واژه‌گان کلیدی: نرم افزارهای علوم اسلامی، رابط  کاربر، قابلیت های جستجو، قرآن، حدیث، فقه  و  احکام

مقدمه

در جهان اسلام، کشورهای مصر و عربستان در تولید نرم افزارها سابقه بیشتری دارند؛ ولی با این حال، نرم افزارهای قرآنی تولید شده در ایران با رویکرد ارائه مجموعه تفاسیر شیعی و سنی در مقایسه با کشورهای دیگر جهان اسلام مانند مصر و عربستان، دارای رتبه نخست هستند.

قرآن زبان مشترک همه مسلمان ها است، تمام انسان های آزاده برای دسترسی به پیام دین، به قرآن به عنوان معتبرترین و خدشه ناپذیرترین منبع اطلاعاتی نگاه می کنند. بنابراین، هر تحقیقی درباره قرآن به‌ویژه تحقیقاتی که به جنبه های فرادینی می پردازد، می تواند برای معرفی اسلام نقش کلیدی داشته باشد. پس با توجه به ضرورت ارزیابی نرم افزارهای حوزه قرآن، و ارتباط میان قرآن، حدیث و استنباط احکام فقهی از این دو منبع، سه موضوع مذکور به عنوان زمینه های موضوعی ارزیابی نرم افزارهای علوم اسلامی انتخاب شده است.

شهر قم در میان تمام شهرهای ایران، از تولیدکنندگان اصلی نرم افزارهای علوم اسلامی محسوب می شود و بنا بر گفته های رییس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قم در توسعه رسانه های دیجیتال در کشور پیشتاز است و بخش عمده ای از فناوری نرم افزارهای رسانه ای از قم طلوع نموده و به سایر استان ها سرایت پیدا کرده است. (1)

بیان مسأله و ضرورت پژوهش

یکی از نمودهای عینی کیفیت استفاده کاربر از پایگاه های اطلاعاتی، در قالبی تحت عنوان «رابط کاربر» تعریف می شود که در واقع، نقش اصلی تعامل بین کاربر با نظام را بر عهده دارد و از اهمیت فراوانی در فرآیند جستجو و بازیابی اطلاعات برخوردار است. (2) پژوهش ها نشان می دهد که طراحان وب سایت ها و پایگاه های اطلاعاتی در پاره ای موارد به دلیل در نظر نگرفتن شرایط و ویژگی های لازم، از این مسأله اساسی غفلت نموده و در نتیجه، مشکلاتی را در خصوص استفاده بهینه کاربران از خدمات خود به وجود آورده اند.(3) ارزیابی و مطالعه رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، از جمله راه هایی است که می تواند موجبات افزایش کیفیت و کارآیی رابط  کاربر و جستجو را فراهم سازد.

با توجه به گرایش مراکز اسلامی به تولید نرم افزارهای علوم اسلامی و اهتمام مراکز تولید نرم افزار به طراحی و تولید نرم افزارهای مفید در حوزه های گوناگون علوم اسلامی، خاصه حوزه های قرآن، حدیث، فقه و احکام  و توجه به این مسأله که تاکنون هیچ پژوهشی در زمینه ارزیابی رابط  کاربر و قابلیت های جستجو در ایران انجام نشده است، بررسی و ارزیابی نرم افزارهای علوم اسلامی بر اساس شاخص های کلیدی ارزیابی رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، موجب شناخت علل ضعف نرم افزارهای علوم اسلامی و موانع کاربرپسندی آن ها شده و راهکارهایی را برای طراحان و برنامه نویسان نرم افزارها ارائه می نماید. شناخت این موانع و پیروی از خط مشی های رابط  کاربری و جستجو، باعث افزایش کارآیی نرم افزارهای علوم اسلامی برای کاربران می شود. یکی از نکات مهم دیگر، استاندارد سازی رابط  کاربری این نرم افزارها و تلاش مراکز تولید نرم افزار برای تولید الگوی استاندارد رابط  کاربری است. از این رو، ضرورت پژوهشی پیرامون بررسی ضعف و کاستی های نرم افزارها از نظر خصیصه های رابط  کاربری و قابلیت-های جستجو در نرم افزارهای علوم اسلامی، آشکار می شود.

یافته های پژوهش

در این قسمت، جمع بندی یافته های مربوط به ارزیابی رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، بر اساس پرسش-های پنجگانه پژوهش ارائه شده است. پس از اتمام ارزیابی، تمامی امتیازهای به دست آمده، جمع و در نهایت، یک امتیاز یا نمره کلی به نرم افزار تعلق گرفته است. امتیاز کامل ارزیابی که از حاصلضرب 283 گویه، در وضعیت ایده آل هر گویه یعنی امتیاز 5 به  دست آمده، برابر با 1415 است.

س 1: تا چه حد رابط  کاربر و قابلیت  جستجوی نرم افزارهای قرآن با شاخص های ارزیابی همخوانی دارند؟

نرم افزارهای قرآنی شامل: ترنم وحی، تسنیم، جامع  تفاسیر نور، دانشنامه موضوعی معارف قرآن، مرجع قرآن کریم، مشکات، نبأ و نسیم رضوان است که وضعیت رابط  کاربری و جستجوی آن ها به شرح زیر است:

1. ترنم  وحی

این نرم افزار از سوی مرکز ترنم وحی تولید شده و مخاطب آن را عموم مردم، محققان و طلاب علوم دینی تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار از مجموع 1415 امتیاز، برابر با 605 بوده است.

نرم افزار ترنم وحی در بخش طراحی صفحه، نسبت به نرم افزارهای دیگر، بالاترین امتیاز را کسب کرده و از نظر ویژگی های مربوط به طرح صفحه، بیشتر مؤلفه ها را رعایت کرده و از جذابیت برخوردار است. در بخش خصیصه های جستجو، بیشتر از نصف ویژگی ها وجود ندارد که نشان دهنده ضعف نرم افزار در وضعیت جستجو است.

2. تسنیم

مرکز اسراء این نرم افزار را تولید کرده و مخاطبان آن را محققان و طلاب علوم دینی تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 681 است.

نرم افزار تسنیم در بخش صفحه نمایش اطلاعات، همه گویه ها را به جز یک گویه رعایت کرده و با وجود این که از نظر شرایط، مشابه ترنم وحی است، ولی امتیاز کمتری کسب کرده است. در بخش خصیصه های جستجو و ویژگی های مربوط به نتایج جستجو، نیمی از گویه ها رعایت نشده است. این در حالی است که در بقیه شاخص ها، بیشتر گویه ها رعایت شده است. قابلیت ها و امکانات نرم افزار تسنیم، امتیاز نسبتاً بالایی کسب کرده و در مقایسه با کل نرم افزارها، رتبه چهارم را از آنِ خود نموده است.

3.  جامع تفاسیر نور

نرم افزار جامع تفاسیر نور از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری نور تهیه شده است. محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان، مخاطبان آن را تشکیل می دهند و امتیاز کلی نرم افزار، 1019 است.

در این پژوهش، نرم افزار جامع تفاسیر نور نسبت به تمامی نرم افزارهای دیگر، امتیاز بالایی کسب کرده و در رتبه اول قرار دارد. این نرم افزار در 14 شاخص بررسی شده در سیاهه وارسی، امتیاز بالایی کسب نموده و در برخی از شاخص ها، از نظر امتیاز در رتبه اول قرار گرفته است. سهولت یادگیری، راهنما، خصیصه های جستجو، ویژگی های مربوط به پیوندها و فرامتن، برچسب و دستورها، دارای بالاترین امتیاز نسبت به نرم افزارهای دیگر بوده و از این نظر، در رتبه اول قرار دارد. در صفحه نمایش اطلاعات، سهولت یادگیری و دستورهای نرم افزار همه گویه ها موجود بوده که نشان دهنده غنای طراحی رابط کاربری نرم افزار است. همچنین امتیاز بالای نرم افزار در خصیصه های جستجو و ویژگی های مربوط به نتایج جستجو، نشان دهنده موتور جستجوی قدرتمند نرم افزار است.

4. دانشنامه موضوعی معارف قرآن

تولیدکننده این نرم افزار، مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم است. مخاطبان نرم-افزار مذکور را محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند و امتیاز کلی آن، برابر با 693 است.

این نرم افزار از نظر واژگان و پیام ها، امتیاز خوبی به دست آورده و نسبت به کل نرم افزارها در رتبه سوم قرار گرفته است. همه گویه های مربوط به برچسب، دستورها و خدمات پس از فروش، به جز یک گویه، در این نرم افزار رعایت شده و حتی در بقیه شاخص های مربوط به ارزیابی رابط  کاربر هم بیش از نصف گویه ها موجود است که نشان دهنده توجه به معیارهای رابط  کاربری است. در بخش قابلیت های جستجو، نسبت وجود گویه ها به عدم وجود آن ها، تقریباً نصف به نصف است که چندان رضایت بخش نبوده است.

5.  مرجع قرآن کریم

مرجع قرآن کریم را پایگاه اطلاع رسانی سراسری اسلامی(پارسا) تولید نموده است. مخاطبان این نرم افزار را محققان، طلاب علوم دینی، دانشجویان و کتابداران تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار در مقایسه با امتیاز کامل(1415)، برابر با 571 است.

مرجع قرآن کریم از نظر رعایت گویه های مربوط به نتایج جستجو و حتی خصیصه های جستجو، خوب عمل نکرده و تعداد زیادی از گویه ها در این دو بخش رعایت نشده است. این نرم افزار در میان مجموع نرم افزارهای قرآنی، امتیاز مناسبی را به دست نیاورده و جزء آخرین نرم افزارها در رده آماری ما قرار گرفته است. البته ممکن است یکی از دلایل امتیاز پایین مرجع قرآن کریم، حالت کتاب شناسی و مرجع بودن آن باشد که منجر به عدم توجه به همه ضوابط مربوط به طراحی رابط  کاربر و قابلیت های جستجو شده است.

6.  مشکات

این نرم افزار از سوی مؤسسه اطلاع رسانی تبیان تهیه شده و مخاطبان آن را محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 567 است.

نرم افزار مشکات در مجموع نرم افزارهای قرآنی، کمترین امتیاز را به دست آورده و بیشترین ضعف این برنامه در بخش قابلیت ها و امکانات، خصیصه های جستجو و ویژگی های مربوط به نتایج جستجو مشاهده شده است. بدین ترتیب، قابلیت های جستجو در این نرم افزار ضعیف است؛ ولی در عین حال، در شاخص واژگان و پیام های نرم افزار، امتیاز مناسبی به  دست آورده است.

7. نبأ

نرم افزار نبأ از سوی مرکز کامپیوتری یاسین امین تهیه شده است. عموم مردم، طلاب علوم دینی و دانشجویان مخاطبان آن را تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 648 است.

ویژگیهای مربوط به نتایج جستجو به همراه قابلیت ها و امکانات در این نرم افزار، بیشترین تعداد عدم وجود گویه را دارند که نشان دهنده ضعف برنامه در این دو بخش است. نکته مهم دیگر، امتیاز تقریباً مناسب نبأ در خصیصه های جستجو است که نسبت به کل نرم افزارها نیز امتیاز قابل توجهی است. خدمات پس از فروش در این نرم افزار، بیشترین امتیاز را به دست آورده که نشان دهنده توجه مرکز یاسین امین به پشتیبانی و ارائه خدمات به کاربران است.

8. نسیم  رضوان

مرکز جهانی مبلغ، تولیدکننده این نرم افزار قرآنی است و مخاطبان آن را عموم مردم، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند. امتیاز کلی نسیم رضوان در مقایسه با امتیاز کامل ارزیابی(1415)، برابر با 611 است.

طراحی صفحه و ویژگی های موجود در صفحه نمایش اطلاعات در نسیم رضوان، در مقایسه با طراحی صفحه در نرم افزارهای دیگر، جذاب و مناسب بوده و سبب شده که این برنامه در این دو بخش بیشترین امتیاز را به دست آورد. این امر نشان دهنده توجه تولیدکنندگان نرم افزار به مسائل طراحی جذاب و ترغیب-کننده برای کاربر است و حتی استفاده از نرم افزار را برای کاربران آسان تر می کند. یکی دیگر از مزایای نسیم رضوان، استفاده از امکانات بالای نرم افزار است. با توجه به امتیازهای کسب شده، رابط  کاربری نسیم رضوان تقریباً رضایت بخش بوده و از معیارهای کاربرپسندی برخوردار است. از نظر قابلیت های جستجو، چندان رضایت بخش عمل نشده و بیشتر از نصف گویه ها موجود نبودند. همچنین یکی از نقاط ضعف اساسی این نرم افزار، نداشتن راهنمای استفاده برای کاربران است که این مشکل می تواند برآورد میزان استفاده از برنامه را کاهش دهد. امتیاز به دست آمده برای راهنما، پایین ترین امتیاز در مقایسه با کل نرم افزارها است. شایسته است که در نسخه های بعدی، نقیصه مذکور برطرف گردد.

س 2: تا چه حد رابط  کاربر و قابلیت  جستجوی نرم افزارهای حدیث با شاخص های ارزیابی همخوانی دارند؟

برای پاسخ به پرسش دوم پژوهش، نرم افزارهای حدیث شامل: معجم احادیث الامام المهدی (عج)، نرم افزار میزان الحکمه و نرم افزار معجم موضوعی بحارالانوار از نظر وضعیت رابط  کاربری و قابلیت های جستجو بررسی شده اند.

1. معجم احادیث امام المهدی(عج)

این نرم افزار از سوی مرکز جامعه المصطفی العالمیه تولید شده و مخاطبان آن را عموم مردم، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 374 است.

معجم احادیث الامام المهدی(عج) در ویژگی های متنی، سهولت یادگیری، راهنما، قابلیت ها و امکانات نرم افزار ضعیف عمل کرده و به خصوص در بخش راهنما، بیشترین کاستی را داشته است. خدمات پس از فروش این نرم افزار، متأسفانه هیچ امتیازی کسب نکرده و دلیل آن هم عدم توجه مرکز تولید نرم افزار به پشتیبانی و ارائه خدمات به کاربران است. عدم وجود گویه ها در خصیصه های جستجو و ویژگی های مربوط به نتایج جستجوی معجم احادیث، بسیار بالا است و در مجموع، این نرم افزار از نظر رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، بسیار ضعیف است. نکته مهم دیگر در نرم افزار مذکور، کمتر بودن تعداد وجود گویه-ها نسبت به عدم وجود گویه ها است. چنین نتیجه ای در هیچ یک از نرم افزارها به دست نیامده و همین مسأله سبب کسب کمترین امتیاز در نرم افزارهای حدیثی و حتی مجموع نرم افزارها شده است.

2. معجم موضوعی بحارالانوار

معجم موضوعی بحارالانوار، از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید شده است. مخاطبان نرم افزار محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان هستند و امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 994 است

معجم موضوعی بحارالانوار نسبت به نرم افزارهای حدیث، در رتبه اول قرار دارد و در میان کلیه نرم-افزارها، رتبه دوم را دارا است. در این نرم افزار امتیاز به دست آمده از ارزیابی شاخص های سیاهه وارسی، در سطح بالایی قرار دارد و نسبت عدم وجود گویه ها به وجود گویه ها، بسیار پایین است. این امر نشان دهنده رضایت بخش بودن طراحی رابط  کاربر و قابلیت های جستجو است. واژگان و پیام های نرم افزار، قابلیت ها و امکانات نرم افزار، و ویژگی های مربوط به پیوندها و فرامتن از امتیاز مطلوبی برخودارند و حتی در مقایسه با کلیه نرم افزارها در رتبه اول قرار دارند. خصیصه های جستجو در معجم موضوعی و جامع تفاسیر نور با اختلاف بسیار کمی در یک رتبه قرار دارند. با نگاهی کلی به آنچه ذکر شد، کیفیت رابط  کاربر این نرم افزار مشهود است.

3. میزان الحکمه

مرکز تحقیقات دارالحدیث این نرم افزار را تولید کرده و محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان مخاطبان آن را تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 741 است.

این نرم افزار، در ردیف دوم نرم افزارهای حدیث قرار گرفته است. به نظر می رسد وضعیت این برنامه از نظر رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، در سطح متعادل و یکسانی قرار دارد. راهنمای میزان الحکمه، از ویژگی های خوبی برخوردار است و بیشتر از شصت درصد گویه ها را رعایت کرده که این نشان دهنده توجه تولیدکنندگان به نیازهای کاربران در هنگام استفاده از نرم افزار است.

س 3: تا چه حد رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی نرم افزارهای فقه و احکام با شاخص های ارزیابی همخوانی دارند؟

در پرسش سوم پژوهش، وضعیت رابط  کاربری و قابلیت های جستجوی نرم افزارهای فقه و احکام شامل نرم افزار: پایگاه تخصصی اصول فقه، رساله، طوبا، نورالفقاهه3 و معجم فقهی بررسی شده است.

1. نرم افزار پایگاه تخصصی اصول فقه

این نرم افزار از سوی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم تهیه شده است. مخاطبان آن را محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند و امتیاز کلی آن در مقایسه با امتیاز کامل(1415)، برابر با 789 است.

پایگاه تخصصی اصول فقه، در بین نرم افزارهای فقه و احکام، رتبه دوم را به دست آورده و از نظر رعایت ویژگی های مربوط به رابط  کاربر و قابلیت های جستجو، در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد. این نرم افزار از نظر رعایت گویه های مربوط به قابلیت های جستجو، در وضعیت متوسطی قرار دارد و به نظر می رسد که ویژگی های رابط  کاربری در آن بیشتر رعایت شده است. همچنین پایگاه تخصصی اصول فقه از نظر رعایت برچسب ها و طراحی صفحه، امتیاز بالایی را به خود اختصاص داده است.

2. رساله

این نرم افزار از سوی مرکز جهانی مبلغ تولید شده و مخاطبان آن را عموم مردم و دانشجویان تشکیل می-دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر با 497 است.

این نرم افزار از نظر واژگان و پیام ها، وضعیت خوبی دارد؛ ولی از نظر رعایت گویه های موجود درچک لیست، ضعیف است؛ زیرا وجود و عدم وجود گویه ها تقریباً با هم برابر هستند. قابلیت های جستجو، ضعیف است؛ چرا که بیشتر گویه ها در خصیصه های جستجو و نتایج جستجو موجود نبوده و امتیاز به دست آمده در قابلیت های جستجو، پایین است. بدین ترتیب، با نگاهی کلی به نتایج به دست آمده مشخص است که وضعیت رعایت مولفه های رابط  کاربری نسبت به جستجو، مناسب تر است؛ هرچند در کل، امتیاز کسب شده پایین است. نرم افزار رساله در بین نرم افزارهای فقه و احکام، پایین ترین امتیاز را کسب کرده و جا دارد که در نسخه های بعدی به مؤلفه های رعایت نشده، توجه بیشتری شود.

3.  طوبا

طوبا به همت مرکز کامپیوتری یاسین امین تولید شده و عموم مردم و دانشجویان مخاطبان آن را تشکیل می دهند. امتیاز این نرم افزار درمقایسه با وضعیت ایده آل (امتیاز 1415)، برابر با 534 است.

یکی از ویژگی های نرم افزار طوبا، امتیاز بالای آن در بخش خدمات پس از فروش است که نشان دهنده توجه تولید کنندگان نرم افزار به پشتیبانی و رفع نیاز کاربران است. وضعیت قابلیت های جستجو در این نرم افزار، در حد متوسط قرار دارد. طوبا از نظر قابلیت ها و امکانات، وضعیت نامناسبی دارد و تعداد زیادی از گویه ها در این بخش موجود نیست. در کل، وضعیت رابط  کاربری و قابلیت های جستجو، یکسان است و تقریباً در یک سطح قرار دارند. همچنین وضعیت وجود و عدم وجود گویه ها، چندان رضایت بخش نبوده و شایسته است نکات بیشتری در نسخه بعدی نرم افزار رعایت شود.

4. معجم فقهی

این نرم افزار را مرکز معجم فقهی مدرسه آیت الله گلپایگانی تولید کرده است. مخاطبان آن محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان هستند و امتیاز کلی آن، 689 است.

معجم فقهی از نظر وضعیت راهنما، در بین کلیه نرم افزارها در رتبه سوم قرار گرفته که نشان دهنده توجه تولیدکنندگان به استفاده بهتر کاربران از نرم افزار است. همچنین این برنامه از نظر خصیصه های جستجو، امتیاز قابل توجهی کسب کرده و در یک نگاه کلی، وضعیت نرم افزار از نظر قابلیت های جستجو مناسب است. وضعیت رعایت و عدم رعایت گویه ها در نرم افزار، تقریباً مناسب بوده؛ ولی به لحاظ قابلیت-ها و امکانات، خدمات پس از فروش و تا حدودی ویژگی های مربوط به نتایج جستجو، نیاز به برنامه ریزی تخصصی بیشتری دارد.

5.  نورالفقاهه3

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولیدکننده نرم افزار نورالفقاهه3 است و مخاطبان ان را محققان، طلاب علوم دینی و دانشجویان تشکیل می دهند. امتیاز کلی نرم افزار، برابر 987 است.

بالاترین امتیاز در بین نرم افزارهای فقه و احکام، به نورالفقاهه3 اختصاص دارد و همچنین در بین تمامی نرم افزارها رتبه سوم را کسب کرده است. این برنامه از نظر وجود و عدم وجود گویه ها، در وضعیت مناسبی قرار دارد و به لحاظ هر دو مؤلفه رابط کاربر و قابلیت های جستجو، از قدرت بالایی برخوردار است. نورالفقاهه3 در واژگان و پیام ها، ویژگی های متنی، ویژگی های مربوط به پیوندها و فرامتن، در بین همه نرم افزارها رتبه اول را به دست آورده و از نظر قابلیت ها و امکانات، خصیصه های جستجو، طرح صفحه و خدمات پس از فروش، با اختلاف یک امتیاز، در رتبه دوم قرار گرفته است.

س 4: گروه بندی سازمان های تولید کننده نرم افزارعلوم اسلامی (قرآن، حدیث، فقه و احکام) بر اساس امتیاز اکتسابی آنها از نظر ویژگی های رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی نرم افزارهای تولیدی به چه صورت می باشد؟

در دسته بندی نرم افزارهای قرآن، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور بیشترین امتیاز و مؤسسه اطلاع رسانی تبیان کمترین امتیاز را به دست آورده  است. بنا بر اطلاعات جدول های ذیل از میان مراکز تولید نرم-افزارهای حدیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور بیشترین امتیاز و جامعه المصطفی العالمیه کمترین امتیاز را کسب نموده  است.

جدول1: گروه بندی سازمان های تولیدکننده نرم افزارهای قرآنی

جدول 2: گروه بندی سازمان های تولیدکننده نرم افزارهای حدیث

جدول 3: گروه بندی سازمان های تولیدکننده نرم افزارهای فقه و احکام

س 5: جایگاه هر کدام از برنامه های نرم افزاری در حوزه های موضوعی (قرآن، حدیث، فقه و احکام) در یک گروه بندی بر مبنای میانگین امتیازها به چه صورت می باشد؟

اطلاعات ارائه شده در سه جدول ذیل، مجموع امتیاز نرم افزارها را با توجه به هر دو بخش رابط  کاربر و قابلیت های جستجو نشان می دهد. از آن جا که شرح جزئی تری از امتیاز نرم افزارها در سه پرسش اول صورت گرفته، در پاسخ به این پرسش از توضیح مجدد خودداری شده است.

جدول 1: گروه بندی برنامه های نرم افزاری در حوزه قرآن

جدول 2: گروه بندی برنامه های نرم افزاری در حوزه حدیث

جدول 3: گروه بندی برنامه های نرم افزاری در حوزه فقه و احکام

میانگین رابط  کاربری نرم افزارها، 63/2 و میانگین قابلیت های جستجوی نرم افزارها 01/2 به دست آمده است. میانگین کل امتیاز نرم افزارهای علوم اسلامی با احتساب وضعیت رابط  کاربری و قابلیت های جستجو، 43/2 می باشد.

سخن آخر

در پایان، پیشنهادهایی در زمینه بهتر شدن وضعیت نرم افزارها ارائه می شود:

1. از آن جا که هر سه نرم افزاری که در سه موضوع مذکور رتبه اول را به دست آورده اند، مربوط به یک مرکز بوده، به سازمان ها و مراکز تولید نرم افزار پیشنهاد می شود که در تولید نرم افزارهای اسلامی به عناصر و مؤلفه های مورد توجه این مرکز در تقویت رابط  کاربر و قابلیت های جستجوی محصولات توجه داشته باشند.
2. مراکز تولید نرم افزارهای اسلامی برای تولید محصولاتی با رابط  کاربری و قابلیت های جستجوی قوی باید با کاربران ارتباط بیشتر و بهتری برقرار کنند که این امر از طریق ارائه خدمات پس از فروش و برگزاری کارگاه های آموزش استفاده از نرم افزارها به صورت دوره ای میسر خواهد شد.
3. یکی از مقولات بسیار مهم در نرم افزارها، طراحی و تولید راهنمای سودمند برای استفاده آسان کاربران از نرم افزار است. در جریان ارزیابی فنی، فقدان تعبیه راهنمایی سودمند برای نرم افزارها کاملاً مشهود بود. از این نظر، باید به مراکز تولید نرم افزار هشدار داده شود در صورتی که کاربران نتوانند با نرم افزار تولید شده ارتباط برقرار کنند، حجم عظیم نیروی انسانی و منابع مالی هزینه شده به هدر خواهد رفت.

پی نوشت ها:

* این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان: «ارزیابی نرم افزارهای علوم اسلامی شهر قم از سه دیدگاه: رابط کاربر، قابلیت های جستجو و تجربه کاربری» است.
1. پایگاه اطلاع رسانی حوزه (1388): « ایران رتبه اول نرم افزارهای قرآنی در جهان را کسب کرد»، قابل دسترس از طریق:

http://www.hawzah.net/Hawzah/News/NewsView. (تاریخ بازیابی: 16/11/1389).

2. یمین فیروز، موسی (1382): «ویژگی ها و عناصر تشکیل دهنده رابط  کاربر در وب سایت ها»، فصلنامه کتاب، دوره چهاردهم، 4 (زمستان)، ص 159-168.

3. Hansen, Preben., (1998). Evaluation of IR user interface implication for user interface design [on-line]. Available at: http://www.hb.se/bhs/ith/2-98/ph.htm   (2010/3/3).