ره آورد نور

چکیده

دین و فرهنگ، در زندگی انسان نقش مهمی را ایفا می‌کنند و از سوی دیگر، فنّاوری و ابزارهای فنّاورانه، می‌توانند دین و فرهنگ و انسانیّت را نشانه روند. قرائن موجود، بیانگر آن است که جوامع پیشرفته ‎یا جوامعی که خود را در معرض فنّاوری افسارگسیخته قرار می‌دهند، بیشتر در مسیر جدایی از دین و فرهنگ واقع شده و از هویت حقیقی خویش جدا می‌شوند. از نگاهی دیگر، مزایا و منافع فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات بر کسی پوشیده نیست و چنانچه در زیر چتر انسانیت و دین و فرهنگ مدیریت شود، بسیار پُرفایده و کارآمد خواهد بود. در این مقاله، تأثیر فنّاوری بر دین‌داری و فرهنگ مورد بررسی قرار گرفته است.

اشاره

عفاف داشتن و محجوب بودن، از فضایل اخلاقی بشر دانسته شده است که به مثابه امری درونی برای هر انسان، فارغ از دین و مذهبی که دارد، مطلوب شمرده می‌شود. تأکید ادیان آسمانی، به‌ویژه دین مبین اسلام بر رعایت عفاف و حجاب نیز بر مبتنی بودن آنها بر فطرت دلالت می‌کند؛ هر چند این فضیلت اخلاقی و امر فطری، در ادوار گوناگون و جوامع مختلف به دلایل و عللی، گاه مغفول مانده یا در تزاحم با دیگر امور فطری قرار داده شده است. انسان در جوامع گوناگون، نیازمند رعایت عفاف و حجاب است و امروزه با نفوذ اینترنت و ابزارهای گوناگون فضای مجازی در میان مردم، تشکیل جوامع مجازی و نیز بحث عفت و حجاب در آن ضرورت یافته است. در این مقاله، به بررسی فعّالیّت‌های انجام شده در موضوع عفاف و حجاب و نیز عفاف و حجاب کابران در فضای مجازی پرداخته خواهد شد.

جایگاه و نقش رسانه

اندیشمندان برای هر دوره ای، نام یا نام هایی انتخاب کرده اند. از «عصر سنگ»، «دوران کشاورزی»، «دوره صنعتی»، «عصر اتم» تا امروز که از آن با عنوان «عصر ارتباطات»، «عصر سرعت و تبادل اطّلاعات»، «عصر دیجیتال» و «عصر رسانه ها» یاد می شود.

در فرهنگ ما، انسان، فرزند زمان خویش است؛ هر چند ضرورت دارد به افق آینده نیز نظر داشته باشد. همین مسئله، ضرورت آگاهی از مفهوم رسانه را آشکار می سازد. امروزه، رسانه ها می تازند، جنگ می آفرینند، مدیریت می کنند و خود پایان دهنده امورند. رسانه ها به کار مهندسی افکار می پردازند، قلب ها و ذهن های مردم را به دست گرفته، مدیریت می کنند. از این رو، صاحب نظران بر این باورند که رسانه های دیداری و شنیداری، در شکل گیری افکار عمومی در سراسر تاریخ بشریت، نقش تعیین کننده داشته و دارند. رسانه می تواند نقش هدایتگر یا گمراه کننده را در جامعه ایفا کند.

از سوی دیگر، انسان امروز ناچار به استفاده از رسانه هاست. او اطّلاعات را از رادیو و تلویزیون و اینترنت می گیرد، به وسیله شبکه های اجتماعی با مردم جهان ارتباط برقرار می کند و اوقات فراغتش را در سینما به عنوان «نقطه تلاقی همه هنرها و شبکه های اجتماعی» پُر می کند.

اشاره

تبلیغ دین، هیچ گاه محصور در مکان و زمان و ابزار خاصی نبوده، مبلّغان دین اسلام از گذشته تاکنون، از هر فرصتی برای تبیین معارف اسلام بهره برده اند. پیش از این، منبر، یکی از مؤثرترین و قدیمی ترین ابزارهای تبلیغ دین محسوب می شد که البته هنوز هم با وجود گسترش شبکه های اجتماعی، جایگاه خاصی در بین مردم دارد؛ اما با پیشرفت تکنولوژی و استقبال مردم از ابزارهای جدید رسانه ای و تبلیغاتی، به خصوص فضای مجازی، ضرورت بهره گیری از آنها در کنار سایر فعالیت های تبلیغی ضروری به نظر می رسد. این نوشتار، در صدد است ضمن واکاوی رهنمودهای رهبر معظم انقلاب درباره فضای مجازی، به بیان دیدگاه های ایشان در مورد ضرورت و نقش روحانیون در این فضا بپردازد.

اشاره

ظهور فناوری های نوین ارتباطی در عصر حاضر، به همراه نوآوری هایی که در فضای مجازی به وجود آمده، موجب اختلال در روابط خانواده ها شده است. هدف ما در این مقاله، بررسی نقش مخرب فضای مجازی بر آموزه های دینی خانواده هاست. فضای مجازی، فضای محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از رایانه هاست که با استفاده از جلوه های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند که فاقد مادّیّت فیزیکی هستند. در حال حاضر، جامعه سنّتی به سوی جامعه الکترونیک در حال حرکت است. نهاد خانواده، یکی از ارکان مهم جامعه است و از زمانی که اینترنت وارد فضای خانواده ها شده تا به امروز، با وجود تمام محاسن و مزایای آن، یکسری آثار مخرب و نگرانی هایی را بر خانواده ها تحمیل نموده است. آمار کاربران اینترنتی ایران، بیش از 36 میلیون و 500 هزار نفر است. امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت، افزایش یافته است و خانواده های ایرانی در سبد فرهنگی خود، با شبکه های ماهواره ای، فضای مجازی و رسانه های مدرن مواجه اند که هر کدام به نوبه خود، بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در خانواده را دارند. هم اینک، فضای مجازی موجب آثار روانی، فردی و اجتماعی شده و نقشی مخرب بر خانواده ها داشته و دارد. آموزش و پرورش، به عنوان یک ارگان مهم جامعه اسلامی، برای مواجهه با این فرایند فرهنگی، وظایف مهمی را به عهده دارد تا بتواند آموزه های دینی خانواده را حفظ نماید.

چکیده:

دین، مفهومی بسیار مهم در زندگی شخصی و اجتماعی انسان است. آموزه های دینی با معرفی پیدایش و سرانجام آفرینش، به انسان هویت می بخشد و در طول تاریخ، با عینیت اجتماعی خود، رفتارهای اجتماعی انسان ها را سامان داده است. تأثیر دین بر رستگاری ابدی انسان از سویی، و کارکردهای آن در تنظیم زندگی اجتماعی انسان ها از سوی دیگر، باعث شده است تا دین داری، از موضوعات جدی مورد توجه اندیشمندان دینی و هم جامعه شناسان قرار گیرد. تلاش های بسیاری در راستای تعریف شاخص هایی برای اندازه گیری دین داری صورت گرفته است تا تغییرات آن سنجیده شود و بدین وسیله، تأثیر عوامل مؤثر بر دین داری و همچنین متغیرهایی که دین داری بر آنها مؤثر است، بررسی شود. موضوع مورد توجه این نوشتار، ارتباط میان گسترش رسانه های نوین در قالب ابزارهای هوشمند همراه و تغییرات در شاخص های دین داری است. این تحقیق، با تکیه بر دستاوردهای تجربی پژوهش های صورت گرفته و با استفاده از رویکرد جامعه شناسانه، تلاش کرده است تا تغییرات مشاهده شده در دین داری را توضیح دهد و با ریشه یابی این تغییرات، ایده هایی را در جهت ترسیم آینده این تغییرات مطرح کند.