ره آورد نور

چکیده

بشر در طی مسیر تکاملی خود با جوامع متعددی روبه‌رو گشته است. از آن جمله می‌توان به جامعه ایلیاتی‌، جامعه روستایی و جامعه صنعتی اشاره کرد. اختراع رایانه در اواسط قرن بیستم، گسترش شبکه‌های ارتباطی و اهمیت اطلاعات در حیات اجتماعی، منشأ تحولات نوینی در زندگی انسان گردیده است. دوران جدید که به عصر اطلاعات موسوم است، نتیجه فنّاوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشد. امروزه انسان، جامعه‌ای مبتنی بر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات را تجربه می‌کند که از ویژگی‌های خاص خود برخوردار است. چنین جامعه‌ای را جامعه اطلاعاتی گویند. در این گونه از جوامع، مفاهیم سنتی موجود در زمینه‌هایی همچون: اقتصاد، آموزش، کسب و کار، مدیریت، تجارت و جنگ دچار تحول می‌گردد.

در این مقاله، ضمن تعریف جامع اطلاعاتی، تأثیر فنّاوری اطلاعات و ارتباطات بر وجوه مختلف جامعه به اجمال بررسی خواهد شد. باشد که این مختصر، تأثیری هر چند ناچیز بر طرز تفکر مدیران و برنامه‌ریزی بهینه در کلیۀ بخش‌های جامعه به منظور ورود متفکران به عصر اطلاعات داشته باشد.

اشاره

در اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم، بحث‌های مفصلی در باره انتقال از «جامعه سنتی» به «جامعه صنعتی» وجود داشت و از آغاز دهة 1980 میلادی، بحث‌های بیشتری درباره انتقال از «جامعه صنعتی» به «جامعه اطلاعاتی» به وجود آمد.

با وجود افزایش فنّاوری‌های نوین ارتباطی، مشکلات سنّتی انتقال اطلاعات که شامل: پیمودن مسیرهای طولانی، صرف هزینه‌های سنگین مالی، اتلاف وقت و زمان‌بر بودن می‌شد، کاهش یافته است و اطلاعات و آموخته‌ها در کوتاه‌ترین زمان و با صرف حداقل هزینه قابل دسترسی گردید و از دهة 1990 میلادی مردم درباره «جامعه مبتنی بر دانش» صحبت کردند و مدعی بودند که اطلاعات به‌تنهایی نمی‌تواند تغییرات مهمی‌ایجاد کند؛ بلکه کلید اصلی در این است که چگونه مردم اطلاعات را به دانش تبدیل کرده و آن را مدیریت می‌کنند. (1)

مقدمه

رشد اطلاعات و دانش در سالهای اخیر بسیار سریع بوده است و از این منظر عصر حاضر را عصر انفجار اطلاعات نامیده‌اند. به طوری که80% یافته‌های دانش بشری و نیز90% تمام دانش و اطلاعات فنی جهان در قرن بیستم تولید شده است. این درحالی است که در هر پنج سال و نیم حجم آن دو برابر می‌شود. ازسوی دیگر بسیاری از آنها درکمتر از 4 سال کهنه می‌شوند!

امروزه اطلاعات و دانش به عنوان یک منبع ارزشمند و راهبردی و یک دارایی مطرح است و ارائه محصولات و خدمات با کیفیت و قیمت مناسب بدون مدیریت و استفاده صحیح از این منبع ارزشمند، امری دشوار و در برخی موارد غیرممکن است.

وقتی سخن از جامعه اطلاعاتی به میان می‌آید، پیش از هر چیز باید تصویر روشنی از اطلاعات و داده (Data) پیدا کنیم.

داده، به هر نوع اطلاعاتی که روی صفحات کاغذ یا درون نوارهای صوتی یا فیلم‌های تصویری به صورت فیزیکال یا به صورت مکتوب وجود داشته باشد، گفته می شود.

داده، محتوایی است انباشته که هنور نشانه‌گذاری نشده است. اگر این محتوا نشانه‌گذاری شود، آن وقت به آن اطلاعات گفته می‌شود. تفاوت بین داده و اطلاعات مانند تفاوت بین کتابخانه‌ای است در هم ریخته و کتابخانه‌ای مرتب، منظم و علامت‌گذاری شده. داده‌های نشانه‌گذاری و مرتب شده را اطلاعات می‌گویند. و چون اطلاعات منظم است قابل بازیابی و بهره‌برداری است.

مقدمه

دگرگونی‌های اطلاعاتی- اجتماعی بی‌نهایت سریع، مهم‌ترین واقعیت زندگی امروزین را تشکیل می‌دهد. دنیای امروز مکانی کاملاً متفاوت با دنیای بیست و پنج سال پیش است و دنیای نیم قرن بعدی نیز به طور قطع بسیار متفاوت از دنیای کنونی خواهد بود. با این حال، همین دنیای بسیار متفاوت محل زیست جامعه انسانی است. مفهوم این سخن آن است که مهم‌ترین چیزهایی که انسان امروز باید به فراگرفتن آن بپردازد، دقیقاً چیزهایی است که به او یاری می‌دهد تا دگرگونی‌های آینده را پیش‌بینی کند و خود را برای رویارویی با آن‌ها آماده سازد.این نیاز جامعه انسانی از دو طریق برآورده می‌شود: نخست با ارائه چارچوبی برای درک و تشخیص نیروهای سبب‌ساز شالوده دگرگونی‌های اجتماعی و دوم، درک چگونگی ظهور، توسعه یا نابودی جوامع و دولت‌ها که در طی قرون متمادی ساخته شده است.در این مقاله سعی بر آن شده است تا با نگرشی تطبیقی – تاریخی، چشم‌اندازی در حوزه جوامع انسانی و نقش اطلاعات به عنوان عاملی در تحولات اجتماعی ارائه گردد.

به جامعه‌ای که در آن کیفیت زندگی، گستره دگرگونی اجتماعی و توسعه اقتصادی به‌گونه‌ای روزافزون به اطلاعات و بهره‌وری از آن متکی است، جامعه اطلاعاتی (Information Society) می‌گویند که از پیشرفت اطلاعات و دانش فنی تأثیر می‌پذیرد. نشانه این امر، تولید رو به گسترش کالاها و خدمات مرتبط با اطلاعات و اشاعه آن‌ها از طریق حلقه گسترده‌ای از رسانه‌ها، به‌ویژه فناوری‌های چندرسانه ای الکترونیکی، و به‌طور کلی، غلبه فناوری اطلاعات در امر ذخیره، پردازش و انتقال اطلاعات است.