگاه از طریق پایگاه اینترنتی است. البته این کانون از طریق انتشار کتاب پرسش و پاسخ نیز در زمینه پاسخگویی دینی فعالیت می‌کند که تاکنون بیش از 11 شماره از آن به چاپ رسیده که فایل این کتاب‌ها در سایت قابل دریافت می‌باشد.
پی نوشت ها: